قىتاي ەلشىسىنىڭ «ىزاعا تولى ەكىۇشتى سىنىن» قازاقستان قالاي قابىلدايدى؟

الەمدىك پاندەميا كوروناۆيرۋس قازاقستاننان تابىلعانى رەسمي راستالعان تۇستا  قحر ەلشىسى چجان سياو ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جەكە پاراقتارىندا «بەلگىسىز ەل بيلىگىن» سىناپ جادى.  

Facebook پەن Twitter جەلىسىنە قاتار جاريالانعان جازبادا ەكىۇشتى باعىتتا «گەوساياسي ويىن، ىشكى ساياسات پەن قىتايدى قارالاۋدان قولدارىڭىز تيمەدى»، «ىندەت تاراي باستاعان كەزدە نە ءبىتىرىپ جۇردىڭىزدەر؟» دەپ جەكيدى. ەلشى «قىتايلار الەمنىڭ بۇكىل ەلىنە، ونىڭ ىشىندە سىزدەرگە ۇتىپ بەرگەن التىن ۋاقىتتى بوسقا سارپ ەتتىڭىزدەر» دەپ ايىپتاي سويلەيدى.

«دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى شەنەۋنىكتەرىنىڭ ىندەتتىڭ الدىن الۋ جونىندەگى ەسكەرتۋلەرىن «جالعان» دەپ، احۋالدى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز دەدىڭىزدەر. ال قازىر ۆيرۋس شتاتتاردىڭ كوپشىلىگىنە تاراپ، 40 ادام قازا بولعاندا، بىردەن بورىكتى اسپانعا اتۋدى قويىپ، ابدىراپ قالدىڭىزدار» دەپ ۋاشيڭتون جاعىن اتايدى.

چجان سياو ىندەتكە قارسى جەدەل ءىس-قيمىلدى قولعا الۋدىڭ ورنىنا «قىتايعا كىنا ارتىپ، ونى قىتاي ۆيرۋسى دەپ اتاعان» اقش-تى سىنايدى. «كىنالىنى ىزدەۋدى قويۋ كەرەك. سىزدەردە ماسكا، قولعاپ، تەستەر مەن قاجەت تەحنيكا جەتىسپەيدى. قور نارىعى قۇلدىراپ جاتىر. بۇعان دا قىتاي كىنالى مە؟» – دەيدى «قىزبا» ەلشى.

سياو ءوزىنىڭ ورىس تىلىندەگى جازباسىندا امەريكا قۇرامىنداعى «شتاتتار» ءسوزىن ءبىر-اق رەت قولدانعان.  بىر رەت قانا اتاعان ەلشى پىكىرىن تولىقتاي ورىس تىلىندە جازعان. ءبىر قىزىعى، جازبا اقۇيگە قاراتا جازىلعان بولسا، ونى اقش-تاعى قىتاي ەلشىسى سۋي تيانكاي ەمەس، امەريكالىقتار تۇسىنبەيتىن ورىس تىلىندە قازاقستانداعى قحر وكىلى چجان سياونىڭ جازۋىندا قانداي ءمان بولۋى مۇمكىن دەگەن ورىندى سۇراق تۋادى. اقش-تاعى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگىنىڭ (Embassy of The People's Republic of China in the United States) رەسمي پاراعىندا جاريالانباعان ايىپتاۋ مانىندەگى ۇندەۋ نەلىكتەن قازاقستانداعى ەلشىنىڭ اتىنان جازىلدى؟

قازاقستاندىقتار كوزقاراسىندا «اشۋشاڭ» ەلشى اتانعان چجان سياونىڭ «اقىلى توگىلىپ»، ورشەلەنە جازعان جازباسى از ەمەس. ول بۇعان دەيىن «ەلشى» دەگەن لاۋازىمىنا قاراماستان، كەيىسىن كوپتىڭ الدىندا جايىپ سالعان. ماسەلەن، قىتاي زاۋىتتارى مەن «شارتى از، كەپىلى زور» ينۆەستيتسياسىنا حالىق تارپىنان نارازىلىق ورشىگەن تۇستا، شىڭجاڭ قازاقتارىنىڭ قىسىم كورىپ جاتقانىن الەمدىك اقپارات كوزدەرىنە دايەكپەن مالىمدەگەن كەيىپكەر-كۋاگەرلەرىنىڭ ءسوزىن ەتيكاعا قايشى ىرعاقپەن «ارانداتۋعا» بالاپ، جوققا شىعارعان ەدى.

جۋىردا عانا قازاقستاندا ءۇنى قۋاتتى قوعامدىق رەزونانس تۋدىرعان «سايراگۇل ساۋىتبايدىڭ ءىسى» حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنىڭ نازارىن اۋدارتىپ، اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ «كولونيا كورگەن» ەتنيكالىق قازاقتى «باتىل ايەل» سىيلىعىمەن ماراپاتتاۋىن سياو «ارانداتۋ، كۇيە جاعۋ» دەپ باعالاعان.

الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ ءسوزى «قازاقستانعا قاتىستى «ورىنسىز اشۋ شاقىرىپ، وت شاشىپ» جۇرگەن ەلشى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ «اشۋمەن باستالعان ءىس ابىرويسىز اياقتالادى» دەگەن ناقىلىن اقىلىنا توقىپ السا» دەگەنگە سايادى. «ەل شامىنا ءجيى تيەتىن ەلشىنىڭ ءتىلىن تارتقىزۋ كەرەك» دەپ سانايتىن قازاقستاندىقتار بيلىكتى ودان سەنىم گراموتاسىن قايتارىپ الۋعا شاقىرادى.

ءتىپتى ول پومپەوعا قاراتا جازعان سوزىندە «...سىزدەر قازاقستاندا ءبىر شاقىرىم جول توسەپ يا ءبىر كوپىر سالدىڭىزدار ما؟ ەگەر شىنىمەن قازاقستاندىقتارعا جاندارىڭىز اشىسا، قازاقستاننىڭ ەڭ تابىستى سالاسى مۇنايعا عانا كوڭىل بولمەي، قازاقستاننىڭ يندۋسترياسى مەن ينفراسترۋكتۋراسىنا دا اقشا قۇيۋعا نازار اۋدارساڭىزدار. قىتاي سياقتى ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا اقشا قۇيۋعا داتتەرىڭىز جەتە مە؟» دەپ، بەيجىڭنىڭ استاناعا «قول ۇشىن سوزىپ، بولىسقانىن» مىندەت ەتكەندەي، ءتۇرتىپ العانداي سىڭاي بىلدىرەدى.

اقش نە قازاقستانعا قاراتا جازعانى انىق ەمەس جازباعا ماماندار فيلولوگيالىق-ساياسي ساراپتاما جاساۋ قاجەت دەيدى نارازى ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى.

30 جىلدان استام بەيجىڭنىڭ ءسىم سالاسىندا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان چجان سياو بۇرىندارى ۋكراينا، بەلورۋس، رەسەي، وزبەكستان ەلدەرىندەگى قىتاي ەلشىلىگىندە ءارتۇرلى لاۋازىمدا قىزمەت اتقارعان. ول 2018 جىلعى 31 تامىزدان بەرى دامۋشى-ءۇشىنشى ەلدەردى «ينۆەستيتسيالاعىش» دەرجاۆانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشى قىزمەتىندە.

"The Qazaq Times"