"Jusan-2" operaciyası. Foto: tengrinews.kz.

Älemniñ är elindegi ekstremizmge berilgen jihadşıl toptardı Irak pen Süriya jerine şaqırıp, "Halifat" jariyalağan, özderin "Islam memleketi" atağan terrorlıq top jeñiliske wşıradı. Birikken koaliciya küşteri bolsın, Irak pen Süriya öz armiyası bolsın atalğan terrorlıq wyımnıñ twraqtarın talqandap, jeñiske jetkenderin jarısa jariyaladı. Degenmen, mäsele soğıspen bir jolata şeşile salğan joq. Qazir Süriya men Iran jerinde terrorlıq toptıñ qolğa tüsken müşeleri men olardıñ otbası müşeleri otır. Olar Süriyada "Süriyanıñ demokratiyalıq küşteriniñ" qolında türmeler men arnayı lagerlerde bolsa, Iraktağılar armiyanıñ baqılauında nemese türmelerde. Jaqında ğana Irak sotı wyımğa müşe bolğan 3 Franciya azamatın ölim jazasına ükim etti. Eger, Franciya tarabı men halıqaralıq wyımdar aralaspasa bir ayğa jetpeytin uaqıt işinde jaza atqarıladı. Al, Süriya men Irak jerindegi şeteldik jihadşılardan bölek, olardıñ otbası müşeleri, äyelderi men şiettey bala-şağası on mıñdap sanaladı. Bwlardı qalay birjaqtı etu Bağdat pen Damask ükimetteriniñ ğana emes, älem elderiniñ de bas qatırğan mäselesi bolıp otır. 

Orta Aziya elderi arasında Qazaqstan alğaşqı bolıp Süriyağa ketken azamattarın qaytarıp keldi. Bwl köpşilikke belgili bolğanınday "Jusan" operaciyası arqılı jüzege astı. Jaqında ğana Täjikstan da öz azamattarın qaytarıp keldi. Alayda, köpşilik arasında türli pikirler tuıp jatqanı belgili. Solarğa jauap retinde jäne "Jusan" operaciyasınıñ mañızı turasında oqırmandarğa mına bir swhbattı wsınamız. 

Prezident Qasım-Jomart Toqaevtıñ nwsqauımen 7-9 mamır aralığında «Jusan-2» operaciyası jüzege asıp, Siriyadan 230-dan astam Qazaqstan azamatı, onıñ işinde 156 büldirşin elge qaytarıldı.  Sonıñ işinde 18-i jetim balalar, 59 äyel. WQK mälimetinşe, Siriyada äli 300-ge juıq otandasımız bar.  Osı orayda «Jusan» operaciyasınıñ mañızı qanday,  elge oralğan qandastarımız bir kezderi özi tastap ketken qoğamğa siñisip kete ala ma degen saualdardıñ jauabın bilu üşin, dintanuşı Asılbek Snadinmen swqbattasqan edik. 

Asılbek mırza, osımen ekinşi ret jüzege asırılıp jatqan «Jusan» operaciyasınıñ elimiz üşin mañızı qanday?

Dintanuşı Asılbek Snadin. Foto: Habar24.

Bizdiñ täuelsiz jas memleketimiz üşin bwl älemdik qauımdastıq aldındağı öte mañızdı is şara. «Jusan» operaciyası memleket öz azamattarı üşin jauaptı ekendiginiñ birden bir nışanı. Jalpı elimiz — älemniñ sayasi kartasında beybitşilik pen twraqtılıq arqılı tanıtqan el. Bwl rette din atın jamılıp,  qaqtığıs bolğan aymaqtan öz azamattarın aldıru jäne ol adamdarğa jauaptı ekenin bildiru öte mañızdı jäne batıl äreket. Batıl dep aytatın sebebimiz, Europanıñ jäne de älemniñ basqa da memleketteri Siriya jerindegi öz azamattarın qabıldau nemese olardan bas tartu jöninde äli de naqtı qadamdarğa barıp jatqan joq. Al bizdiñ jağdayımızğa keler bolsaq, naq osı Siriya mäselesi boyınşa BWW-nıñ «Jeneva — 3» dep atalatın beybit kelisimge kelu otırıstarınan keyin, «Astana — beybit kelissözder» alañın wyımdastıra aldıq. Astanada resmi Siriya biliginiñ ökilderi jäne oppoziciya (Djeyş al'-Islam) men Iran, Türkiya, Resey birikken kelissözder jürgizildi. Bwl jwmıstardıñ nätijesinde osı otandastarmız ornalıstırılğan demilitiraciyalıq aymaqtardıñ qwrıluı boldı.  Atalğan qarulı qaqtığıstardan tıs kelisim aymaqtarı qanşama adamnıñ ömirin saqtap qaluğa septigin tigizdi. Minekey, osınday auqımdı is-şaralarğa mwrındıq bolıp otırğan memleket üşin «Jusan» sekildi operaciya tek qana jauapkerşilik pen bedeldi arttırmasa, kemitpeytini anıq. Jäne de bwl jerdegi bastı maqsat «Siriya» nemese «terrorizm» mäselesinen bwrın, adamdardıñ ömiri jäne qauipsizdigi bolğanın ayta ketu kerek.

Äleumettik jelidegi pikirlerge köz jügirtsek, köpşilik Siriyadan elge jetkizilgen qandastarımızdı tarihi otanına äkelu bos äureşilik dep oylaydı.  YAğni olardı «satqın» dep sanaydı. Bir jağınan qarasañız, olardıñ pikiri de qwptauğa boladı. Siz bwl turalı ne oylaysız?

