Janat Jañqaşwlı: Aqın qwsap ölu kerek bizderge

TWTQINDAU

Betege dir etti,
Bel astı şañ körindi,
Sılp etkizdi kelinşek sändi erindi.
Wrttay bergen qımızın keri ısırıp,
Töreñiz de basqaşa mänge kirdi.

Qabaq kerip qaraydı,
Pañ minezi,
Jwrtta qalğan han özi, handıq özi.
Qır astınan qırağı kökti barlap,
Añdıp jatır käzaptıñ qandı közi.

At twyağı dürkirep, dübir şıqtı,
Közin jwmıp, moldekeñ ıñırsıttı.
Attan auıp oficer qwdıq bası,
Su tartıp twr, zarlatıp şığırşıqtı.

Aq seleuler jelbirep külte şaşı,
Oybay salğan siyaqtı ürke qaşıp
Qımız qwyğan kelinşek qatıp qaptı,
Qaştı üyine qorqaq şal silte basıp.

Twtqındaydı,
Jasanğan bar jasağı,
Obalı osılarğa qarğasa äni.
Tobılğı qıp-qızıl bop ıza kekten,
Balağına soldattıñ jarmasadı.

Jarq etip almas qılış şauıp tüsti...
Dala da sezedi eken qauipti isti.
Jau jolın añdıp jatqan qaqpan qwsap,
Tüyetaban bireuin qauip tüsti.

Mırs etti,  sonı körip Töreñiz de,
«Qoş bolıñdar,
Kelmeymiz be?
Kelemiz be?
Körmeymiz be?
Köremiz be?
Tuğan jer kieñ bolsa eldi saqta,
Qwl-qwtandı oynatpay töbemizge!»

Şañ wzadı,
Betege dir etpedi,
Basqa salsa qiyamet qıl ötkeli.
«Qazaq – Azap – Azat» dep kübir etti,
Üş auız söz sol edi jürektegi.

«Qoş, Qoş» dedi,
Sırınday bir aqtarğan,
Köz jas aqtı jılğadan, bwlaqtardan.
Adamdar ma jılağan, jo-joq janım,
Jusandar ğoy, jusandar jılap qalğan...

04.03.2016

    * * * 

Tabanı qarğa basqan mör sekildi,
Janarı qarğap aşqan, kör sekildi,
Azuı jaña tuğan Ay siyaqtı,
Dauısı qobızdağı şer sekildi,
Mınau tiri qasqır edi ğoy!

Tabanı – kepken meyiz əjimdelgen,
Janarı mwñlı əyeldey nazın bergen,
Azuı iesi ölgen twl qılıştay,
Dauısı?..
Dauısına jazım kelgen,
Mınau öli qasqır ğoy!

Mwñ bolğanday basına minsizdik köp,
Tulaqtı bwl endigi qwnsız büktep.
Ortamızğa keldi de twrıp aldı,
Ölim deytin ünsizdik kep.

  

 QANSUSAR

 

Men ölsem ölem,

Jastığımdı alıp,

Basımdı tigem bästi kün barıp!

Tırmalap jatır keudemdi meniñ,

Qaqpanğa tüsken qasqırım nalıp!

 

Balıqtay asau bwlqınıp jatıp,

Ölgen de jaqsı şirkin, ün qatıp.

Sadaqşa kerip qasımdı mınau,

Jatamın jauğa kirpigimdi atıp.

 

Qaraşıqtarım nwrı söngende,

Qarğıs aytadı, tübi senderge!

Qarğıs aytadı qwldarı menen,

Wltın satqan wlı şenderge!

 

Qarısıp qalğan jwdırığımmen,

Qalıqtap ketken qıdır ünimmen,

Qorqaudıñ barlıq zäresin alıp,

İrkit işkizsem iriñdi künnen!

 

Qaharlı qosın alsın kegimdi,

Müsinge somdap qan-sülderimdi.

Men ölsem ölem baurıma basıp,

Babadan qalğan arşın jerimdi!

 

Balamnan alğan barşın belimdi!

 

2015 j

 

QARA KÖBELEK

 

Qara köbelek,

Kölbeñdep wşqan,

Bolmısı bölek şermende qwstan.

Tağdırıñ seniñ tauqımet eken,

Jerden de ığısqan, jelden de ığısqan.

 

Qauırsını joq, perde qanatıñ,

Zerlegen onı zerger qara tün.

Ömiriñ seniñ önege eken ğoy,

Janımdı meniñ şerge malatın.

 

Qara köbelek, kölbeñdey berip,

Töbege wşqan, tömendi igerip.

