ماۋسىمنىڭ 23-ءى كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكس-پرەمەر-ءمينيسترى اكەجان قاجىگەلديننىڭ «پوليتون» باعدارلاماسىنا بەرگەن سۇحباتىنىڭ جازباشا نۇسقاسىن سايتىمىزعا جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
- اكەجان اعا، ءوزىڭىز كورىپ، ءبىلىپ وتىرعان شىعارسىز. قازىر قازاقستاندا كوروناۆيرۋس پاندەمياسى ءورشىپ تۇر. بيلىك بۇل ىندەتپەن دۇرىس كۇرەسىپ جاتىر ما؟
- پاندەميا دەگەن جالعىز عانا مەملەكەتتىڭ باس اۋرۋى ەمەس، بۇكىل الەمدىك ماسەلە. بىراق، بۇگىنگى قازاقستانداعى بيلىككە جەتىسپەيتىن نارسە ول شىندىق. ەڭ ءبىرىنشى، حالىقتان ەشنارسە جاسىرماي، شىندىقتى ايتۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، شىندىقتى ايتاتىن كەزدە قولدان كەلەتىن دۇنيەلەردى اشىق ۇستاۋ قاجەت. شىندىق بولماعاندىقتان حالىقتىڭ اراسىندا «ول وتىرىك ەكەن»، «اۋرۋ جوق ەكەن» دەگەن اڭگىمە بولادى. سوندىقتان ىندەت اسقىنىپ بارا جاتىر. ەكىنشى ماسەلە، قازىر جاڭادان اۋرۋحانالار سالىپ جاتىر. ونىڭ بارلىعى كەرەكسىز. ءاربىر قالادا سپورت كەشەندەرى بار. سولاردى ۋاقىتشا اۋرۋحانا رەتىندە پايدالانۋ قاجەت. شەتەلدەردەن بىزگە جەتپەيتىن قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الىپ، ءبىرىنشى كەزەكتە دارىگەرلەردى قورعاۋ كەرەك. ەرتەڭ ولار اۋىرىپ قالسا اۋىرىپ جاتقان حالىققا كومەكتى كىم كورسەتەدى؟ سونىڭ بارلىعىن قاراعاندا، ۇكىمەت ۇندەمەي جاتىر. پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە جوعالىپ كەتتى. حالىق وزىمەن ءوزى، ۇكىمەت وزىمەن ءوزى. حالىقتى تاستاپ كەتكەن سياقتى. جاڭادان كەلگەن ازامات قاسىم-جومارت توقاەۆ ەرتەڭ ەسىن جيىپ، قولىنا الاتىن شىعار. بىراق، ول دا ەرتەڭ رەسەيدىڭ تويىنا بارا جاتىر. نەگە بارا جاتىر؟ ەلدە مىناداي داعدارىس بولىپ جاتقاندا قىدىرۋدىڭ بارلىعىن توقتاتۋ كەرەك. بار كۇشتى، قارجىنى جۇمسايتىن جەر ول ءبىرىنشى - پاندەميامەن كۇرەسۋ، ەكىنشى - حالىقتى ساقتاۋ، ءۇشىنشى - جۇمىسسىز قالعان ازاماتتارعا كومەك جاساۋ.
- جاڭا ايتىپ قالدىق قوي، «حالىق ۆيرۋسقا سەنبەي جاتىر» دەپ. قازىرگى جاعدايدا بيلىك حالىقتىڭ سەنىمىن قايتارۋ ءۇشىن نە ىستەۋى كەرەك؟
- ەڭ ءبىرىنشى، قاسىم-جومارت توقاەۆ تەلەديدار ارقىلى نەمەسە باسقا اقپارات قۇرالدارى ارقىلى حالىقتىق الدىنا بەتپە-بەت شىعىپ، شىندىقتى ايتۋ كەرەك. پۋتين، ماكرون، مەركەل سياقتى وزگە ەلدىڭ باسشىلارى اپتا سايىن شىعىپ حالقىنا جاعدايدى ءتۇسىندىردى. دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى، ۇكىمەت باسشىسى، كەزەك، كەزەك شىعىپ، جاعدايدى ايتۋلارى قاجەت. ول ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە. سەبەبى حالىق جاعدايدى ءبىلىپ وتىرسا، وزدىگىنەن ساقتانادى. ءبىزدىڭ حالىق ونىڭ بارلىعىنا دايىن حالىق. قازىر جۇرت شىندىقتى بىلمەي وتىر. بىرەسە شىق دەيدى، بىرەسە ۇيدە وتىر دەيدى. شەتەلدەن مىناداي قۇرال-جابدىق، ءدارى-دارمەك ساتىپ الىپ جاتىرمىز، قولىمىزدان كەلگەنشە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز دەپ حالىققا كورسەتۋ كەرەك. ول جوق. حالىق ەشنارسەنى بىلمەيدى. ەڭ ءبىرىنشى حالىققا شىندىقتى ايتۋ قاجەت.
