Eñ jii qoldanılatın valyutalardıñ şığu tarihı

Qazirgi kezde älemde 250-den asa memleket bar. Olardıñ 195-i täuelsiz bolsa, qalğandarı belgili bir därejedegi märtebege ie. Al älem boyınşa aynalımda 160 valyuta bar eken. YAğni ärbir ekinşi memlekettiñ jeke valyutası bar degen söz. Bwl valyutalardıñ keybirin paydalanıp körsek endi keybiriniñ tek atın ğana bilemiz. Endeşe nazarlarıñızğa aynalımda jii qoldanılatın älemdik valyutalardı wsınamız.  

AQŞ dolları

Dollar — älemdegi eñ tanımal valyuta. AQŞ, Australiya, Kanada, Panama, Jaña Zelandiya, Ekvador, Dominik, Puerto-Riko sındı elderde negizgi tölem qwralı. Bir tomdıq Oxford Dictionaries ağılşın tili sözdiginde jazılğanday, 2007 jılğa deyin aynalımda bolğan sloveniyalıq toler siyaqtı "dollar" atauınıñ şığuı  joachimsthaler "ioahimstaler" monetasınıñ tarihımen baylanıstı körinedi. Bwl monetanıñ atauı "taler" nemese "daler" sözine deyin qısqarğan. Moneta Yohakim añğarınıñ (Çehiyanıñ YAhimov qalasınıñ mañında ornalasqan) atımen ataldı, onda kümis moneta şığarılıp, işinde monetalar soğılğan. Sodan moneta atauı türli tilderde özgere bastaydı. Keyin ol Amerikanıñ täuelsizdik üşin bolğan soğısı kezinde, ispan-amerikalıq jäne britandıq koloniyalarda "dollar" dep atala bastaydı. Osılayşa AQŞ-tıñ resmi aqşa birligi "dollar" degen atauğa ie boladı.

Angliyalıq funt sterling

Funt sterling - Wlıbritaniyanıñ aqşa birligi. Siriya, Livan, Sudan, Oñtüstik Sudan, Mısır funt sterlingti özderiniñ resmi valyutası dep esepteydi. Britandıq valyutanı basqa elderdiñ osı attas valyutalarınan ayıru üşin "funt sterling" atauı tolıq qoldanıladı. Aqşa atauı latınnıñ poundus sözinen şıqqan, "salmaq" degen mağınanı bildiredi. Al negizgi atau XII ğasırda payda bolğan jäne ol "taza kümis funt" degen atauğa ie bolğan. Bir troyalıq funt 240-qa juıq ejelgi ağılşın monetalarınıñ salmağına ie .

Peso

«Peso» ispan tilinen audarğanda "salmaq" degen mağına beredi. Bwl valyuta Ispaniyanıñ koloniyaları bolğan  Kolumbiya, Dominika Respublikası, Kuba, Argentina, Meksika, Urugvay, Çili jäne Filippin sındı elderde äli künge deyin qoldanıladı.  XVI ğasırdıñ basında ispandıqtar qazirgi Meksika jerine kelgen kezde aqşanıñ bwl türi bolmağan. Jergilikti halıq tölem qwralı retinde kakao bwrşaqtarın paydalanğan. Sol kezde ispandıq konkistador Fernando Kortes barlıq altınnan qwtılu turalı korol'den bwyrıq aladı. Ol korol' bwyrığın orındap, taza altınnan moneta soğıp şığara bastaydı, odan keyin qoladan jasaladı. Osılayşa "peso" atauı qalıptasadı.

Dinar

Dinar Tunis, Aljir, Makedoniya, Bahreyn, Irak, Kuveyt, Iordaniya, Serbiya jäne Liviya sındı elderde qoldanıladı. "Dinar" atauı Rim imperiyasınıñ aumağında tölem qwralı bolğan ejelgi kümis moneta "dinariyden» şıqqan. Latınşa denarius atauı boyınşa "ondıqtan twratın" degen mağınanı bildiredi.

Türik lirası

Qazirgi kezde lira Türkiyanıñ wlttıq valyutası. Bwl aqşanı Mal'ta, San-Marino, Italiya, Vatikan euroğa auıspay twrğanda wlttıq valyutası retinde paydalanğan. Valyuta atauı latınnıñ libra sözinen şıqqan jäne funt siyaqtı "salmaq" degen mağınağa ie. 

Rial

Saud Arabiyası, Yemen, Katar, Oman jäne Iran elderi özderiniñ wlttıq valyutasın "rial" dep ataydı. Latın tilindegi regalis sözinen şıqqan, "korol'dik" degen mağınanı beredi. Körip otırğanımızday bwl atau arab älemine Europadan kelgen.

Real

Real - Braziliyanıñ wlttıq valyutası. XIV ğasırda Kastiliyada alğaş ret "kümis real" soğıladı. Kümis monetalar XIX ğasırdıñ ortasına deyin aynalımda boladı. Bwl atau da latın tilinen audarğanda "korol' monetası" degen mağınağa ie. 

Qıtay yuan'ı

Qıtaydıñ wlttıq valyutası ekenin bildiretin qıtay ieroglifi «döñgelek nısan» nemese «döñgelek moneta» dep audarıldı. Bwl ieroglif Cin dinastiyası kezeñinen beri qoldanılıp keledi. Qıtay alğaş ret resmi aqşanı 1835 jılı körgen jäne olar kümisten soğıp jasalğan. Aytpaqşı qıtay tilinde kez kelgen valyuta atauı "yuan'" dep ataladı. Mısalı olar dollardı «mey yuan'» deydi eken.

“The Qazaq Times”