«بەسەۋدىڭ حاتى» تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىندا قايتالاندى: «ساياسي تۇتقىندار» بۇۇ مەن ەۋروپارلامەنتكە جۇگىندى

جۋىردا قازاقستاننىڭ ازاماتتىق قوعامىن ەلەڭدەتىپ، ەلدە رەزونانس تۋدىرعان «13-ءتىڭ سوتى» ىسىنە قاتىستى قۇقىق قورعاۋشىلار «ساياسي تۇتقىن» دەپ تانىعان بىرنەشە بەلسەندى بۇۇ كەڭسەسىنە جانە  ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتتارىنا اشىق حات جازدى. حاتتىڭ ءماتىنىن سەيسەنبىدە، 19 قازان كۇنى بەلگىلى قۇقىق قورعاۋشى باقىتجان تورەعوجينا جاريالادى.

«ساياسي تۇتقىندار» قاتارىنا ەنگەن حات اۆتورلارى وزدەرىنىڭ «ساياسي ەكسترەميزم» بويىنشا زاڭسىز سوتتالعانىن ايتىپ، حالىقارالىق ۇيىمداردان پىكىر ايتۋ ەركىندىگى مەن ءسوز بوستاندىعىنا قول سۇعۋشىلارعا شارا قولدانۋعا، قازاقستان باسشىلارىنا سانكتسيا سالۋدى سۇراعان.

«ءبىزدى قاماۋ، قىلمىستىق تۇرعىدا قۋدالاۋ جانە بەس جىلعا سوتتاۋ – ساياسي تاپسىرىس. ول وزگەشە ويلايتىندارمەن كۇرەسۋگە، پىكىرىن اشىق ايتاتىن، قازاقستان ازاماتتارى مەن قازىرگى ۇكىمەت اراسىندا كونسترۋكتيۆتى ديالوگ ورناتۋعا تىرىساتىن وپپوزيتسيالىق كوڭىل-كۇيدەگى قازاقستان ازاماتتارىن قورقىتۋعا باعىتتالعان. سوت ءبىزدىڭ كىنامىزدى دالەلدەيتىن ايعاقتاردىڭ جوق ەكەنىن ەسكەرمەدى، ءبىزدىڭ كىناسىزدىگىمىز جايلى بىردە-ءبىر ايعاقتى قاراعان جوق، قۇقىقتارىمىزدىڭ بۇزىلعانىن ەلەمەدى، سوت قازاقستان كونستيتۋتسياسى مەن «ازاماتتىق جانە ساياسي قۇقىقتار تۋرالى پاكتىنى» بۇزدى. انشەيىن حاتتاما ەرەجەسىن ساقتاۋ ماقساتىندا كوزبوياۋشىلىق ءۇشىن ءوتتى. جالعىز ماقساتى – قازاقستان ازاماتتارىن قورقىتۋ» دەلىنگەن حاتتا (ازاتتىق راديوسىنىڭ اۋدارماسى بويىنشا).

قۇقىق قورعاۋشى باقىتجان تورەعوجينا جاريالاعان «بەسەۋدىڭ حاتى». كسەروكوشىرمە نۇسقا. فوتو: Facebook / @toregozhina

18 قازاندا جازىلعان حاتقا «13-ءتىڭ ءىسى» بويىنشا سوتتالىپ، تۇرمە جازاسىنا كەسىلگەن ءتورت ازامات – اسحات جەكسەباەۆ، نويان راحىمجانوۆ، قايرات قىلىشەۆ، اباي بەگىمبەتوۆ جانە ۇلاسبەك احمەتوۆ قول قويعان.

قازاقستان سوت بيلىگىنىڭ شەشىمىنە نارازىلار «ساياسي ءىس ماتەريالدارىنىڭ بارلىعى» ادۆوكاتتاردا ەكەنىن ايتىپ، حالىقارالىق ۇيىمداردان زاڭسىزدىقتى توقتاتۋعا جانە ادىلدىكتىڭ ورناۋىنا سەپتەسۋىن سۇراعان.