- بيلىك ەكونوميكالىق داعدارىسپەن كۇرەسۋگە 6 تريلليون تەڭگە بولگەنىن حابارلادى. بۇل داعدارىسپەن كۇرەسۋگە جەتكىلىكتى مە؟ ول قارجىنى ەكونوميكانىڭ قاي سالاسىنا جۇمساعان دۇرىس؟
- ءسىز ايتاسىز، 6 تريلليون دەپ، بىرەۋ ايتادى، 13 تريلليون دەيدى. حالىق اراسىندا اڭگىمە كوپ. توقاەۆ مىرزا ءوزى شىعىپ، ءبىزدىڭ بولگەنىمىز 6 تريلليون نەمەسە 13 تريلليون دەپ اشىق ايتۋى ءتيىس. ەكىنشىدەن، ول اقشانى تىكەلەي ەلگە تاراتۋ قاجەت. كوپ بالالى انالار، جۇمىسسىز قالعان ازاماتتار، سولارعا جۇمساۋ كەرەك. ولار ونى كۇندەلىكتى تاماعىنا، ءدارى-دارمەگىنە ت.ب جۇمسايدى. سوندىقتان ول قارجى ۇكىمەتتىك قازىناسىنا قايتادان قايتادى. قازىر ولار قاي ەكونوميكانى قولداپ جاتىر؟ «قازاق مىس» پا، «قاز تسينككە» پە؟ ۇكىمەتكە ولارعا ءدال بۇگىن كومەك جاساۋدىڭ كەرەگى جوق. ولاردىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن جيناعان قارجىسى شەتەلدىك شوتتاردا وتە كوپ. توقاەۆ مىرزا جىلدىڭ باسىندا «شەتەلدە جاتقان قارجىلار ەلگە قايتارىلۋى كەرەك» دەپ بۇيىرىق بەردى. سول بۇيىرىقتى ول كىسى قولعا الىپ، ورىنداتۋى كەرەك. مەملەكەت، ۇكىمەت باسشىسى ايتقان سوزىندە تۇرماسا، ەشكىم ونى ورىندامايدى. ايتتىڭ با، ورىنداتۋ قاجەت. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى «ءبىزدىڭ قولىمىزدا 99 ميلليارد دوللار بار» دەپ ايتتى. سونىڭ بارلىعىن ءبىر قولعا اكەلىپ، توقاەۆ مىرزا حالىققا ايتۋى كەرەك «بۇل قارجىنى ۇستاپ قالىپتى، بۇعاتتاپتى» نەمەسە «بارلىق قارجى كەلدى، ۇلتتىق بانكتىڭ شوتىندا جاتىر. ونى دەر كەزىندە حالىقتىڭ قاجەتتىلىگىنە جۇمسايمىز» دەۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، 25 جىلدىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ مەملەكەتتەن ۇرلانعان اقشا وتە كوپ. بىرەۋلەر ايتادى ول 175 ميلليارد دەيدى، ەندى بىرەۋلەر 200 ميلليارد دەيدى. جاقىندا عانا سەنات مۇشەسى «ونىڭ بارلىعىن قايتارۋ كەرەك. ۇكىمەت سونى قولعا السىن» دەپ ءسوز سويلەدى. بۇل بوستان بوسقا تۋعان اڭگىمە ەمەس. ول قوعامدا، ەلدىڭ اراسىندا بار اڭگىمە. ونى كوپ جىلدان بەرى وپپوزيتسيا ايتىپ، كوتەرىپ ءجۇر. بۇنى قايتارۋ كەرەك. مەن سىزگە مىسال رەتىندە ءبىر جاعدايدى ايتىپ بەرەيىن. بىزدە راحات اليەۆ دەگەن ازامات بولدى. جوعارى قىزمەتتە بولدى، ءبىرىنشى وتباسىنىڭ مۇشەسى بولدى. ول زاڭدى دا، قولىنداعى بيلىكتى دە ءوزىنىڭ پايدانىسىنا قولداندى. ول كىسى قازىر جوق. بەس جىل بۇرىن مارقۇم بولىپ كەتتى. بىراق ونىڭ ارتىندا قالعان كاپيتالى وتە كوپ. ول كاپيتال كىمگە قالدى؟ توقالى شورازوۆاعا قالدى، داريعا نازارباەۆاعا قالدى، ءنۇرالي اليەۆكە قالدى. حالىقارالىق جۋرناليستەردىڭ ۇيىمى بايانداما جاسادى. سوعان قاراساڭىز، داريعا نازارباەۆاعا تىكەلەي باعىناتىن 40-قا جۋىق كومپانيا بار. وسىنىڭ بارلىعىن قايتارۋدى حالىق تالاپ ەتۋى كەرەك. شورازوۆانىڭ ەكى بالاسى بار. بىرەۋى ەكىگە، ەكىنشىسى ءۇش جاسقا كەلگەندە راحات اليەۆ ولارعا كيپردەن شوت اشادى دا، ءار قايسىسىنا 10 ميلليون ەۋرودان اقشا سالىپ قويادى. كوپ بالالى انالار استاناعا بارىپ كومەك سۇرايدى. ال مىنا جەردە ەكى-ءۇش جاستاعى بالالاردىڭ اربىرەۋىندە 10 ميلليون ەۋرودان بار. بۇل ءبىر جەردە عانا. ءبىز شەتتە جۇرگەن قازاقتار بۇنى جايدان جاي قالدىرمايمىز. ءبىز شورازوۆانى، داريعا نازارباەۆانى، ءنۇرالي اليەۆتى راحات اليەۆتىڭ وتباسى رەتىندە ماگنيتسكي زاڭىنا سايكەس تىزىمگە قوسپاقشىمىز. سوندا ولاردىڭ تىعىلىپ جاتقان مۇلىكتەرى، شوتتاردى بۇعاتتالادى. ول قارجى حالىقتىڭ قولىنا جەتە مە، جەتپەي مە ول جاعى بەلگىسىز. ونىڭ بارلىعى حالىقتىڭ قولىندا. حالىق ءوزى قايتارىڭدار دەپ تالاپ ەتپەسە قالادى...
- جاڭا ايتىپ قالدىڭىز، ەكونوميكالىق داعدارىسقا بولىنگەن قارجىنى تىكەلەي حالىققا بەرۋ كەرەك دەپ. بىراق، بۇعان دەيىن بولعان 42500 تەڭگەنىڭ داۋى بار عوي. ونى قايتالاماس ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
- ونىڭ ەكى-اق جولى بار. حالىق ءوزى ايتادى مەنىڭ مىنا بانكتە شوتىم بار، سوعان اۋدارىڭدار دەپ. نەمەسە بىزدە حالىق بانك دەگەن ەڭ ۇلكەن بانك بار. وندا حالىقتىڭ 70 پايىزىنىڭ شوتتارى بار شىعار. تىكەلەي سول جاققا، حالىقتىڭ شوتىنا اۋدارۋ قاجەت. بۇنى ءبىر اپتادى جاسايتىن دۇنيە. ونى ءۇش-ءتورت ايعا سوزاتىن ماسەلە ەمەس. اقاشا بار. جوق دەسە، تاۋىپ بەرەمىز. ۇكىمەت بۇگىن اقشا جوق دەگەنگە سەنبەڭىزدەر. اقشالارى بار، تىعىلىپ جاتىر شەتتە، دۇرىس قولدانىلماي جاتىر. سوندىقتان قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ قولىنداعى بيلىكتى دۇرىس قولدانۋى كەرەك. حالىق جاعىنا شىعۋى ءتيىس. بۇل جالعىز اۋدان، قالا نەمەسە وبلىس ەمەس، ءبۇتىن قازاق ەلى اپاتتىق جاعدايدا. سوندىقتان كومەك جاساۋ كەرەك.
