ەڭ ءجيى قولدانىلاتىن ۆاليۋتالاردىڭ شىعۋ تاريحى

قازىرگى كەزدە الەمدە 250-دەن اسا مەملەكەت بار. ولاردىڭ 195-ءى تاۋەلسىز بولسا، قالعاندارى بەلگىلى ءبىر دارەجەدەگى مارتەبەگە يە. ال الەم بويىنشا اينالىمدا 160 ۆاليۋتا بار ەكەن. ياعني ءاربىر ەكىنشى مەملەكەتتىڭ جەكە ۆاليۋتاسى بار دەگەن ءسوز. بۇل ۆاليۋتالاردىڭ كەيبىرىن پايدالانىپ كورسەك ەندى كەيبىرىنىڭ تەك اتىن عانا بىلەمىز. ەندەشە نازارلارىڭىزعا اينالىمدا ءجيى قولدانىلاتىن الەمدىك ۆاليۋتالاردى ۇسىنامىز.  

اقش دوللارى

دوللار — الەمدەگى ەڭ تانىمال ۆاليۋتا. اقش، اۋستراليا، كانادا، پاناما، جاڭا زەلانديا، ەكۆادور، دومينيك، پۋەرتو-ريكو سىندى ەلدەردە نەگىزگى تولەم قۇرالى. ءبىر تومدىق Oxford Dictionaries اعىلشىن ءتىلى سوزدىگىندە جازىلعانداي، 2007 جىلعا دەيىن اينالىمدا بولعان سلوۆەنيالىق تولەر سياقتى "دوللار" اتاۋىنىڭ شىعۋى  joachimsthaler "يواحيمستالەر" مونەتاسىنىڭ تاريحىمەن بايلانىستى كورىنەدى. بۇل مونەتانىڭ اتاۋى "تالەر" نەمەسە "دالەر" سوزىنە دەيىن قىسقارعان. مونەتا يوحاكيم اڭعارىنىڭ (چەحيانىڭ ياحيموۆ قالاسىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان) اتىمەن اتالدى، وندا كۇمىس مونەتا شىعارىلىپ، ىشىندە مونەتالار سوعىلعان. سودان مونەتا اتاۋى ءتۇرلى تىلدەردە وزگەرە باستايدى. كەيىن ول امەريكانىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن بولعان سوعىسى كەزىندە، يسپان-امەريكالىق جانە بريتاندىق كولونيالاردا "دوللار" دەپ اتالا باستايدى. وسىلايشا اقش-تىڭ رەسمي اقشا بىرلىگى "دوللار" دەگەن اتاۋعا يە بولادى.

انگليالىق فۋنت ستەرلينگ

فۋنت ستەرلينگ - ۇلىبريتانيانىڭ اقشا بىرلىگى. سيريا، ليۆان، سۋدان، وڭتۇستىك سۋدان، مىسىر فۋنت ستەرلينگتى وزدەرىنىڭ رەسمي ۆاليۋتاسى دەپ ەسەپتەيدى. بريتاندىق ۆاليۋتانى باسقا ەلدەردىڭ وسى اتتاس ۆاليۋتالارىنان ايىرۋ ءۇشىن "فۋنت ستەرلينگ" اتاۋى تولىق قولدانىلادى. اقشا اتاۋى لاتىننىڭ poundus سوزىنەن شىققان، "سالماق" دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ال نەگىزگى اتاۋ XII عاسىردا پايدا بولعان جانە ول "تازا كۇمىس فۋنت" دەگەن اتاۋعا يە بولعان. ءبىر ترويالىق فۋنت 240-قا جۋىق ەجەلگى اعىلشىن مونەتالارىنىڭ سالماعىنا يە .

پەسو

«پەسو» يسپان تىلىنەن اۋدارعاندا "سالماق" دەگەن ماعىنا بەرەدى. بۇل ۆاليۋتا يسپانيانىڭ كولونيالارى بولعان  كولۋمبيا، دومينيكا رەسپۋبليكاسى، كۋبا، ارگەنتينا، مەكسيكا، ۋرۋگۆاي، چيلي جانە فيليپپين سىندى ەلدەردە ءالى كۇنگە دەيىن قولدانىلادى.  XVI عاسىردىڭ باسىندا يسپاندىقتار قازىرگى مەكسيكا جەرىنە كەلگەن كەزدە اقشانىڭ بۇل ءتۇرى بولماعان. جەرگىلىكتى حالىق تولەم قۇرالى رەتىندە كاكاو بۇرشاقتارىن پايدالانعان. سول كەزدە يسپاندىق كونكيستادور فەرناندو كورتەس بارلىق التىننان قۇتىلۋ تۋرالى كورولدەن بۇيرىق الادى. ول كورول بۇيرىعىن ورىنداپ، تازا التىننان مونەتا سوعىپ شىعارا باستايدى، ودان كەيىن قولادان جاسالادى. وسىلايشا "پەسو" اتاۋى قالىپتاسادى.

دينار

دينار تۋنيس، الجير، ماكەدونيا، باحرەين، يراك، كۋۆەيت، يوردانيا، سەربيا جانە ليۆيا سىندى ەلدەردە قولدانىلادى. "دينار" اتاۋى ريم يمپەرياسىنىڭ اۋماعىندا تولەم قۇرالى بولعان ەجەلگى كۇمىس مونەتا "ديناريدەن» شىققان. لاتىنشا denarius اتاۋى بويىنشا "وندىقتان تۇراتىن" دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.

تۇرىك ليراسى

قازىرگى كەزدە ليرا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى. بۇل اقشانى مالتا، سان-مارينو، يتاليا، ۆاتيكان ەۋروعا اۋىسپاي تۇرعاندا ۇلتتىق ۆاليۋتاسى رەتىندە پايدالانعان. ۆاليۋتا اتاۋى لاتىننىڭ libra سوزىنەن شىققان جانە فۋنت سياقتى "سالماق" دەگەن ماعىناعا يە. 

ريال

ساۋد ارابياسى، يەمەن، كاتار، ومان جانە يران ەلدەرى وزدەرىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسىن "ريال" دەپ اتايدى. لاتىن تىلىندەگى regalis سوزىنەن شىققان، "كورولدىك" دەگەن ماعىنانى بەرەدى. كورىپ وتىرعانىمىزداي بۇل اتاۋ اراب الەمىنە ەۋروپادان كەلگەن.

رەال

رەال - برازيليانىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى. XIV عاسىردا كاستيليادا العاش رەت "كۇمىس رەال" سوعىلادى. كۇمىس مونەتالار XIX عاسىردىڭ ورتاسىنا دەيىن اينالىمدا بولادى. بۇل اتاۋ دا لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا "كورول مونەتاسى" دەگەن ماعىناعا يە. 

قىتاي يۋانى

قىتايدىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى ەكەنىن بىلدىرەتىن قىتاي يەروگليفى «دوڭگەلەك نىسان» نەمەسە «دوڭگەلەك مونەتا» دەپ اۋدارىلدى. بۇل يەروگليف تسين ديناستياسى كەزەڭىنەن بەرى قولدانىلىپ كەلەدى. قىتاي العاش رەت رەسمي اقشانى 1835 جىلى كورگەن جانە ولار كۇمىستەن سوعىپ جاسالعان. ايتپاقشى قىتاي تىلىندە كەز كەلگەن ۆاليۋتا اتاۋى "يۋان" دەپ اتالادى. مىسالى ولار دوللاردى «مەي يۋان» دەيدى ەكەن.

“The Qazaq Times”