كوروناۆيرۋس الەم ەكونوميكاسىنا داعدارىس قاۋپىن ەلەستەتۋدە. قىتاي فابريكالارىنىڭ جۇمىستارى توقتاپ، كارانتين بولىپ جاتقاندا، باتىس ەكونوميستەرى الەم ەكونوميكاسى جاڭا داعدارىسقا تاپ كەلەدى دەپ الاڭداۋدا. سەبەبى، قىتايدا قاۋىپتى جاڭا ۆيرۋستان جۇزدەگەن ادام كوز جۇمدى جانە جايلاپ الەم ەلدەرىنە تارالۋدا. ەگەر ۆيرۋس الەمدىك پاندەمياعا اينالىپ كەتسە الەم ەكونوميكاسىنا قاۋىپ تۋدىرماق. كەيبىر ساراپشىلار بۇنى 2008-2009 جىلدارداعى داعدارىستان دا اۋىر بولادى دەپ بولجاپ وتىر.

سوڭعى جىلدارى الەم ەكونوميكاسىنىڭ كوشباسشىلارىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلگەنى بار – برەكسيت، ساۋدا سوعىسى، ەندى مىنە كوروناۆيرۋس. 2002-2003 جىلدارى SARS كوروناۆيرۋسى تارالعاندا الەم وسىنداي بولجالدى-بولجاۋسىز كۇيدى كەشىرگەن بولاتىن. قىتايدا باستاپ تارالعان ۆيرۋس الەمنىڭ 25 ەلىنە تارالىپ، 800-دەن استام ادام كوز جۇمعان جانە دۇنيە ەكونوميكاسى 40 ملرد دوللار كولەمىندە شىعىنعا باتقان ەدى. بىراق، ول كەزدەگى قىتايدىڭ ىشكى جالپى ءونىم قۇنى قازىرگىدەن الدە قايدا تومەن جانە جالپى ەكونوميكاعا اسەرى دە ازىراق بولاتىن. قازىر قىتاي ەكونوميكاسى ول كەزدەگىدەن 9 ەسەگە ارتتى جانە الەمدىك ءوندىرىسىنىڭ 4 پايىزىنان 17 پايىزىنا دەيىن جەتكەن. دەمەك، بۇل SARS تاراعان جىلدارعا قاراعاندا قىتاي ەكونوميكاسى الەم ءۇشىن الدە قايدا كوبىرەك ىقپال ەتەتىنىن بىلدىرەدى.

سوڭعى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق داعدارىس ەكونوميكا كوش باسشىسى بولعان قۇراما شتاتتاردان باستالعان ەدى. سول ۋاقىتتار دا «اقش تۇشكىرسە، الەم ەلدەرى تىماۋراتىپ قالادى» دەگەن ءسوز ەشكىمگە دە جاڭالىق ەمەس ەدى. ال، قازىر بۇل ءسوز قىتايعا دا قاراتىلسا كەرەك. 2002 جىلى قىتايدا باستالعان ۆيرۋس ەل ەكونوميكالىق ءوسىمىن ەكى پايىزعا كەمىتكەن. بىراق، بۇل ول تۇستا الەمگە كوپ اسەر ەتە قويعان جوق. ال، قازىر قىتاي ەكونوميكالىق وسىمگە بۇل دەڭگەيدە كەرى اسەر ەتۋ الەم ەكونوميكاسى ءۇشىن بۇرىنعىدان بىرنەشە ەسەگە اۋىر بولادى.

قىتاي ەكونوميكاسى قاۋىپتى جاڭا ۆيرۋس تاراۋدىڭ الدىندا دا السىرەپ جاتقان بولاتىن. وعان اقش-پەن اراداعى ساۋدا سوعىسى جانە گونكونگ داعدارىسى دا اسەر ەتكەن. بىلتىر قىتاي سوڭعى وتىز جىلداعى ەڭ تومەنگى ەكونوميكالىق ءوسىم كورسەتتى. ال، كوروناۆيرۋستىڭ اسەرى ازيا ەلدەرىندە كوبىرەك كورىندى. قىتايعا ىرگەلەس جاپونيا، ۆەتنام، تايلاند، كامبودجا، سينگاپۋر قاتارلى ەلدەر قىتاي جاڭا جىلىندا اعىلاتىن قىتايلىق تۋريستەردەن قۇر قالدى. ونىڭ ۇستىنە وندىرىستىك جانە تۇتىنۋ بۇيىمدارى ازيادا ءار بەسىنشى ەلدە 40 پايىزى قىتايدان كىرەتىندىكتەن بۇل جاعىنداعى تاۋار اينالىمى شىعىنعا ۇشىراي باستاعان. ال، ەۋروپا مەن اقش ءۇشىن ازىرگە ۆيرۋسقا بايلانىستى قىتاي اسەرى جاناما تۇردە ءتيىپ جاتىر. ايتالىق، قىتايلىق تۋريستەر مەن كەيبىر تاۋارلارعا عانا تاپشىلىق تۋىلعان.

دەگەنمەن، بۇل بولجامعا كەلىسپەيتىن ساراپشىلار دا بار. SARS ۆيرۋسى تاراعان كەزدە دە دۇنيەنى دۇبىرگەن سالعان ەدى. ساراپشىلار كىسىنى الاڭداتاتىن نەبىر بولجامدار جاساعان. بىراق، ۆيرۋس قىسقا ۋاقىتتا تىزگىندەلىپ، قورقىنىش سەيىلىپ كەتىپ ەدى.

“The Qazaq Times”