جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشى ازايماي تۇر

جۇمىسسىزدىق – بۇگىنگى قوعامدا كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلە. قازاقستانداعى جۇمىسسىزدىق توڭىرەگىندە ايتىلار اڭگىمە كوپ. اتالعان پروبلەما قوعامعا جابىسقان بىتەۋ جارا دەسەك، ونىڭ ءالى دە ناقتى شەشىمىن تاپپاي تۇرعاندىعى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ەكەندىگىن ايقىنداپ بەرەدى.

الەمدىك اقپارات كوزدەرىنە سۇيەنسەك، جۇمىسسىزدىقتى تابيعي مولشەر دەڭگەيىن بەلگىگى ەكونوميست دج. كەينس 3-4%، م. فريدمەن 5-6% دەپ بەلگىلەگەن. ەگەر پايىزدىق كورسەتكىش بۇل تسيفرلاردان اسىپ كەتسە، ەلدە قارجىلىق داعدارىس پايدا بولادى. ەندى قازاقستانداعى ستاتيستيكاعا ءمان بەرىپ كورەلىك.

2002 جىلدىڭ قاڭتارىندا رەسمي تىركەلگەن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى ەكونوميكالىق بەلسەندى حالىقتىڭ 3,7%-ى بولدى وتكەن جىلدىڭ ەكى توقسانىندا قازاقستاندا 86 مىڭ جاس جۇمىسسىز جۇرگەن. مالىمەتتەرگە ساي، جۇمىسسىز جاستاردىڭ باسىم بولىگى – الماتى قالاسىندا. ناقتى سانى – 15 500 ادام. ەكىنشى ورىندا تۇرعان تۇركىستاندا 8 700 ادام جۇمىسسىز. 7200 جۇمىسسىز جاسى بار قاراعاندى وبلىسى ءۇشىنشى ورىنعا جايعاسقان.

قازىرگى ۋاقىتتا ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاي سەندەلگەن جاستاردىڭ باسىم بولىگى ءوز ماماندىعى بويىنشا قىزمەت ەتپەيدى. جاستار جۇمىسسىزدىعى شەشىمىن تابۋدى قاجەت ەتەتىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالدى. نەگىزىنەن قازاقستانداعى جاستار اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق ەلدەگى جالپى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى بويىنشا جوعارى كورسەتكىشكە يە. ال ەكونوميكالىق داعدارىس كەزەڭىندە جاستار حالىقتىڭ وسال توبىنا قوسىلادى. ستاتيستيكا بويىنشا، ەلدە كوتەرمە جانە بولشەك ساۋدادا جۇمىس ىستەيتىن جاستار 16,5%. ال قۇرىلىس سالاسى مەن باسقا جالدامالى جۇمىسقا جەگىلگەن جاستاردىڭ قاراسى قالىڭ. جالدامالى جۇمىستا ىستەيتىندەردىڭ كوپشىلىگى ەكونوميكا، زاڭ سالاسىن تامامداعان جاستار. ايلىق جالاقى شايلىققا جەتپەيتىن مولشەردە بولعاندىقتان، نەعۇرلىم جالاقىسى كوپ ورىن ىزدەپ، شەتەلگە كەتكەندەر سانى جىل ساناپ ارتقان. ماسەلەن، 2015 جىلى قازاقستاننان كەتكەن ميگرانتتار سانى 30 مىڭنان اسسا، 2014 جىلى 28 مىڭ ادام بولعان. ولاردىڭ دەنى – گەرمانيا، اقش، رەسەيگە قونىس تەپكەن. ال 2016 جىلى 34 965 ادام شەتەل اسىپ كەتكەن. 2018 جىلدىڭ باسىنان بەرى 7000-عا جۋىق وتانداسىمىز وزگە ەلدىڭ تۇرعىنىنا اينالعان. شەتكە اعىلعان قانداستاردى سوزگە تارتقاندا، ەلدەگى ماتەريالدىق جاعدايدىڭ تومەندىگىن، قىزمەتكە ورنالاسۋ بارىسىندا تامىر-تانىستىقتىڭ بارىنشا جوعارى ءرول وينايتىنىن جانە وزگە دە الەۋمەتتىك پروبلەمالاردى العا تارتادى.

قورىتا ايتقاندا، جۇمىسسىزدىق ماسەلەسى – بۇكىلعالامدىق تەندەنتسيا. ەگەر ەلدەگى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋى، ساتىپ الۋ قابىلەتى، ەڭ تومەنگى جالاقى دەڭگەيى شەتەل ۆاليۋتاسىمەن ەسەپتەيتىن بولساق، وتە تومەن. بيلىكتەگى شەندىلەر ورتاشا جالاقى 180 مىڭنان اسادى دەپ سەندىرگەنمەن، شىنتۋايتىنا كەلگەندە 40-50 مىڭ شاماسىندا ايلىق الاتىن وتانداستار جەتكىلىكتى. جوعارىدا اتالعان پىكىرلەر مەن ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاندا جاستار ءۇشىن جاعدايدىڭ تولىق جاسالماعاندىعىن اڭعارامىز. ال جۇمىسسىزدىق – مەملەكەتتەگى دامۋ دەڭگەيىنىڭ ايقىن كورىنىسى.

"The Qazaq Times"