Foto: uza.uz

Özbekstanda bilik basına Şavkat Mirzieevtıñ keluimen adam senbestey özgerister bolıp jatqanın osığan deyin san märte jazdıq, ayttıq, körsettik. Biraq bügin biz oñtüstiktegi körşimizdiñ sayasi nemese äleumettik özgeristeri jöninde emes wlttıq valyutası haqında äñgime qozğamaqpız.

Özbekstan täuelsiz el atanğalı beri elde özge eldiñ valyutasın «qara bazardan» özge jerden alu mümkin emes bolıp keldi. Alayda Wlttıq Bank 2017 jıldıñ 5 qırküyeginde «valyutalıq revolyuciya» jasadı. Däl osı küni elde deval'vaciya bolıp, Wlttıq Bank valyuta bağamın 1 dollar 8100 sum dep bekitti. Osıdan keyin özbek halqı men turister dollar nemese euronı kez kelgen valyuta ayırbastau punktinen erkin saudalauğa mümkindik aldı. Bwl özbek sumınıñ ekinşi ret «düniege kelui» boldı.

Täuelsiz Özbekstan wlttıq valyutası öz bastauın 1994 jıldan aladı. Biraq oğan deyin eñ alğaş Özbekstan täuelsizdik ala salğan jıldarı 1992 jıldıñ qañtar ayında aynalımğa gazet qağazınan jasalğan bir rettik kupondar şığarıldı. Biraq ol kupondar köp ömir sürmedi. Arada bir jılğa juıq uaqıt ötkende dälirek aytqanda 1993 jıldıñ qaraşa ayında aynalımğa kupon-sum şığarıldı. Kupondar bazarlar men dükenderde 10, 25, 30, 100, 150, 200, 300, 350, 500, 1000, 2000, 5000 sum bolıp qiılıp aynalımğa jiberildi. Wlıbritaniyanıñ «Harrison & Sons Ltd» tipografiyası basıp şığarğan kupon-sumdar Özbekstan narığın rubl'den qorğap qalu üşin engizildi. 1961 jıldan bastap, 1992 jılğa deyin aynalımda bolğan Keñester odağınıñ rubli 1994 jılı 1 şilde küni özbektiñ wlttıq valyutası sum resmi aynalımğa engende tolıqtay alınıp tastaldı.

Sum eñ alğaş aynalımğa engen uaqıtta 1 dollar 7 sumğa para-par boldı. 1994 jılı şığarılğan 100 sumğa deyingi kupyuralardıñ barlığı Germaniyanıñ «Giesecke & Devrient» baspahanasında basıldı. Tek 1997 jıldan bastap Özbekstan Wlttıq Banki valyutaların Taşkent qalasındağı «Memlekettik belgi» baspahanasınan şığara bastadı. Alğaşında sumğa Özbekstan aumağındağı tarihi ğimarattardıñ suretteri men Ämir Temir beynelendi. Keyinnen Täuelsizdik alğan jıldarı salınğan ğimarattardıñ suretteri beynelene bastadı.

2017 jılğa deyin Özbekstanda eñ ülken kupyura 10 000 sum boldı. Biraq sumnıñ qwnsızdanuına baylanıstı 2017 jıldıñ 22 tamızında aynalımğa 50 000  sumdıq kupyura endi. Qazirgi bağammen eseptegende 50 mıñ sum şamamen 6 dollardı qwraydı.

“The Qazaq Times”