وتكەن دۇيسەنبىدە، قازاننىڭ 11-ءى كۇنى الماتى قالاسىنىڭ سوتى «تىيىم سالىنعان ۇيىمدى قۇردى جانە ونىڭ ىسىنە ارالاستى» دەگەن كۇدىكپەن ءىستى بولعان 13 بەلسەندىنىڭ بارلىعىن ايىپتى دەپ تانىعان. بۇعان دەيىن (2018 جىلعى 30 قاراشادا) ءدال وسىعان ۇقساس ايىپپەن بەلسەندى اسەت ابىشەۆكە 4 جىل اباقتى جازاسىن كەسكەن المالى اۋدانى سوتىنىڭ توراعاسى ەرنار قاسىمبەكوۆ بۇل جولى دا  ارتىندا 12 بالاسى قالعان ءتورت بىردەي بەلسەندى: اسحات جەكسەباەۆ، نويان راحىمجانوۆ، قايرات قىلىشەۆ، اباي بەگىمبەتوۆتى 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى. تاعى 9 بەلسەندىنىڭ باس بوستاندىعىن 1 جىلدان 2 جىلعا دەيىن شەكتەدى. سوتتالۋشىلار تاعىلعان ايىپتى مويىنداماي، ۇكىممەن كەلىسپەدى. بەلسەندىلەر ۇكىمدى اپەللياتسياعا بەرەتىنىن ايتقان.

سونىمەن قاتار، بيىل اقپاندا ءوزىن «ەستيتىن مەملەكەت» دەپ سانايتىن قازاقستان بيلىگىنە قاتاڭ ەسكەرتۋ مانىندە قارار ارناعان ەۋروپارلامەنتكە قازاقستاندىق «ساياسي تۇتقىندار» اتىنان جولدانعان حاتقا قول قويعان بەسىنشى بەلسەندى، ساراپشىلار مەن ساياساتشىلار «بالەلى»، بيلىكتىڭ «ارقانىنا» اينالعان 405-باپپەن (قىلمىستىق كودەكس) ايىپتالعان ۇلاسبەك احمەتوۆ تە قىركۇيەك ايىندا ەكى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان.

بەس بەلسەندىگە تاعىلعان ايىپ قازاقستان سوتى «ەكسترەميستىك ۇيىم» دەپ تانىعان، بىراق ەۋروپارلامەنت «وپپوزيتسيالىق ۇيىم» دەپ اتاعان «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» جانە «كوشە پارتياسى» قوزعالىستارىمەن بايلانىستى. قازاقستاندا جوعارىدا اتالعان ەكى ۇيىمعا قاتىستى قانشا ادامنىڭ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعانى بەلگىسىز. كەيبىر قۇقىق قورعاۋشىلار كەيىنگى بىرەر جىلدا 300-گە تارتا ادامنىڭ جازالانعانىن ايتادى.

بيىل جازدىڭ ورتاسىنا قاراي حالىقارالىق Human Rights Watch (HRW) قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى قازاقستان بيلىگىنىڭ قىلمىستىق كودەكستەگى «ەكسترەميزم» بابىن ءوزىن وتكىر سىنايتىن ازاماتتىق بەلسەندىلەردى قۋدالاۋعا قولدانۋىن قاتتى ايىپتاعان.

الەمدەگى جانە ەلدەگى قۇقىق قورعاۋشىلار قازاقستان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ساياسي باعدار تۇتقالى ازاماتتىق-ساياسي ۇستانىمى ءۇشىن ءىستى بولاتىندار قاتارى ەداۋىر ارتقانىنا الاڭدايدى. باتىس دەپۋتاتتارى وسى جىلعى قىستا جاساعان مالىمدەمەسىندە قدت جانە كوشە پارتياسىنا قاتىستى كەز كەلگەن ءىس قوعامدا «تابۋ» تاقىرىبىنا اينالعانىن سىناعان. قازاقستان دەپۋتاتتارى اتالعان ۇيىمدارعا قاتىسى بار دەگەن ايىپپەن سوتتالعان ازاماتتار تۋرالى پىكىر بىلدىرۋدەن مەيىلىنشە تارتىنادى.

The Qazaq Times