ارميان وقيعاسىن ەسكە الۋشىلار. فوتو:BBC.

اقش وكىلدەر پالاتاسى 1915 جىلعى ارميان وقيعاسىنا بايلانىستى رەزوليۋتسيا قابىلدادى. بۇل اقش-تىڭ ارميان گەنوتسيدىن رەسمي مويىنداعانىمەن بىردەي. تۇركيانىڭ سول ەلدەگى ەلشىلىگى بۇل شەشىم ەكى ەل اراسىنداعى شيەلەنىستى كۇشەيتەتىنىن  ايتقان. بۇل اقش پەن تۇركيا قاتىناسىنىڭ تەكە-تىرەس كۇيدە تۇرعانىن اڭعارتقانداي بولدى.

امەريكا قۇراما شتاتتارى جاعىنان ارميان وقيعاسىن گەنوتسيد رەتىندە مويىندالۋى اسا ۇلكەن سيمۆولدىق ءمانى بار. حاباردا اتالعان شەشىم قابىلدايتىن كەزدە كونگرەسس وتىرىسى تاريحقا دۇرىس باعا بەرۋ تۇرعىسىندا وتكەنى ايتىلادى. ياعني، وسمان يمپەرياسى كەزىندەگى وسى وقيعانى گەنوتسيد رەتىندە باعالايدى. ارينە، بۇل شەشىم قازىرگى تۇركيا بيلىگىن گەنوتسيد جاساۋشى ۇكىمەت رەتىندە كورسەتىپ بەرە المايدى. بىراق، اڭگىمە وسى شەشىمنىڭ قانداي كەزدە قابىلدانۋىندا تۇرعانداي. بۇنىڭ سوڭىندا جانە كۇرد ماسەلەسى دە كوتەرىلە كەتۋى قاجاپ ەمەس.

وسىدان بۇرىن تۇركيا قارۋلى كۇشتەرى ءسۇريانىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا اسكەري وپەراتسيا باستاعان كەزدە كۇرد قارۋلى كۇشتەرىنىڭ وداقتاسى سانالعان اقش ءوز اسكەرلەرىن وڭىردەن شىعارىپ كەتكەن ەدى. ءوز كەزەگىندە كۇرد جەتەكشىلەرى اقش-تىڭ بۇل ارەكەتىن «ساتقىندىق» قاتارىندا باعالاعان بولاتىن. ال، كونگرەسس قابىلداعان جاڭا شەشىم تاعى ءبىر قىرىنان اقش-تىڭ كۇردتەر مەن ارمياندار الدىنداعى اقتالۋىنا دا ۇقساپ قالدى. بۇل ماقساتىن دەموكراتيالىق پارتيانىڭ ليدەرى ستەن حوەير دە راستايدى. ول سوزىندە: «رەزوليۋتسيا – ارميان جانە كۇرد باۋىرلارىمىزعا بەرىلگەن سيگنال. بۇنىمەن اقش ولاردى ەشقاشان تاستاپ كەتپەيتىنىن بىلدىرگىمىز كەلدى»، – دەيدى.

الەمدەگى بىرقاتار تاريحشىلار ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسى كەزىندەگى اناتوليادان ماسسالىق دەڭگەيدە كۇشتەپ قونىس اۋدارتىلعان ارمياندار قىرعىنشىلىققا ۇشىرادى دەگەن پىكىردە. حالىقارالىق گەنوتسيدتى زەرتتەۋ بىرلەستىگى (IAGS) كۇشتەپ قونىس كوشىرۋ كەزىندە قازا بولعاندار سانى 1 ملن ادامگە جەتكەن دەگەن مالىمەت بەرەدى. كەيىر تاراپتار بۇل ساندى 1,5 ملن دەپ كورسەتەدى. ال، كلارك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تۇرىك تاريحشىسى تانەر اكچام ماسسالىق قىرعىن وسپان يمپەرياسى جاعىنان جاسالعانى تۋرالى مالىمەتتەردى جاريا ەتكەن.

رەسەي، گەرمانيا، فرانتسيا، بەلگيا، يتاليا قاتارلى بىرقاتار ەلدەرى بۇل وقيعانى گەنوتسيد رەتىندە تانىعان بولاتىن. بىراق، تۇركيا بيلىگى قازا بولعاندار سانىن 300 مىڭ دەپ كورسەتەدى جانە وسمان يمپەرياسىنىڭ قىرعىنشىلىق جاساعانى تۋرالى مالىمەتتەردى جوققا شىعارادى. ءارى، گەنوتسيد رەتىندە تانۋعا قاتاڭ قارسىلىق ءبىلدىرىپ كەلگەن. اقش-تىڭ بۇل قادامى تۇركيانى قاتاڭ جاۋاپقا ماجبۇرلەۋى دە مۇمكىن.

“The Qazaq Times”