- جانبولات ماماي باستاعان دەموكراتيالىق پارتيا حالىققا نەسيەلىك امنيستيا جاريالاۋ جونىندە باستاما كوتەردى. بۇل قانشالىقتى دۇرىس باستاما دەپ ەسەپتەيسىز. ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قانداي كەڭەس بەرەسىز؟
- بىزدە مەملەكەتكە بەرەشەك بانكتەر بار. ال ولارعا بەرەشەك قازاق حالقى بار. بىراق، مەملەكەتتىڭ قولىنداعى قارجى مەملەكەتتىكى ەمەس، ەلدىڭ اقشاسى. ۇكىمەتتە اقشا بولمايدى، ول ونى ۋاقىتشا پايدالانادى. ءبىر جاعىنان ۇكىمەتكە بانكتەر بەرەشەك، ءبىر جاعىنان 6 ميلليون ادام بەرەشەك. سوندىقتان ۇكىمەت كۇدەلىكتى وسەتىن پايىزدىق ۇستەمەنى توقتاتۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، ارنايى كوميسسيا قۇرىپ، بارلىق قارجىنى ءبىر جەرگە جيناپ، تولەي الام ما، جوق پا قاراۋى ءتيىس. وسىدان كەيىن كوميسسيا ءوزىنىڭ قورىتىندىسىن ۇكىمەتكە، ورتالىق بانككە، پرەزيدەنتكە اپارۋى كەرەك. مەنىڭشە، 6 ميلليون ادامنىڭ كوبىسى امنيستياعا جاتادى. ولار قارىزدى قايتارا المايدى. سەبەبى سوڭعى جىلدارى ۇكىمەت داعدارىستى كورسەتە الماي، شىنايى ەكونوميكالىق جاعدايدى ايتا الماي حالىققا نەسيە بەردى. حالىق سونىمەن كۇنىن كوردى. بىراق ول بانكتىڭ ءوزىنىڭ اقشاسى ەمەس. ول مەملەكەتتەن، ۇكىمەتتەن كەلگەن كومەك. ءسىزدىڭ وڭ جاق قالتاڭىزداعى اقشا بانك ارقىلى سول جاق قالتاڭىزعا بەرىلدى. بۇنى شەشەتىن ۇكىمەت. سولاردىڭ پارىزى، مىندەتى. ەڭ باستىسى پرەزيدەنت. سونى باقىلاۋىنا الىپ، تەكسەرىپ، شەشۋى كەرەك. 6 ميلليون ادامنىڭ وتباسىمەن قوسقاندا 17-18 ميلليون ازامات. بۇل بوستان بوس ۇمىتا سالاتىن جاعداي ەمەس. بۇل پاندەميامەن قاتار شەشۋدى تالاپ ەتەتىن ماسەلە.
- بىراق ساياساتكەرلەردىڭ اراسىندا «نەسيەلىك امنيستيا پاپۋليستىك باستاما» دەپ ايتىپ جۇرگەندەر بار. بۇعان نە دەيسىز؟
- ەكونوميكالىق داعدارىس، پاندەميا كەزىندە حالىق جاعىنا شىعۋ پاپۋليزم، ول راس. بىراق بۇل جاعىمسىز ءسوز ەمەس. بۇل حالىقتىڭ جاعىنا شىعۋ، سونىڭ ءسوزىن سويلەۋ دەگەن ماسەلە. ول جاعىنان مەنى پاپۋليست دەسەڭدەر، مەن پاپۋليست بولۋعا دايىنمىن. ۇكىمەت حالىقتىڭ قۇلى. ول كۇنى، ءتۇنى پاپۋليست بولۋى قاجەت. وسى جولى بايلاردىڭ جاعىنا شىقپاي، حالىقتىڭ جاعىنا شىعۋى كەرەك. ول بايلاردىڭ بىزگە، ەلگە، مەملەكەتكە كومەگى شامالى. ولار سالىقتى تولەمەيدى، بار بايلىعى شەتتە، سول جاقتا جاسايدى تىرشىلىگىن. ولاردىڭ قامىن ويلاۋدىڭ قاجەتى جوق. امنيستيا جاساپ قارجىنى قايتارۋ كەرەك. كەلەسى جولى سايلانامىن دەپ ويلاپ جۇرسە، قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇگىن حالىقتىڭ جاعىنا تۇرۋى كەرەك. ەشقانداي كىتاپحانا بولماۋى قاجەت. تەك قانا حالىق جانە حالىقتىڭ پرەزيدەنتى.