Birinşiden, mınanı eskergen jön, eşkim bilgendiginen adasqan joq! Tağı bir mañızdı jağday elge qaytarılıp jatqan azamattardıñ basım köpşiligi —  balalar men äyelder. Al «djihadtik romantikağa» berilgen,  detstruktivti islam atın jamılğan qozğalıs sipatına qarasañız, bwl jerde äyelderdiñ röli mülde joq jäne eşqanday mañızğa ie emes ekenin köresiz. YAğni Siriyağa ketken bwl äyelder tek qana özderiniñ küyeuleriniñ nwsqauın orındağan dep aytuğa boladı. Biz Siriyadan radikaldı, terrorist bolğan arabtardı nemese sol europalıqtardı aldırıp jatqan joqpız, özimizdiñ qaraköz qazaqtar.  Bwlar — siz ben bizdiñ tuısımız bolmasa da, kelesi bir qazaqtıñ bauır eti — balası, ağası men inisi, äpkesi men qarındası. «Jusan» arqılı özimizdiñ qaraköz qazaqtarğa jaña ömir bastauğa mümkindik berip jatırmız. Däl osı mäselege parallel' bola alatın mına mısalğa qarañız, Europanıñ key memleketterinen kezinde Siriyağa halifatqa qızmet etuge  «jınıstıq jihad» degen jeleumen attanğan jas qızdar köp boldı. Sondağı keyipkerdiñ biri britaniyalıq Şamima Begumniñ oqiğasın eske alayıq, 19 jasar qız öziniñ qwrbılarımen halifat sodırlarına jınıstıq qızmet körsetu üşin otanın tastap ketedi. Bwl azamatşalar o bastan qayda bara jatqandarın bildi. «Halıqaralıq radikilizaciyanı zertteu ortalığınıñ» 2018 jılğı derekteri boyınşa, DAIŞ tıñ qatarına älem boyınşa 41 490 adam qosılğan.  Olardıñ 13 payızı äyelder, onıñ işinde 4600-dey jasöspirim men boyjetkender bar.  Olardıñ basım köpşiligi Europadan. Büginderi mine osı azamatşalardan  Europa memleketteri bas tartıp jatır. Qazaqstanğa keler bolsaq, küni büginge deyin  balasın arqalap nemese jalğız özi «jihadqa» attanğan äyelderdiñ oqiğası turalı mälimet kezdesken emes. Bir ğana sät bar, ol qazaq qızı Siriyada jürgen qazaq jigitimen ğalamtor arqılı söylesip, nekesin qiıp şekaradan ötken. Sol sebepti Europa nemese basqa da aymaqtardağı «radikaldı lirizmmen» auırğan näzik jandılarmen bizdegi öz qalauınan tıs, qatañ dini dogmalardıñ qwrbanı bolğan äyelderdi salıstıruğa kelmeydi dep oylaymın.

Siriyadan oralğan qandastarımızdıñ bwrınğı dini közqarastarın özgertu mümkin be? Olar qarapayım azamat retinde qoğam qatarına qosılıp kete ala ma?

Eşqanday azamattıñ tağdırın ğalamtorda  pikir nemese jazba jazıp, şeşe saluğa bizdiñ qwqığımız joq! Älbette, bwl azamattardıñ qoğamımızdıñ tolıqqandı müşesi boluına barlıq jağday jasalğan deuge boladı. Oñaltu ortalıqtarında olarğa barınşa käsibi kömek körsetiledi. Bizde dinniñ destruktivti, radikaldı konstrukttarın tanıp, olarmen sol deñgeyde jwmıs jasap, qate tüsingen jerlerin qayta tüsindirip, dini tanımın dästürli qazaqi bağıtqa bwra alatın mamandar jetkilikti. Bwl tek uaqıttıñ enşisindegi mäsele ğana. Eşqanday azamattıñ tağdırın ğalamtorda  pikir nemese jazba jazıp, şeşe saluğa bizdiñ qwqığımız joq. Eger rayınan qaytpaytınday nemese qılmıstı ekeni rastalatın jağday bolsa, bizdiñ memleketimizdiñ qwqıq qorğau wyımdarı atalğan faktorlardı öz nazarına alatını anıq. Sondıqtan kimniñ bolsın adamzat aldındağı qılmısı jauapsız qalmaydı dep senemin!

Älemdegi özge elder praktikasında osınday «Jusan» sındı operaciyalar bar ma?

Iä, jürgizilip jatqan repatriaciyalıq jwmıstar bar.  Alayda däl «Jusan» jobası sekildi öz azamattarın qaytarıp jatqan operaciyalar joqtıñ qası. Resmi DAIŞ Siriya jerinde jeñilis tauıp, küyrep jatqanımen, eldegi qarulı qaqtığıstar men Siriya memleketiniñ resmi biligine qarsı, sol jerdegi geosayasi oyındarğa müddeli toptardıñ äserinen orın alıp otırğan jağday öte kürdeli. Bizdiñ jağdaymızda Siriya memleketiniñ resmi biligimen jäne Resey tarapınan körsetilip jatqan qoldaular däl osınday operaciyanı orındauğa mümkindik berip otır. Al endi basqa elderdiñ azamattarı bosqın retinde halıqaralıq wyımdardıñ kömegimen Europanıñ, Türkiyanıñ bosqındardı qabıldau ortalıqtarına ornalastırılıp jatqanımen, köptegen adamdar  äli de sol demilitirizaciyalanğan aymaqtarda qalıp qoydı.

Swhbatıñızğa rahmet!

Swhbattasqan: Ayjan Baqdäuletqızı

“The Qazaq Times”