Appaq rauşanğa qondırdım seni,

Wstatpay jürgen öleñdey körip.

 

Janıña jağıp şırını güldiñ,

Sarğayğan sabaq tübine üñildiñ...

...Qwrt jegen mınau japıraq ta da,

Belgisi jatır bwrınğı künniñ.

 

01.02.2016 j

 

MEN – JAUAR BWLT

 

Men –

Keudesin jasın qıjıldatqan,

Zil batpan,

Jauar bwlt.

 

Tünerip kep, tümen-tümen türkidey,

Köz jasımdı köl üstine bürkimey,

Şölge qwysam dep edim,

Şöbi şökken kirpidey.

 

Jasınımmen jəy tüsirip,

Jarq etkende janarım,

Köñili ala ağanıñ,

Qozdap jatqan şalanıñ,

Töbesinen kürkiresem dep edim,

Sirkiresem dep edim.

 

Men – jauar bwlt,

Jaumay bir ketpen şölge kep,

Keudesin jalap kermek ot,

Buırqanğan buraday,

Bılş etkizip bwrşaq tükirsem,

Jın jaylağan jerge kep.

 

Nöser bop qwyam,

Men solay jauam meldetip,

Sağınğan eldiñ terezelerin terletip.

Bwltqa aynalğan jüregimdi sığımdap,

Men solay jauam,

Pendeniñ bärin şerli etip.

 

Men – jauar bwlt,

Jırımnan jañbır sebezde,

Kürkirep twrıp külermin,

Köp ezge.

Kürkirep twrıp külermin kökten kep,

Ölermen öñşeñ öñezge!

 

***

QIYAMET

Tüsimde,
Israfil sür ürlep,
Ketti mınau jer-dünie dübirlep.
Tau qwladı,
Kəri ağaştar tamırımen atıp twrdı,
Adam qwsap kübirlep.

Ağındı su toqtap qaldı,
Jel de tınış.
Sür üni...
Janartaular atqıladı,
Jelbiregen twlımı.
Jerden ösip,
Körden şığıp kele jattı,
Qañqa süyek jwlını.

Dwğa oqudı oylap bir sət bwlqındım,
Oqi almay qılqındım.
Qiyamette qiın şığar jağdayım,
Sağan qwl bop öttim be eken qwlqın kün?!

Kök qaqırap,
Jer dirildep,
Twldandı,
Ua, Təñiri, qinamay al bwl jandı.
Ömir bwğan tökken küldey swrlandı,
Bwl da ömirde qılatının qılğan-dı.

Qas-qağım sət,
Körden twrğan aruaqtar añırap,
Adamzattan auıp tüsip tağı baq  -
Qiyamet kün twr ekenbiz,
Men kitap qwşaqtap,
Biraz aqın medal', orden tağıp ap.

Ua, Təñiri,
Twldanğanda jeti qat jer,
Jeti kök,
Kempirqosağım setinep.
Künəm töbemnen jauıp twr,
Ot bolıp janıp eki bet!

Uaqıt toqtadı,
Uaqi sarqıldı...
Mwhittar tartıldı.
Qarğalar tün qwsap tünerip otırdı,
Tıya sap qarqıldı.

Men şoşıp oyandım...
Egildim.
Şekesinen mağan qarap şegir kün,
Tañ atıp keledi,
Tünmen ket,
Swmmen ket,
Qwmmen ket,
Jaman tüs jebir mwñ!

25.02.2017 j

 

MEN QOYĞAN TINIS BELGİLER

 

Men ömirge tınıs belgi,

On segizde qoyğanmın.

Sol qılığım dwrıs pe endi,

Oylandım.

 

Şalğı bası siyaqtanğan,

Ütir qoydım kidirsem.

Jaña Ay qwsap qiyaqtanğan,

Swraq qoydım müdirsem.

 

On segizde oyran salğan,

Añqığan jas süt demi.

Bir tükirip qoya salğam,

Söz soñına nükteni.

 

Jastayımnan jasıq emen,

Keudemdi bwl kek kerdi.

Qadap qoyğam basımenen,

Talay-talay lep belgi.

 

Otızğa kep sürindim men,

Tu sırtımnan jau attı.

On segizde bügingimnen,

Bolğan ekem «sauattı»!

 

01.11.2016 j

 

Sen keziktiñ,

Men jalğız jürek edim,

Süydi armansız süysingen jürek erin.

Süydi armansız süysingen jürek erin,

Öñge aynalıp ketkendey gül öleñim.

 

Tağdırımdı oqıdıñ köz nwrıñmen,

Adam bolıp ketpes pe em, özdigimnen?!

Äyeldigiñ wstay qap osı sätte,

Biraz jerin tüzediñ közge ilingen.

