Foto: Azattıq radiosı

Bıltır Birikken Wlttar Wyımı "8 naurız - Halıqaralıq äyelder künine" oray jasağan mälimdemesinde "Qazaqstandağı äyelder jwmıs ornındarındağı bopsalau men zorlıqtıñ türli formalarınan äli de qorğalmağan"  degen bolatın. Jalpı äyelderdi kemsituşilik äreketi kez kelgen elde bar. Bwl äli künge oñ şeşim tappay kele jatır. Tipti olardıñ zorlıqqa wşırauı avtoritardı elderde jii kezdesedi. Al bizdiñ eldegi äyelderdiñ deñgeyi qanday? Näzik jandılardıñ "qwqıqı qorğalğan" dep ayta alamız ba? 

Amnesty International wyımınıñ 2017-2018 jılğa arnalğan "Jaña älemdegi adam qwqığı" atı bayandamasında jazılğanday, QR İşki ister ministrliginiñ mälimeti boyınşa Qazaqstanda 2017 jıldıñ birinşi jartısında  otbasındağı zorlıq-zombılıq jağdaylarına baylanıstı 35 253 qorğau bwyrığı şığarılğan. Alayda, qoğamdıq wyımdardıñ aqparatına qarağanda, äyelderge jasalğan zorlıq-zombılıq turalı barlıq jağdaylar tolıq aytılmaydı jäne äyelderdi jınıstıq bopsalau isteriniñ tek sanaulısı ğana sotqa jetetin körinedi.

Sonday-aq, Qazaqstan 2002 jıldan beri BWW-nıñ äyelderge qatıstı kemsituşilikti joyu jönindegi komitetine jüginuine mümkindik bergen. Alayda  Fridrih Ebert atındağı qordıñ Astanadağı jetekşisi Zäureş Şutovanıñ sözinşe, atalğan komitetke sol jıldan beri tek bir ğana äyel arızdanğan.

"Reakciya bar. Tek bizde memlekettiñ tez äreket etuine jäne äyelderdiñ qwqığı bwzılğan jağdayda onı qalpına keltiruge mümkindik beretin mehanizm joq", - deydi ol.

Bwdan bölek, zakon.kz aqparat agenttigi äyelderdiñ teñdigine qatıstı saualnama jürgizgen. Köpşiliginiñ pikirine qarağanda, elimizde äyelder men balalar jii zorlıqqa wşıraydı. Alayda köbi er adamdardan köretin zorlıqtı jasırıp qaluğa tırısatın körinedi. Saualnamağa qatısqandardıñ tek 2,8 payızı ğana erler zorlığı bar ekenin aytqan. Olardıñ sözinşe, eñ köp taralğanı fizikalıq, psihologiyalıq, jınıstıq zorlıqtar.

Qazaqstandağı äyelderdiñ bilimi joğarı bolğanmen, jwmısqa aralasuı tömen

Ranking saraptama agenttiginiñ mälimetine qarağanda Qazaqstanda jaz ayında 8,54 mln adam eñbekpen qamtılğan.  Onıñ işinde jwmıspen qamtılğan er adamdardıñ ülesi 0,9 payızğa ösip, 52 payızğa jetken. Al äyelderdiñ ülesi 0,7 payızğa ösken.

Al joğarı bilimge keler bolsaq, Qazaqstanda eñbekpen qamtılğan äyelderdiñ  43,8 payızı joğarı bilimdi. Alayda joğarı bilimi boluına qaramastan tömen jalaqığa jwmıs isteytin äyelderdiñ sanı basım. Jalpı alğanda jwmıspen qamtılğandardıñ arasında joğarı bilimi barlardıñ ülesi 39 payızdı qwraydı. Orta bilimdiler ülesi - 37,5 payız.

Tağı bir män beretin närse, Qazaqstanda 2017 jıldıñ 4 toqsanında 439,3 mıñ adam jwmıssız retinde tirkelgen. Mwnıñ işinde jwmıssız jürgen er adamdardıñ sanı 46,1 payız nemese 202,6 mıñ adam. Al jwmıssız äyelder körsetkişi 53,9 payız, yağni 236,7 mıñ adam. Sonday-aq, 25-34 jas aralığındağı 173 mıñ adam, 35-44 jastağı 101 mıñ, 45-54 jastağı 85,5  mıñ,  55-64 jastağı 42,3 mıñ adam jwmıs izdegen. Osılardıñ  işinde 15-34 jas aralığındağı jwmıs izdegen erlerdiñ sanı 85,8 mıñ, äyelderdiki - 124,5 mıñğa juıq.

Bayqağanımızday, elimizde  äyelderdiñ jwmıssızdığı joğarı äri olardıñ zorlıq körui, er adamdar tarapınan qısımğa wşırauı, ädet-ğwrıp, saltqa qatıstı kemsitilui sındı äreketter äli de bar. Al näzik jandılardıñ mwnday äreketke tap boluın keybir sarapşılar äyelderiñ özderin tömen bağalauımen tüsindiredi.

“The Qazaq Times”