Foto: baribar.kz

Jwmıssızdıq – bügingi qoğamda kün tärtibinde twrğan mäsele. Qazaqstandağı jwmıssızdıq töñireginde aytılar äñgime köp. Atalğan problema qoğamğa jabısqan biteu jara desek, onıñ äli de naqtı şeşimin tappay twrğandığı äleumettik jağdaydıñ qanşalıqtı deñgeyde ekendigin ayqındap beredi.

Älemdik aqparat közderine süyensek, jwmıssızdıqtı tabiği mölşer deñgeyin belgigi ekonomist Dj. Keyns 3-4%, M. Fridmen 5-6% dep belgilegen. Eger payızdıq körsetkiş bwl cifrlardan asıp ketse, elde qarjılıq dağdarıs payda boladı. Endi Qazaqstandağı statistikağa män berip körelik.

2002 jıldıñ qañtarında resmi tirkelgen jwmıssızdıq deñgeyi ekonomikalıq belsendi halıqtıñ 3,7%-ı boldı Ötken jıldıñ eki toqsanında Qazaqstanda 86 mıñ jas jwmıssız jürgen. Mälimetterge say, jwmıssız jastardıñ basım böligi – Almatı qalasında. Naqtı sanı – 15 500 adam. Ekinşi orında twrğan Türkistanda 8 700 adam jwmıssız. 7200 jwmıssız jası bar Qarağandı oblısı üşinşi orınğa jayğasqan.

Qazirgi uaqıtta eki qolğa bir kürek tappay sendelgen jastardıñ basım böligi öz mamandığı boyınşa qızmet etpeydi. Jastar jwmıssızdığı şeşimin tabudı qajet etetin özekti mäselelerdiñ birine aynaldı. Negizinen Qazaqstandağı jastar arasındağı jwmıssızdıq eldegi jalpı jwmıssızdıq deñgeyi boyınşa joğarı körsetkişke ie. Al ekonomikalıq dağdarıs kezeñinde jastar halıqtıñ osal tobına qosıladı. Statistika boyınşa, elde köterme jäne bölşek saudada jwmıs isteytin jastar 16,5%. Al qwrılıs salası men basqa jaldamalı jwmısqa jegilgen jastardıñ qarası qalıñ. Jaldamalı jwmısta isteytinderdiñ köpşiligi ekonomika, zañ salasın tämämdağan jastar. Aylıq jalaqı şaylıqqa jetpeytin mölşerde bolğandıqtan, neğwrlım jalaqısı köp orın izdep, şetelge ketkender sanı jıl sanap artqan. Mäselen, 2015 jılı Qazaqstannan ketken migranttar sanı 30 mıñnan assa, 2014 jılı 28 mıñ adam bolğan. Olardıñ deni – Germaniya, AQŞ, Reseyge qonıs tepken. Al 2016 jılı 34 965 adam şetel asıp ketken. 2018 jıldıñ basınan beri 7000-ğa juıq otandasımız özge eldiñ twrğınına aynalğan. Şetke ağılğan qandastardı sözge tartqanda, eldegi materialdıq jağdaydıñ tömendigin, qızmetke ornalasu barısında tamır-tanıstıqtıñ barınşa joğarı röl oynaytının jäne özge de äleumettik problemalardı alğa tartadı.

Qorıta aytqanda, jwmıssızdıq mäselesi – bükilğalamdıq tendenciya. Eger eldegi halıqtıñ ömir sürui, satıp alu qabileti, eñ tömengi jalaqı deñgeyi şetel valyutasımen esepteytin bolsaq, öte tömen. Biliktegi şendiler ortaşa jalaqı 180 mıñnan asadı dep sendirgenmen, şıntuaytına kelgende 40-50 mıñ şamasında aylıq alatın otandastar jetkilikti. Joğarıda atalğan pikirler men statistikalıq mälimetterdi qorıtındılay kele, Qazaqstanda jastar üşin jağdaydıñ tolıq jasalmağandığın añğaramız. Al jwmıssızdıq – memlekettegi damu deñgeyiniñ ayqın körinisi.

"The Qazaq Times"