 

Äyeldigiñ wstay qap, tağı bir sät,

Jürekke endiñ janıma äbiger sap.

Qanşa qızdıñ elesin quıp şıqtıñ,

Qaşqan qızdı qaytesiñ, bäri kelsap.

 

Qalay – qalay qwbıldı dağdı künim,

Sen keziktiñ, özgerdi barlıq wğım.

Qwday seniñ näp-näzik sausağıñmen,

Biraz jerin özgertti tağdırımnıñ.

 

20.11.2016 j

 

Adamdı süyuge boladı,

Sert etip senimge,

Bir qızıq hikaya, süygenim meniñ de.

Jüregim – mahabbat,

Tamırım – siya-dür,

Qan da bar –  onım tek erinde!

 

Tamırım bülkildep,

Qap-qara siyalı,

Miımnıñ işinde balanıñ qiyalı.

Bir jandı taba almay qamıqqan janarğa,

Ölgen soñ külli älem sıyadı!

 

Men älemdi qaytem?

Äñgime süygende,

Mäjnün zar tartadı küy keude.

Qap – qara oyımnıñ işinde,

Aq şwğa bir säule bileude!

 

Mahabbat bärinen tömende,

Bärinen joğarı!

Joq arı jandarğa obalı!

Bireudi bir sätke süye alsañ,

Mäñgilik süyuge boladı!

Boladı!

 

***

 

Men seniñ terezeñniñ aldındamın,

Köñilimde qalıñ sel,

Qarğın jauın!

Isqırıp qap sırtımnan swp-suıq jel,

Meni aynalıp ürip jür al qwm, dauıl.

 

Äyel degen äulie,

Sezdiñ bilem,

Perde işinen sığalap köz dürbimen.

Janarımdı kördiñ sen jas irkigen,

Erinimdi kördiñ sen söz mülgigen.

 

Qabırğaña süyenip köleñkemmen,

Batar kün ba, joq älde men örtengem.

Terezeñniñ aldında ötken şaq twr,

Ömir sürgiñ keledi sen erteñmen.

 

Zağip jannıñ itindey jol bastağan –

Köleñkem ğoy jasağan alğaş qadam.

Terezeñe telmirip ötken şaq twr,

Men emes tek,

Men emes ol basqa adam…

03.01.2018 j

 

SÖZ

 

Meniñ sözim – janımnıñ buı,

Qaynağan saqarday!

El qwsap – enjar jata almay,

Böbeşigim qoñıraulap söyleymin,

Aytpasam, silem qatarday!

 

Midağı  şu men tilimniñ zahar uınan,

Keudemde balqıp,

Auzımda suığan.

Sertti sözimdi,

Dertti janımnan suıram.

 

Sosın,

Menmensingen mekerdiñ,

Ükimin oqidı Sot ernim.

İrkilgen kezimnen irigen söz bolsa,

Onımdı qaqıra salamın,

Dertimen jöteldiñ.

 

Meniñ Sözim –

Babadan qalğan sürleuli sıbağam.

Söz degenim –

Mına süyek, mına qan!

Kerek deseñ, oyıñdağı ölgen sözdiñ säulesi,

Anau jwldız qwlağan!

 

Sondıqtan,

Sülik tiliñnen sorğalap qızıl qan,

Söyle,

Wlıñdı ayt wrınğan,

Qızıñdı ayt bwzılğan.

Diniñdi ayt,

Tiliñdi ayt,

Jaqşağa qamalğan,

Belinen sızılğan!

 

Söyle,

Hanğa tartqan tabaqtay müşelep söziñdi,

Ayt,

Ayday jwqarıp bara jatqan tözimdi.

Dälel dese, oyıp aldına sal,

Oyıña kuädar,

Piradar köziñdi!

 

Söyle,

Janıñnıñ buın bwlttay tüt,

Öl,

Jaldamşı bolğan jwrttı aytıp.

Jetimektiñ janarınday jäudirep,

Aldamşı bolğan wlttı aytıp!

 

Söyle,

Tañdayıña ağıp tüskenşe badamşa,*

Sosın, mine, janım dersiñ,

Jan alsa...

Aqın qwsap ölu kerek, bizderge,

Ömir süre almasaq eger adamşa!

 

* Badamşa — mwrın, jwtqınşaq, auız quısınıñ aralıqtarında ornalasqan bezder.

07.03.2018 j

 

 

Qara öleñ häm Qara tünge oda

 

Meniñ jürgen joldarım,

Şögir, şöñge,

Şögir, şöñge bolsa da köñil sende.

