پەرىشتە قيالدى جازۋشى

«نايزاعاي جارق ەتتى. كوپ ۇزاماي اسپان ايىرىلعانداي كۇڭىرەنە كۇن كۇركىرەدى. قارا تۇنەكتى اق ساۋلە تاسپاداي ءتىلىپ ءوتتى...» بۇل مەنىڭ قولىمداعى 2003 جىلى الماتىداعى «قازاقپارات» باسپاسىنان شىققان تالاپتان احمەتجاننىڭ «مۇڭ» اتتى حيكاياتتارى مەن اڭگىمەلەر جيناعىنداعى «نوبەل سىيلىعى» دەگەن حيكاياتتىڭ باستالۋى. كىتاپتى «ءبىسسمىللا» دەپ اشقاننان، شاكەرىم اتامىزدىڭ «جالعاننىڭ ءبىر پايداسىن كورگەندە ارلانباي ارىڭدى دا ساتاسىڭ...» دەگەن سوزىمەن باستالعان وسى حيكايات مەنى وزىنە تارتا بەردى. جەتى قات اسپاننىڭ ارعى جاعىنداعى اپپاق پەرىشتە اللانىڭ امىرىمەن جەر بەتىنە تۇسەرىن بىلگەنىمدە، مەن ادامدار ءۇشىن ۇيالدىم.

ار-ۇيات پەرىشتەسى ادامزاتتىڭ ار-ۇياتىن وياتامىن دەپ كەلىپ، جەر بەتىنەن ەڭ العاش كورگەنى اق قوڭىزداي دومالانعان جەدەل جاردەم ماشيناسى. ول «جىن قاققانداي قۇيىن-پەرەن زىمىراپ كەلەدى». وسىدان باستاپ پەرىشتە ادام ومىرىندەگى كەلەڭسىزدىكتىڭ توبە قۇيقاڭدى شىمىرلاتار شىندىعىن كورەدى. اۆتوردىڭ پەرىشتە قيالى كوز الدىڭدا كولبەڭدەپ ۇشادى دا قويادى. بۇگىنگى نارىقتىڭ قىل بۇراۋىندا قىسىلىپ تۇرعان زامان شىندىعى شىرىلداپ، شىن سىرىن جايىپ سالادى. ازعىندانعان ادامداردىڭ اراسىنداعى دۇنيەقوڭىزدارى، ماسكۇنەمدەرى، جەزوكشەلەرى، عۇلامانىڭ ۇلى سياقتى ادامنان ادام جاسايمىن دەپ اسقاندارى، ءتىپتى، مەشىتتەگى يمامنىڭ دا يمانسىزدىعى، پەرىشتەنىڭ كوزىنەن تاسا قالمايدى. جەر بەتىنە سوعىس ءورتىن جايىپ، ءبىر-ءبىرىن قىرىپ جاتقان، قىرىق پىشاق ادام اتا مەن حاۋا انانىڭ بالالارىن كورگەندە پەرىشتە ادامدارعا مازا بەرۋدى قويادى. ول ءار پەندەنىڭ قۇلاعىنان ار-ۇيات نامىسى بولىپ، جەگىدەي جەگەن ۇنگە اينالادى، قىز بولىپ كوزدەرىنە كەلەدى.

وسى ءبىر مازاسىزدىقتان قۇتىلۋ ءۇشىن جەر شارىنىڭ ادامدارى بىرلەسىپ ەم ىزدەۋدى ۇيعاردى. جاي عانا ۇيعارىپ قانا قويماي، ەم تاپقان بىلگىرگە نوبەل سىيلىعىن تاعايىنداماقشى بولادى. جەر بەتىنىڭ ادامدارى بۇل قۇبىلىستىڭ سىرى مەن شىنىنا ۇڭىلمەستەن، پەرىشتەنى قالاي جويۋ ءجايىن اقىلداسادى. ولار جاقسىلىق ءۇشىن كۇرەسپەي، جاماندىق ءۇشىن، ىزگىلىكتى قۇرتۋ ءۇشىن تەر توگەدى. سىيلىقتىڭ اتىن ەستىگەندە اتاققۇمار پەندەلەر جاتپاي-تۇرماي ويلانادى. سول قالانىڭ ەڭ اتاقتى بىلگىر عۇلاماسى تاۋىپ شىققان امالىن ەستىگەنىڭىزدە ۇياتتان كىرەرگە تەسىك تاپپاي ورتەنەسىز. ونى ادامدار ۇيىقتاعاندا باسىنا جاستانىپ، ويانعاندا قالتاسىنا سالىپ جۇرەتىن بولدى. ونى كورگەن پەرىشتە ۇيالعاننان تەرىس اينالىپ كەتتى. پەندەلەردىڭ ار-ۇياتتان بەزگەنى سونشالىق، ولار پەرىشتەنىڭ ءوزىن ۇيالتادى. ولارعا ار-ۇيات ۇرىعىن سەبۋگە كەلگەن پەرىشتە ادامداردىڭ اراسىنا ەندى جاقىنداي المايدى. اللا-تاعالانىڭ تاپسىرماسىن ورىنداي الماعان پەرىشتە «قايتادان جەرگە قونا الماي، اسپاندا ءالى ۇشىپ ءجۇر...» ول يرانباققا دا قايتا المايدى، ويتكەنى، ونىڭ مىندەتى ورىندالماعان.