- قازىر حالىق اراسىندا «پاندەميادان كەيىن نە بولادى؟»، «الداعى ۋاقىتتا قازاقستانداعى ساياسي جاعداي قالاي بولادى؟» دەگەن سۇراقتار كوپ. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سوڭى ساياسي وزگەرىستەرگە الىپ كەلە مە؟
- حالىق ۇيىمداسىپ، بىرىگەتىن بولسا، ءبارىن وزگەرتۋگە جاعدايى بار. ونىڭ ۇستىنە شەتتە جانجالدار كوبەيەدى. تىعىلىپ جاتقان اقشالاردىڭ ماسەلەسىن ءبىز كوتەرە بەرەمىز. حالىق قايتار دەپ تالاپ ەتەتىن بولسا، وندا كوپ نارسە وزگەرەدى. مىنا پاندەميا مەن داعدارىستان باسىمىزدى امان الىپ شىقساق، ەرتەڭگى كۇنى جۇمىس، تابىس، تۇرمىس، بالالاردى وقىتۋ، ولاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەلەرى كوبەيەدى. جىل سايىن 300 مىڭ جاس جۇمىس ىزدەيدى. ءبىز ولارعا قانداي جۇمىس بەرەمىز؟ بازاردا جۇك تاسىمالدايتىن، ۆەلوسيپەدپەن تاماق تاسىيتىن جۇمىس بەرەمىز بە، جوق الدە يندۋستريانى دامىتىپ، جاقسى جۇمىس بەرەمىز بە؟ نە داميمىز، نە ارتتا قالامىز. ماڭايىمىزدا ۇلكەن، ۇلكەن الىپتار بار. كەشە عانا ۇندەمەي وتىرعان ولار، بۇگىن ءبىزدىڭ جەرگە تالاپتارىن قويادى. ونى جاسىرماي، اشىق ايتا بەرەدى. ءبىز وعان قارىسى نارازىلىق بىلدىرەمىز. بىراق مەن سىزگە ايتايىن، ءبىز ەگەمەندىگىمىزدى ساقتاپ، قازاق حالقى رەتىندە قالامىز دەسەك، وندا ءبىز كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. قولدا قۋات بولۋ قاجەت. ەلدىڭ قولىنداعى ەڭ ۇلكەن شوقپار ول – ۇكىمەت. سوندىقتان ەل ۇكىمەتتى قولدانۋى كەرەك. ۇكىمەت ەلدى ەمەس. بىزدە جاعداي باسقاشا. بۇل جۇيەنى وزگەرتپەي، ەشتەڭە وزگەرمەيدى.