Wyqassız aqöleñdey tüyindelgen,

Ölimnen basqa ne bar,

Ömir sende?

 

Aydıñ nwrı – süttey aq tögip alğan,

Kökte jwldız – köp mısıq közi janğan.

Qara tünde äyteuir qara öleñ bar,

Al kün degen  – proza,

Söz wzarğan.

 

Tündi süyem,

Türtpektep tüysigimmen,

Ittey bolıp qasqırdıñ isine ürgen –

Aynalamda aq öleñ,

Aq ölim joq,

Bizdiñ ajal – süyu men süysinuden!

 

Köleñkemdi wzartıp kün tuadı,

Kündizgi ömir köp söyleu, qırtu äri.

Tünde äyteuir keremet qwdiret bar,

Tünde äyteuir iñgäläp jır tuadı.

 

Meniñ salğan joldarım,

Ala-qwla!

Kün tirelip öksimin tamağıma.

Qara tünde Ay qwsap jaña tuğan,

Wyqı esinep qwlaydı Jan-Arıma.

 

09.01.2018 j

 

***

 

Kömeyimdi küydiredi,

Öksik öleñ, zahar jır,

Tas bauırıñ jibimedi a, tağdır?!

Qarağandı qayırşınıñ qalası,

Qayırşıdan qayır kütken şahar bwl.

 

Jer bauırlap dedektetip,

Iisşil it köleñkem,

Tağı da bir mekemege aparadı meni erteñ…

Aqınmın dep ayta almaysıñ,

Aqın qwnıñ kök tiın,

(Adam bolıp kimdi sonda kögertem?)

 

Bwl ğimarat, sırtı swlu,

İşi kör,

Öñşeñ öñeş,

Qayda ketken kisiler?

Men sekildi dalalıqtar joq mwnda,

Jusan añqıp,

Jılqı qwsap kisiner!

 

Qos qabağı jiırılıp,

Oqjılanday atıluğa şaq qalğan,

Boqqa malğan twmsığın,

Kökke bezer aq qarğañ –

Esiginen şığasıñ,

Köleñkeñdi süyretip,

Namısıñday taptalğan…

 

Kömeyimdi küydiredi,

Öksik öleñ, zahar jır,

Ömir deytin ögey äke, qatal-dür.

Qarağandı qayırsızdıñ qalası,

Qayırşıdan qayır kütken şahar bwl!

 

***

 

Auılıñnıñ şetinde qarağay-tal,

Qarağay-tal qarğağa talaq aytar.

Büldirgendey erniñdi wyat mörlep,

Söz öksikke aynaldı mağan aytar.

 

Ay wlıp, bwlt bürleydi tau basında,

Twsaulı at şoqañdaydı saumal suğa.

Jauabın jwmbağımnıñ sen aytpadıñ,

İşimde eki peri daulasuda.

 

Bayğız qws bayağıday qarğanulı,

Qarağay-tal mülgidi, qarğa küldi.

Jwldız aqtı, sandalıp soğan ayttım,

Sağan aytar armanımdı.

 

Tal silkinip oyandı, qılañdap tañ,

Köleñke saydan susıp, bwlañ qaqqan.

«Qoş» deysiñ, qalay ketem, qayda baram,

Köterip zildey mwñdı mınau batpan?

 

Auılıñnıñ şetinde qarağay-tal,

Qarağay-tal qarğağa talaq aytar.

Mörli erniñnen mölt etken söz şığarşı,

Jüregime qwndaqtap ala qaytar.

 

2018 jıl

 

 

***

 

Äuelep wşqan boztorğay,

Bozala tañğa jar aytar,

Bozdap twrıp dauısı,

Bozingen kökke zar aytar.

Meniñ de janım şemendi,

Şeşimin onıñ kim aytar?

Ua, jwrtım?

 

Bwl dünie degeniñ,

Bwlt astında bwlıñğır.

Bwl dünie degeniñ,

Kün astında şiliñgir.

Aq söñke süyek söz qazir,

Tilim-tilim Tilim-dür.

Ua, jwrtım?

 

Tasqa bitken kök qına,

Boyauın ezseñ alqoñır.

Büginginiñ balası,

Köñilsiz tuğan, şalköñil.

Aqiqat ekeu bola ma,

Şapan äppaq, sälde kir.

Ua, jwrtım?

 

Äup-äup ürgen aq tazı,

Añğa şaban, asqa döp.

Jaqsıdan tuğan jaman bar,

Jamannan tuğan qasqa köp.

Qamköñil edim, qayteyin,

Közimnen tamar jas nälet!

Ua, jwrtım?

24.04.2018 jıl

 

“The Qazaq Times”