شىعارمانىڭ ءتىلى قاراپايىم، ءارى تۇسىنىكتى، وقۋعا جەڭىل. شىم-شىتىرىق، قات-قابات وقيعالار جەلىسى ءبىر-بىرىمەن پەرىشتەنىڭ ويى ارقىلى ۇشتاسىپ جاتادى. ءبىر ۋاقىتتا الەمنىڭ ءار قىرىنان كورىنىس تاۋىپ، شىر-پىر بولىپ، مۇحيتتىڭ ارعى بەتىنەن بەرگى بەتىنە ۇشىپ جۇرگەن پەرىشتە ارقىلى ساباقتاسادى. شىعارمانىڭ اۋقىمى كەڭ، جاھاندىق پروبلەمالاردى كوتەرەدى. وقيعانىڭ ايتار ويى ار-ۇيات، يماندىلىق. پەرىشتە مەن ءازازىلدىڭ كۇرەسى نەنى ۇقتىرادى؟ ادامداردىڭ ءوزى سول ازازىلگە اينالىپ كەتكەن جوق پا؟ ادامدار پەرىشتەگە، ار-ۇياتقا وق اتتى.

«ەكى وق تا قىزدىڭ ارعى جاعىندا تۇرعان گەنەرالعا ءتيدى. قىز ساپ-ساۋ، گەنەرال سىلق ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. ءبىر توپ وفيتسەر ءوز كوزدەرىنە-وزدەرى سەنبەي سىلەيىپ تۇرىپ قالىپتى. پەرىشتە جوق بولىپ كەتتى.» بۇعان جۇرت تاڭىرقاعانىمەن ول تۋرالى ويلانا المايدى. ويتكەنى، ولاردىڭ جۇرەگى ادامنىڭ جۇرەگى ەمەس. ءازازىلدىڭ جۇرەگى. سولار جاراتقاننىڭ ادام يگىلىگى ءۇشىن سيلاعان جەر انانى ساۋ تامتىعىن قالدىرماي، ول جەرىن ءبىر، بۇل جەرىن ءبىر جارۋعا كىرىستى. پەرىشتە: «توقتاتىڭدار باسسىزدىقتى. جەردىڭ كۇلىن كوككە ۇشىراتىن سەندەر كىمسىڭدەر، جەردى سەندەر جاراتىپ پا ەدىڭدەر؟» - دەسە دە، وعان توقتامايدى. سەبەبى، ادامدار جەردىڭ جاراتۋشىسى بار ەكەنىن ۇمىتقان. ولارعا كىناسىز سابيلەردى تانكىنىڭ تابانىمەن تاپتاپ وتە شىعۋ تۇك ەمەس. ادام تەرىسىن جامىلعان وسىناۋ پەندەلەردىڭ شايتان تورىنا شىرمالعانى سونشا، ولاردىڭ ار-نامىسى ابدەن قۇرىقتالعان. ولار ويانۋدان قالدى ما دەگەن ۇرەي ساناڭدى بيلەپ، سان ويدىڭ جەتەگىندە كەتەسىڭ.

