يدليب قاقتىعىسى ورتا شىعىسقا جايىلۋى مۇمكىن

ءسۇريا ۇكىمەت كۇشتەرىنىڭ اۋە سوققىلارىنان 33 تۇرىك اسكەرىنىڭ قازا بولعانىن انكارا دا راستادى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە تۇركيا ءسۇريا ۇكىمەتىنە تيەسىلى بارلىق نىساننىڭ شابۋىل نىساناسىنا اينالاتىنىن ايتتى. ءتىپتى، ءسۇريا ۇكىمەتىنە قارسى سوققى تۋراسىندا تۇرىك ءسىم باسشىسى مەۆليۋد شاۆۋشوگلۋ ناتو باس حاتشىسى يەنس ستولتەنبەرگپەن دە پىكىر الماسقانى ءمالىم بولدى.

باشار اساد رەجيمىنە قاراستى اسكەري كۇشتەردىڭ يدليبتەگى شابۋىلدارىنا رەسەي قولداۋ كورسەتكەنى بارشاعا بەلگىلى. داماسك بيلىگى ءيدليبتى وپپوزيتسيالىق قارۋلى توپتاردان قايتارىپ الۋدى كوزدەيدى. بىراق، يدليبكە قارسى قارۋلى وپەراتسيا تۇركيانىڭ مازاسىن كەتىردى جانە قارسىلىعىنا تاپ بولدى. سەبەبى، شەكاراسىنا جاقىن يدليب پروۆينتسياسىنىڭ تۇركيا ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى زور ەكەنىن بۇعان دەيىن دە ايتقان ەدىك. ونىڭ ۇستىنە اتالعان ايماقتا ءسۇريانىڭ وزگە ايماقتارىنان جان ساۋعالاي كەلگەن بوسقىنداردى قوسقاندا 3-4 ملن ادام ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ايماقتاعى تۇراقسىزدىق تۇركيا ءۇشىن جاڭا الەۋمەتتىك ماسەلە تۋدىرۋى دا مۇمكىن.

بۇعان دەيىن، ناقتىراق ايتقاندا، 2017 جىلعى سوچي كەلىسىمىنەن بەرى قاراي ايماقتى تۇركيا ءوز باقىلاۋىنا الىپ كەلدى. ونسىزدا انكارا بيلىگى بۇل ايماقتى ءوزىنىڭ تىكەلەي ىقپالىنداعى ءوڭىر سانايدى. وندا جانە تۇركيا، يران قولداۋىنداعى وپپوزيتسيالىق كۇشتەر دە بار.

تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان اقپان ايىنىڭ باس شەنىندەگى شابۋىلدان كەيىن قاتاڭ جاۋاپ قايتارىپ، يدليب جەرىنەن ءسۇريا ۇكىمەت كۇشتەرىنىڭ تولىقتاي شەگىنىپ شىعۋىن تالاپ ەتكەن. ءارى، قازا بولعان تۇرىك اسكەرلەرىنىڭ كەگىن الاتىنىن ايتقان.

سۇرياداعى سوڭعى قاقتىعىس وقيعالارىنا بايلانىستى ءتۇرلى سۇراقتار تۋدى. ەكى ەل اراسىندا سوعىس بولۋى مۇمكىن بە؟ رەسەي انكارا مەن داماسك اراسىندا ارا-اعايىن بولا الا ما؟ تۇركيا مەن ءسۇريانىڭ قايسىسى شەگىنىس جاساۋى مۇمكىن؟ باتىس ازيا (باتىستا تاياۋ شىعىس دەلىنەدى) جاعدايىنا وي جۇگىرتكەن كوزقاراقتى جۇرت وسى ساۋالداردىڭ ءجاۋابىن ىزدەپ جاتىر.

كوپتەگەن ساراپشىلار باشار اساد كۇشتەرى ايماقتى تولىق باقىلاۋىنا العانشا اسكەري وپەراتسيالاردى توقتاتپايتىنىن ايتادى. ونىڭ ۇستىنە باشار اسادتىڭ بۇل جوسپارىن ماسكەۋ تارابى قولداپ وتىرعان سىڭايلى. سەبەبى، بارلىق قارسى كۇشتەرگە سوققى بەرۋگە اسكەري قولداۋىن اياماي جاساپ كەلەدى. بىراق، يدليب جانجالى بويىنشا ءسۇريا مەن تۇركيا اراسىندا سوعىس بولسا بۇل ءبىر عانا الەۋمەتتىك داعدارىستى عانا ەمەس، ساياسي داعدارىستى دا الا كەلمەك. سەبەبى، ءسۇريا ماسەلەسىنە باس تىققان دەرجاۆالار مەن وزگە كۇشتەر دە از ەمەس. بارلىق تاراپ تا يدليب جانجالىنان پايدالانىپ ءوز مۇددەسىن قورعاپ قالۋعا تىرىسادى. سوندىقتان دا ساراپشىلار ءسۇريانىڭ سولتۇستىك-باتىس ايماعىنداعى بۇل قاقتىعىس تۇتاس ورتا-شىعىسقا جايىلىپ كەتۋى مۇمكىن دەپ تە الاڭدايدى.

ماسەلەنى تاعى ءبىر قىرىنان قاراعاندا، يدليب ماسەلەسى تۇرىك باسشىسىنىڭ ساياسي بەدەلىنە كەرى اسەرىن تيگىزدى. شەكارا سىرتىنداعى تۇرىك اسكەرلەرىنىڭ شىعىنى كوبەيگەن سايىن، ەل ىشىندەگى ەردوعاننىڭ ساياسي بەدەلى تومەندەي تۇسپەك. ونىڭ ۇستىنە وعان اقش پەن رەسەيگە تەك قاراي الماي قالدى دەگەن سىندار قازىردىڭ وزىندە ايتىلىپ جاتىر. بۇنىڭ ءبارى تۇركيانى «ورتا-شىعىس باتپاعىنا» باتىرا تۇسپەك. اتالعان ايماقتىڭ داۋلى جانجالدارى ءبىر باس سۇققان تاراپتى وڭاي جىبەرە قويمايتىنى بەلگىلى.

تاعى ءبىر قىرىنا قاراعان ساراپشىلار، يدليب ماسەلەسى رەسەيدىڭ بەدەلى مەن ىقپالىن ارتتىراتىن بولدى دەپ قارايدى. ولاردىڭ كەلتىرگەن ۋاجىنە قاراساق، يدليب جانجالىنا توقتاۋ سالا الاتىن ەڭ كوپ مۇمكىندىك قازىرشە ماسكەۋدىڭ قولىندا عانا تۇر. بۇعان دەيىن ءسۇريا ماسەلەسى بويىنشا تۇركيامەن دە پىكىر بىرلىگىنە كەلە العان. تەك، رەسەيدىڭ كىمدى، نەنى كۇتىپ وتىرعانى تۋرالى پىكىرلەر ءار-الۋان.

“The Qazaq Times”