رەجەپ تايىپ ەردوعان تتمىك سامميتىندە ءسوز سويلەۋدە. فوتو: TRT.

تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ بەيرەسمي ءسامميتى اياقتالدى. قازاقستان قابىلداعان كەزەكتى سامميتتەن-اق اتالمىش كەڭەستىڭ كەڭەيۋ مۇمكىندىگى بار ەكەنى بايقالادى. ايتالىق، تۇركىمەنستان ۇمىتكەر رەتىندە قاتىسىپ، باقىلاۋشى رەتىندە قاتىسقان ۆەنگريا مەن ۋكراينانىڭ دا ۇيىمعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن تانىتتى. دەگەنمەن، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە،  ۇيىم تۇركيانىڭ ورتالىق ازياداعى ىقپالىن ارتتىرىپ جاتىر.

تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەردىڭ كەڭەسىندەگى ەلدەردىڭ گەوساياسي الۋاندىعىنا قاراماستان بولاشاقتا ىرگەلى ۇيىم بولادى دەپ سانايتىن ساراپشىلاردىڭ پىكىرى بىزگە تانىس. ۇيىمنىڭ باستى ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى ونىڭ  ەۋرازيانى قامتىعان گەوگرافيالىق ەرەكشەلىگىندە. تۇركيا مەن ۇيىمعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعان ۆەنگريا ەكەۋى دە ناتو قۇرامىندا بولسا، ۋكراينا مەن ءازىبايجاننىڭ باتىسپەن ينتەگراتسياسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. ال، الداعى ۋاقىتتا بۇل ۇيىم پارسى ءتىلدى تاجىكستاننان تىس بارلىق ورتالىق ازيانى قامتۋى مۇمكىن.

سىرت كوز سىنشى-ساراپشىلار تۇركى تىلدەس مەملەكەتتەر ىنتىماقتاستىق كەڭەسىندە تۇركيا مەن قازاقستان ەڭ نەگىزگى مۇشەلەر دەپ ەسەپتەيدى. تۇركيا ءوزىنىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق ىقپالىمەن ۇيىمدا كوشباسشىلىق ورىندى كوزدەيدى. دەگەنمەن، قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇيىمعا قۇرمەتتى توراعالىعى مەن بارلاۋ جانە قاۋىپسىزدىك ورگاندارىمەن تىعىز بايلانىستاعى قازاقستاندىق ديپلومات باعدات امىرەەۆتىڭ باس حاتشى بولۋى قازاقستاننىڭ كەڭەستەگى ىقپال-ورنىن بىلدىرەدى دەپ سانايدى.

قالاي بولماسىن، كەزەكتى سامميتتە بىرقاتار اۋقىمدى باستامالار ورتاعا سالىندى. ايتالىق، نازارباەۆ پەن ەردوعان ىنتىماقتاستىق كەڭەستىڭ بەلسەندىلىگىن وياتىپ، رەسمي حالىقارالىق ۇيىم ەتۋگە شاقىردى. ال، پرەزيدەنت توقاەۆ تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ينۆەستيتسيالار مەن ينتەگراتسيا قورىن، ءبىلىم قورىن قۇرۋعا، تۇركىستاندا تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن اشۋعا، تۇركى وركەنيەتىن مودەرنيزاتسيالاۋ پروتسەسىن باستاپ، تۇركى مەملەكەتتەرىن دامىتۋدى ۇسىندى. وزبەك باسشىسى ميزيەەۆ ورتالىق ازياداعى كولىك جانە ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىن دامىتۋدى جانە ورتالىق ازيانىڭ تۇركيا مەن ءازىربايجان ارقىلى ەۋروپاعا كىرۋىنە مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن تۇركى ۇلتتىق دامۋ بانكىن قۇرۋدى ۇسىندى. ەڭ قىزىعى جانە نازار اۋدارتقانى ەردوعاننىڭ سامميتكە قاتىسقان ەلدەردىڭ باسشىلارىن ءازىربايجاننىڭ ارمەنيادان قايتارىپ العان تەرريتورياسىنا بىرگە بارۋعا شاقىرۋى بولدى. بىلايشا ايتقاندا تۇرىك پرەزيدەنتى ارمەنيامەن ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىندا مۇشە ەلدەردى ءازىربايجاندى قولداۋعا شاقىردى.

ارينە، تاۋلى قاراباق سوعىسى وڭىردەگى گەوساياسي جاعدايعا بىرقاتار وزگەرىستەردى الىپ كەلدى. سونىڭ ەڭ ەلەۋلىسى رەسەي ىقپالىنداعى وڭتۇستىك كاۆكاز ايماعىنا تۇرىك ىقپالى مەن كۇشىنىڭ كىرۋى. بۇرىن ماسكەۋ شەشىمى ماڭىزدى بولعان وسى سەزىمتال ايماقتا ەندى انكارا شەشىمى دە ءوز ماڭىزىن كورسەتىپ وتىر. وڭتۇستىك كاۆكازدا ىقپالىن ورناتقان تۇركيانىڭ ەندىگى نىساناسى ورتالىق ازيا بولاتىنىن كوپتەگەن وتاندىق جانە شەتەلدىك ساراپشىلار ايتىپ وتكەن.

كوپ ۋاقىتتان بەرى رەسەي ورتالىق ازيا ەددەرىندەگى ءوز ىقپالىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمىن، ال قىتاي ءوز ىقپالىن جانە مۇددەسىن قورعاپ تۇرۋ ءۇشىن شاڭحاي ىنتىماقتاستىق قاۋىپسىزدىك ۇيىمى ارقىلى ۇمىتىلىس جاساپ كەلگەن. ال، تۇركياعا دا بولاشاقتا رەسەي مەن قىتاي ىقپالىنداعى ايماقتا ءوز ىقپالىن ارتتىرۋ ءۇشىن وسىلارعا ۇقساس حالىقارالىق ۇيىمدى قاجەت ەتەدى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە تۇركى ءتىلدى مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىن تۇركياعا تاپتىرماس مۇمكىندىكتەردى بەرە الماق.

“The Qazaq Times”