سولتۇستىك كورەيا مەن يران جاسىرىن يادرولىق كەلىسىم جاساسقان با؟

اقش پرەزيدەنتى ترامپ سەيسەنبى كۇنى، بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ جينالىسىندا سولتۇستىك كورەيا مەن يراندى يادرولىق قارۋدى دامىتىپ جاتقان ەكى بىردەي «قارعىس اتقان رەجيمدەر» دەپ سىنعا العان بولاتىن. بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ كەزەكتى جيىنىنان كەيىن، كوپتەگەن ەلدەردىڭ اقپارات كەڭىستىگىندە، «اتالعان ەكى ەل كوپتەگەن جىلدار بويى زىمىران جانە يادرولىق سىناقتارىن جالعاستىرىپ كەلدى، سوعان وراي ەكى ەلدىڭ بۇل سالادا استىرتىن جاساعان كەلىسىمى بار ما؟» دەگەن ساۋالدار تالقىلانا باستادى.

بۇل اتالعان ەكى ەلدە دە يادرولىق جانە زىمىران دامىتۋ باعدارلامالارى بار. الايدا، يران 2015 جىلى الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ سول ەلگە قاراتقان سانكتسيالارىن بوساتۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ يادرولىق باعدارلاماسىن توقتاتۋعا كەلىسىم بەرگەن ەدى. يران جاق يادرولىق قىزمەتتى ازاماتتىق ماقساتتاردا، ەلەكتر ەنەرگياسى قاتارلى سالالاردا قولدانىلاتىنىن ايتقان. بىراق ول بالليستيكالىق زىمىران سىناعىن توقتاتپايتىنىن جەتكىزگەن.

ال، سولتۇستىك كورەياعا كەلەر بولساق، اتالعان ەل قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا ءوزىنىڭ التىنشى رەتكى يادرولىق سىناعىن جۇرگىزدى جانە بۇل سىناقتى الەمگە اشىق جاريالادى.

اقش كونگرەسىنىڭ زەرتتەۋ كوميتەتى 2016 جىلدىڭ اقپان ايىنداعى بايانداماسىندا دا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستاعى يران مەن سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق باعدارلامالارىنا قاتىستى ساۋدا نەمەسە ىنتىماقتاستىق بايلانىسى بار ەكەنى تۋرالى ەشقانداي دالەل جوق. الايدا، سول باياندامادا ەكى ەلدىڭ زىمىران دامىتۋ باعدارلاماسىنا قاتىستى ماڭىزدى كەلىسىمى بار دەپ كورسەتكەن. سوعان بايلانىستى «سولتۇستىك كورەيا يراننىڭ 2015 جىلعى كەلىسىمنەن باس تارتۋىنا كومەكتەسكەن بولۋى مۇمكىن بە؟» دەگەن سۇراق تۋادى.

وسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا، ۋاشينگتونداعى دەموكراتيانى قورعاۋ قورىنىڭ مۇشەسى ەنتوني رۋگگيەرو ءوزىنىڭ ءبىر ماقالاسىندا: «سولتۇستىك كورەيانىڭ يادرولىق تەحنولوگياسىن تاراتۋى قيىن، ول يادرولىق تەحنولوگيانىڭ قۇپياسىن تەك سيريا مەن ليۆياعا عانا تاراتا الادى» دەگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، سولتۇستىك كورەيا مەن يران يادرولىق جوبالار بويىنشا ىنتىماقتاسسا دا، سىرتقى ەلدەردىڭ ونى ءبىلۋى مۇمكىن ەمەس ەكەن.

ەنتوني رۋگگيەرونىڭ ماقالاسىندا: «سولتۇستىك كورەيا يادرولىق قارۋدى ءوندىرۋ ءۇشىن تولىق يادرولىق قارۋدى نەمەسە يادرولىق جارىلىستى قامتاماسىز ەتەرلىك ماتەريالدارىن ساتپايدى. سەبەبى بۇل كورەيالىق رەجيمنىڭ امان قالۋىمەن بايلانىستى. بىراق سولتۇستىك كورەيا يادرولىق قارۋ-جاراقتىڭ بولشەكتەرىن ساتۋى مۇمكىن»، - دەلىنگەن.

يراننىڭ كەلىسىمىن سىناعىش تاعى ءبىر ادام، بۇۇ-نىڭ بۇرىنعى وكىلى دجون بولتون وتكەن اپتادا تۆيتتەردە: «ەگەر سولتۇستىك كورەيا يادرولىق قارۋدى جانە بالليستيكالىق زىمىرانداردى ساقتاپ قالسا، وندا بۇل ەل يران مەن تەرروريستىك ۇيىمدارعا ماتەريالدار مەن تەحنولوگيالاردى قۋانا-قۋانا ساتىپ بەرەر ەدى»، - دەپ جازدى.

الايدا، انىعى سولتۇستىك كورەيامەن وزگە قانداي دا ءبىر ەلدىڭ يادرولىق ساتۋ-ساتىپ الۋ كەلىسىمدەرىنىڭ ەشبىر دالەلى جوق.

اتوم ەنەرگياسى جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتىڭ باس ديرەكتورى يۋكيا امانو وسى اپتادا بەرگەن سۇحباتىندا، ەكى ەل اراسىندا مۇنداي كەلىسىمنىڭ جوق ەكەنىن دالەلدەدى. ايتالىق ول اەجحا يراننىڭ 2015 جىلعى كەلىسىمدى ساقتاعان-ساقتاماعانىن قاداعالاۋ مىندەتى بار ەكەنىن العا تارتتى. ول: «مۇنداي كەلىسىم تۋرالى ويلاۋدىڭ ەشبىر نەگىزى جوق دەر ەدىم. مەن ونداي ەش دەرەكتى تاپسىرىپ الىپ كورمەدىم. ءارى ءبىزدىڭ اگەنتتىك قاۋەسەتكە نەگىزدەلىپ ارەكەت ەتپەيدى»، - دەدى.

سونىمەن، اقش پرەزيدەنتى ءتۇرلى سوزدەرمەن سىباعان يران جانە سولتۇستىك كورەيادا يادرولىق باعدارلامانى دامىتۋ تۋرالى كەلىسىم بار ما، جوق دەپ باس قاتىرعان الەم اقپارات قۇرالدارى ورتاق پىكىرگە كەلە باستادى. ولار قازىرگى بار دەرەكتەر مەن اقپاراتتار «بۇل ەكى ەلدىڭ يادرولىق كەلىسىمى بار ەكەنىن دالەلدەي المايدى» دەپ توقتالدى.

“The Qazaq Times”