- سوڭعى ءبىر جىلدا ءسىز پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا ءتۇرلى كەڭەستەر ايتتىڭىز. ءسىزدىڭ بۇل ۇسىنىستارىڭىزعا بيلىك قۇلاق استى ما، سىزبەن كەرى بايلانىس ورناتتى ما؟
- توقاەۆ مىرزا جالعىز ءوزى شىنىندا دا بيلىكتە وتىراتىن بولسا، ول ماعان شىعار ەدى، حابارلاسار ەدى، جۇزدەسەر ەدى، ءبىز اقىلداسار ەدىك. ول ءسوزسىز. قاسىم-جومارتتىڭ ەڭ ۇلكەن باس اۋرۋى كىتاپحانادا. نۇرسۇلتان نازارباەۆ امنيستيانى ءوزى جاريالاۋى كەرەك. بۇل ول كىسىنىڭ ارتىنان قالدىرىپ بارا جاتقان ۇلكەن داعدارىسى. ونى ونى كاريموۆ سياقتى ءوزى شەشىپ كەتۋى كەرەك. بۇل مەنى مەن ءسىزدىڭ ارامىزداعى قارىم-قاتىناس ەمەس. بۇل حالىق پەن ۇكىمەتتىڭ اراسىنداعى اڭگىمە. كىم، نە ايتادى، كىمنىڭ قولىنان نە كەلەدى؟ كورەمىز. حالىق ءبارىن بىلەدى. حالىقتى نادان، ەشتەڭە بىلمەيدى دەپ ويلاعان ادامداردىڭ وزدەرى نادان. «حابار»، «كتك»، «كاراۆانمەن» حالىقتى الداي المايسىڭ. وعان اۋرەلەنبەڭدەر. جۇيەنى وزگەرتەتىن كەز كەلدى. جۇيەنى نە بيلىكتىڭ ءوزى وزگەرتەدى، نە حالىق وزگەرتەدى. وزگەرتەتىن جاستار ءوستى. ون جىل بۇرىن ونداي جاستار بولعان جوق ەدى. مىنا جاستاردىڭ بارلىعى شەتكە كوشىپ كەتە المايدى. وسى جاستار وزگەرتەدى دەگەنگە مەن سەنەمىن. توقاەۆتىڭ ءالى ۋاقىتى بار. مىنەزىن، قارۋىن كورسەتەتىن بولسا، ءبارى بولادى. جوق بولسا، ءبارى باسقاشا وزگەرەدى.
- توقاەۆ وسى ءبىر جىل ىشىندە ءوزى ۋادە بەرگەن ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جاسادى دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. وسىدان كەيىن دە توقاەۆ وزگەرىس اكەلەدى دەگەنگە سەنەسىز بە؟
- مەن توقاەۆتىڭ سانا-سەزىمىنە سەنبەيمىن، مەن جاعدايعا سەنەمىن. سەبەبى 90-شى جىلدارى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وزگەرىسكە دايىن بولعان جوق. ءبىز ەگەمەندىك العان كۇنى ول شوشىپ وياندى. ەرتەڭ ماسكەۋسىز، كەڭەس وداعىنسىز مىنانى قالاي الىپ جۇرەمىن دەدى. ءبىلىم جوق، تاجىريبە جوق، بيۋدجەتتىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى. قانشا دەگەنمەن كوممۋنيستىك پارتيانىڭ فۋنكتسيونەرى بولدى عوي. بىراق، قۇدايعا شۇكىر، ءبىز اجەپتاۋىر قىزمەت ىستەپ وسى كۇنگە جەتتىك. ەگەر حالىق، قوعام بىرىگىپ، تالاپ ەتەتىن بولسا، وندا توقاەۆ ءسوزسىز بىردەڭە جاساۋعا ءماجبۇر بولادى. جوق بولسا، باسقا ادامدى سايلاۋ كەرەك. كەلەشەكتە ەكى سايلاۋدان كەيىن ەشكىمگە بيلىك بەرمەۋ قاجەت. پارلامەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە كوشۋ كەرەك. سوندا حالىقتىڭ ءاربىر سۇراعى، مۇددەسى، تالابى بيلىككە جەتىپ وتىرادى. بىراق ول ءۇشىن كونستيتۋتسيانى وزگەرتۋ قاجەت. الدىمەن بيلىككە جەتەيىك، سودان كەيىن جاعدايدى وزگەرتۋگە جەتەمىز...
-سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
وتانعا ورالعان قانداس بەيىمدەلۋى نەمەسە قانداستار مەن قازاقستانداعى ميگرانتتاردى اقپاراتتىق قولداۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدىڭ مەديا-ستراتەگياسى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
كىناسىزدىك پرەزۋمپتسياسىن بۇزعان باس پروكۋروردى سەنات جاۋاپقا تارتا ما؟
ەرمۇرات باپي: مەملەكەتتەن جاناشىرلىق كورمەگەن حالىق بيلىككە تاسبۇيرەك بولادى