تالىپتەر رەسمي مالىمدەمە تاراتتى: اۋعانستاندا قانداي ويىن باستالماق؟

وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا اۋعانستانداعى تالىپتەر مەن اقش اراسىندا كەلىسسوزدەر ءوتتى. ءسوز بولعانى اۋعانستانداعى 18 جىلعا سوزىلعان سوعىستى توقتاتۋ. كەشە تالىپتەردىڭ جەتەكشىلەرى جاريالاعان مالىمەتتە اقپاننىڭ سوڭىنا قاراي اتالعان كەلىسسوز بويىنشا بەيبىتشىلىك كەلىسىمگە قول قوياتىندارىن ءبىلدىردى.

اقش وكىلدەرىنە سىلتەمە جاساعان اقپارات قۇرالدارى تاراپتاردىڭ ۋاقىتشا سوعىس توقتاتۋعا كەلىسكەنىن، ەگەر بۇل كەلىسىم ءساتتى جۇزەگە اساتىن بولسا، اقش اۋعانستانداعى بارلىق اسكەرىن شىعاراتىنى حابارلاعان. تاليباننىڭ جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى، دوحاداعى كەلىسسوز توبىنىڭ مۇشەسى ابدۋللا سالام حافاني تاراتقان مالىمدەمەدە، سوعىس توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىمگە وسى ايدىڭ سوڭىنا قاراي كاتار استاناسى دوحادا قول قويۋعا شاقىراتىنى ايتىلعان. تاراپتار دوحادا 18 اي بويى كەلىسسوز جۇرگىزىپ كەلگەن ەدى.

مالىمدەمەگە سايكەس، اقش پەن تالىپتەر اراسىنداعى ديالوگ پروتسەسى سوڭىنا شىققان. «قوس تاراپ بەيبىتشىلىك كەلىسىمىنىڭ تۇپكىلىكتى ءماتىنىن دايىنداپ بولعا». «تاليبان»-اقش اراسىنداعى قول قويۋ راسىمىنە كۋا بولۋعا اۋعانستانداعى ساياسي توپ وكىلدەرىنەن تىس، بارلىق كورشىلەس ەلدەردىڭ، بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ، يسلام ەلدەرىنىڭ جانە ەۋروپالىق وداقتىڭ وكىلدەرى دە شاقىرىلماق. بۇدان تىس، تاراپتار كەلىسىمگە قول قويعاننان كەيىن اقش تۇتقىنداعى 5 مىڭ «تاليبان» مۇشەسىن بوساتادى، ال «تاليبان» دا ءوز كەزەگىندە مىڭعا جۋىق تۇتقىندى بوساتۋى كەرەك.

جوعارى دا اتاپ وتكەنىمىزدەي، وسى كەلىسىم جۇزەگە اسۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى 7 كۇندىك اتىس توقتاتۋ كەلىسىمى ورىندالۋى كەرەك. ۇلكەن سوعىستى توقتاتۋ ءۇشىن 7 كۇندىك اتىس توقتاتۋ مەرزىمى قىسقا بولىپ كورىنگەنىمەن، اۋعانستان ءۇشىن ءبىر اپتا بويى جارىلىسسىز، اتىس-شابىسسىز وتكىزۋ دە وڭاي بولماق ەمەس. ەگەر تالىپتەر سوزىندە تۇرسا عانا اقش تارابى كەلىسىمگە قول قويادى. قازىرگە بۇل اتىس توقتاتۋ اپتاسىنىڭ قاي كۇندەر ارالىعىنا بەلگىلەنگەنى انىق ەمەس. تالىپتەردىڭ مالىمدەمەسىنە قاراعاندا 22 اقپاننان باستاپ كۇشىنە ەنەتىن ۋاقىتتىق كەلىسىم بولۋى مۇمكىن.

تالىپتەرمەن كەلىسسوز پروتسەسىنىڭ سوڭىنا شىققانىن اقش وكىلدەرى دە راستادى. ولار دا تالىپتەر ەلدەگى زورلىق-زومبىلىقتى توقتاتۋ تۋرالى ۋادەلەرىندە تۇرسا كەلىسىمگە قول قويۋ ءۇشىن كەلىسسوز ۇستەلىنە ورالاتىندارىن ايتادى. دەگەنمەن، ەكى جاقتا اۋعانستانداعى سوعىس پەن جانجالدى توقتاتۋ ءۇشىن ىشكى كەلىسسوزدەردىڭ قاشان باستالاتىنىن تۋرالى انىق مالىمەت بەرمەگەن.

ارينە، قۇراما شتات اسكەرلەرى ەلدەن شىعىپ كەتىسىمەن تالىپتەردىڭ سوعىساتىن جاۋى بولماي قالمايدى. تالىپتەر ەلدەگى رەسمي بيلىكتى قۇلاتىپ، تۇتاس اۋعانستان تەرريتورياسىن ءوز قاراماعىنا العىسى كەلەدى. اۋعانستان رەسمي بيلىگىنىڭ ەلدەگى بەدەلى سوڭعى جىلدارى تومەندەپ كەتتى جانە قارۋلى كۇشى دە ءالسىز. قۇراما شتات قولداۋىنان ايىرىلسا ولاردىڭ تالىپتەرگە قارسى توتەپ بەرۋى قيىن. ال، اقش قورعانىس ءمينيسترى مارك ەسپەر جاساعان مالىمدەمەسىندە اقش-تىڭ اسكەرلەرى اۋعانستاننان ءبىر جولا كەتەدى دەگەندى جوققا شىعارعان ەدى. ول ءبىر اپتا بۇرىن ميۋنحەندەگى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە بەيبىتشىلىك كەلىسسوزدەرىنىڭ ناتيجەسىندە اقش-تىڭ اۋعانستانداعى اسكەر سانى 13 مىڭنان 8 مىڭ 500 جاۋىنگەرگە قىسقارتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. ەسپەر وسىنى ايتا وتىرىپ «اقش لاڭكەستەرگە قارسى كۇرەستى توقتاتپايدى» دەگەن ۇرانعا جاقىن ءسوزىن قايتالاعان ەدى.

بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر عانا جاعى. اۋعانستان ماسەلەسىنىڭ قىرى كوپ. بۇل ارادا ءىرى دەرجاۆالاردىڭ دا ستراتەگيالىق ويىندارى ءجۇرىپ جاتىر. بۇدان بىرەر جىل بۇرىن يراك پەن ءسۇريادا جەڭىلىس تاپقان دايش تەررورلىق توپتارى اۋعانستانعا جينالىپ جاتقانى تۋرالى حابارلار تاراعان. وسىعان قاراپ الداعى ۋاقىتتا اۋعانستاندا جاڭا ويىننىڭ شىمىلدىعى اشىلۋى مۇمكىن دەپ بولجاسا دا بولادى. بۇل ورتالىق ازيا ءۇشىن قاۋىپتى ويىن بولۋى دا مۇمكىن. شىن مانىسىندە، اۋعانستاندا ناعىز ويىنشىنىڭ كىم ەكەنى كوزقاراقتى جۇرتقا بەلگىلى. تالىپتەر دە، اۋعانستاننىڭ رەسمي بيلىگى دە، كەرەك دەسە دايش تەررورلارى دا ويىنشى ەمەس، شاحمات تاستارى بولۋى عاجاپ ەمەس.

“The Qazaq Times”