قىتاي بيلىگى شىڭجاڭداعى تۇركىتىلدەس مۇسىلمانداردىڭ قۇقىعىن بۇزۋدى جالعاستىرىپ جاتىر. بۇل جونىندە Human Rights Watch (HRW) حالىقارالىق ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ۇيىمى مالىمدەدى.
– بىلتىردان بەرى قىتاي شەنەۋنىكتەرى ۇيعىرلار مەن باسقا دا تۇركىتىلدەس مۇسىلمانداردى باسىپ-جانشۋ ساياساتىن جالعاستىرىپ كەلەدى. بۇۇ-عا مۇشە ەلدەر ادامزاتقا قارسى قىلمىسقا كوز جۇمباۋى ءتيىس، – دەدى ۇيىمنىڭ ازيا بويىنشا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى مايا ۆانگ.
حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ دەرەگىنشە، قىتاي بيلىگى 2017 جىلدان بەرى شىڭجاڭدا تۇراتىن ۇيعىر، قازاق، قىرعىز جانە باسقا دا مۇسىلماندارعا قىسىم جاساپ كەلەدى. پەكين شىڭجاڭ حالقىن جاپپاي لاگەرگە قاماپ، كۇشتەپ جۇمىسقا جەگىپ، ايەلدەردى ستەريليزاتسيا جاساپ جاتقانى ايتىلعان.
HRW «قىتاي باسشىسى سي ءتسزينپيننىڭ شىڭجاڭدا انتيتەرروريستىك ساياساتتى جالعاستىرۋ جايلى ايتقان مالىمدەمەسى ايماقتا ءالى دە ادامزاتقا قارسى ساياساتتى جالعاستىرىپ جاتقانىن كورسەتەدى» دەپ مالىمدەدى.
سي تسزينپين 26 تامىزدا شىڭجاڭعا ساپارى كەزىندە «تەرروريزم مەن سەپاراتيزمگە قارسى كۇرەستى الەۋمەتتىك دامۋ جۇمىستارىمەن جانە زاڭنىڭ ۇستەمدىگىمەن بىرىكتىرۋ كەرەك» دەپ مالىمدەگەن. ول شىڭجاڭ شەنەۋنىكتەرىنە «يسلامدى قىتايلاندىرۋ ساياساتىن ارىقاراي جالعاستىرۋدى» جانە «زاڭسىز ءدىني ارەكەتتەردى باقىلاۋدا ۇستاۋدى» تاپسىرعان.
2017 جىلى شىڭجاڭدا تۇراتىن قازاقتاردىڭ جاعدايى كۇرت قيىنداپ، ولار قىتاي بيلىگىنىڭ قىسىمى جايلى ايتا باستادى. شىڭجاڭدا تۋىسىمىز قامالدى دەگەن قازاقتاردىڭ سوزىنەن كەيىن بۇل ماسەلەگە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ نازارى اۋدى.
اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى شىڭجاڭدا ەكى ميلليونعا جۋىق ۇيعىر، قازاق جانە باسقا دا مۇسىلماندار قاماۋعا الىنعانىن مالىمدەگەن.