دەگەنمەن، اۆتور سودان شىعار جولدى دا سىلتەپ تۇرعان سياقتى. ول – اللانىڭ اق جولى. يماندىلىق. پەرىشتە قوقىستىڭ اراسىنان الىپ شىققان ەكى ماسكۇنەمدى جۋىندىرتىپ، اۋىزدارىنا ءسوز سالادى. « ەي، اللا، ءبىزدى تۋرا جولىڭا باستاي گور!» – دەپ ەكەۋى جارىسا قايتالاي باستادى. سوندا ءتۇر-ءتۇسى قاشقان ءازازىل قۇيىنعا اينالىپ، شىر كوبەلەك ۇيىرىلە الىستاپ كەتتى». اۆتور بىزدەگى جالعىز جول وسى عانا ەكەندىگىن، پەرىشتە جەتەگىندەگى عۇمىر نۇرلى، شىرايلى، ۇيلەسىمدى ومىرگە باستايتىندىعىمەن، ءازازىل جەتەگىندەگى عۇمىر جيركەنىشتى، ونىڭ اياعى قۇردىمعا اپاراتىندىعىمەن تۇسىندىرەدى. نەگىزگى وي وسىنداي الۋان وقيعالار جەلىسىمەن ءبىر جەرگە شوعىرلانىپ شەشىمىن تابادى دا، وقىرمانعا وي تاستايدى. «نوبەل سىيلىعى» بۇگىنگىنىڭ كوكەيتەستى ماسەلەسىن ادامزاتتىق ارەناعا كوتەرگەن شىعارما. اۆتوردىڭ ايتارى اۋقىمدى، پەرىشتە الەمنىڭ ول شەتىنەن بۇل شەتىنە ءبىر ەل، ءبىر قالا ەمەس، جالپى ادامزاتقا ار-ۇيات ۇرىعىن سەبۋ ءۇشىن جانتالاسادى. باستى كەيىپكەر پەرىشتە بولسا دا، وقيعا شىندىققا جاقىن. پەرىشتەنىڭ كورگەندەرىنىڭ ءبارى شىنايى ومىردەن الىنعان. بانكتىڭ الدىنداعى زەينەتاقىسىن الۋعا تۇرعان قارتتاردىڭ ۇزىن-سونار كەزەگى مەن بانكتىڭ ىشىندەگى جەمقور باستىقتاردىڭ قىمقىرعان اقشاسىن ساناۋعا ۇلگەرە الماي وتىرعان سالىستىرمالى كورىنىسى، جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىقتارى بۇگىنگى ءبىزدىڭ قايناعان ورتامىزدان الىنعان.

جالپى، شىعارمانىڭ ءون بويىندا مۇڭ جاتادى. پەرىشتەنىڭ نە ادامداردىڭ ورتاسىنا قونا الماي، نە يرانباققا قايتا الماي، اۋەدە قالىقتاپ قالۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن قاسىرەت. وسى ارقىلى اۆتور ادامداردىڭ ءازازىلدىڭ جەتەگىندە كەتىپ بارا جاتقانىن تولىق اڭعارتادى. شىعارمادان كورىنەتىن اۆتوردىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرىنىڭ تاعى ءبىرى – جازۋشى ادام جان دۇنيەسىمەن عارىشتى بايلانىستىرۋعا تىرىسادى. پەندەلىك پيعىل مەن يماني كوزقاراستاردى ساباقتاستىرىپ، بولمىستىڭ ءمانىن اشىپ، اقيقاتتى تانۋعا قۇلشىنادى. جەر بەتىندەگى ادام بالاسىنىڭ بيلىگى عارىشپەنەن بايلانىسىپ جاتاتىن، ادامداردىڭ ءومىرى جاراتۋشىعا تاۋەلدى ەكەنىن اڭعارتادى. زامانىمىزدا وسىنداي شىعارمانىڭ جازىلۋى اۆتوردىڭ كورەگەندىگى، ءارى بىزدەگى بوستىقتى تولتىرار اۋاداي قاجەت تولعانىس. بۇگىنگى قوعامنىڭ جۇتاڭدىعىن جۇرەگىمەن سەزگەن جازۋشى قازىرگى قازاق پروزاسىندا قالام تارتىپ جۇرگەن ءوز قاتارلاستارىنان وسى ويلارمەن وزگەشەلەنەدى. ادامزاتتىڭ ەۋروتسەنتريتىك كوزقاراس اياسىنداعى دىنسىزدەنىپ بارا جاتقان باعىتىنىڭ بارار جەرى قۇردىم. سول قۇردىمنان قۇتقارار – تالاپتان احمەتجان سياقتى تۋرا جولدى نۇسقاي الار جازۋشىلاردىڭ ار-ۇيات ۇرىعىن سەبۋگە تالپىنعان پەرىشتە قيالدارى. توزىپ بارا جاتقان توپىراعىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن، الدىمەن ءار پەندە ءوز بويىنداعى ازازىلمەن كۇرەسۋى ءتيىس.

ءنۇرباتيما بايتۇرسىن

«The Qazaq Times»