قارۋ-جاراق جارىسى – جاڭا قاۋىپ: رەسەي مەن قىتاي اقش زىمىران سىناعىن ايىپتادى

بۇدان بىرنەشە اپتا بۇرىن امەريكا قۇراما شتاتتارى "قىرعي-قاباق سوعىس" كەزىندە ماسكەۋمەن قول قويىسقان ورتا جانە قىسقا قاشىقتىقتاعى زىمىرانداردى شەكتەۋ تۋرالى كەلىسىمنەن شىعىپ كەتكەن بولاتىن. سونداي-اق، وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا اتالعان كەلىسىمنەن شىققاننان كەيىنگى العاشقى زىمىران سىناعىن وتكىزدى. جاڭا قاناتتى زىمىران 500 شاقىرىمداعى كوزدەۋلى نىساناعا ءدال ءتيىپ، سىناق ءساتتى اياقتالعانى تۋرالى حابارلانعان. وسىعان بايلانىستى رەسەي مەن قىتاي كەشە قاتارىنان مالىمدەمە جاساپ، اقش-تىڭ زىمىران سىناعى جاڭا قارۋ-جاراق جارىسىنا يتەرمەلەيدى دەپ ايىپتادى. 

فرانتسيادا ساپاردا جۇرگەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين اقش-تىڭ جاڭا زىمىران سىناعى تۋرالى رەسمي مالىمدەمەسى جاريالانۋدان بۇرىن جاساعان پىكىرىندە: "ەگەر اقش ورتا جانە قىسقا قاشىقتىقتاعى زىمىراندارىن ورنالاستىرسا، رەسەيدە وسىعان ۇقساس جاۋاپ قايتارادى", – دەگەن بولاتىن.

قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى كەشەگى مالىمدەمەسىندە اقش-تىڭ اتالمىش زىمىران سىناعىنا قاتاڭ سوگىس جاريالادى. قىتاي ۇكىمەتىنىڭ مالىمدەمەسىندە اقش-تىڭ قۇرلىقتان اتىلاتىن ورتا جانە قىسقا قاشىقتىقتاعى زىمىرانداردى شەكتەۋ تۋرالى كەلىسىمنەن باس تارتقانىنا 3 اپتا عانا ۋاقىت وتە سالىپ جاڭا زىمىران سىناعىن جاساعانىن العا تارتتى. "بۇل اقش-تىڭ كەلىسىمنەن نە سەبەپتى باس تارتقانىن انىق كورسەتىپ بەرە الادى. بۇل قۇراما شتاتتىڭ وزىنە ەركىندىك بەرۋ، وزىق زىمىرانداردى دايىنداۋعا مۇمكىندىك الىپ، بىرجاقتى اسكەري ارتىقشىلىققا ۇمتىلۋ ەكەنىن انىق دالەلدەيدى", – دەگەن قىتاي ءسىم مالىمدەمەشىسى گىڭ شۋاڭ.

بۇدان بۇرىن اقش زىمىرانداردى شەكتەۋ تۋرالى كەلىسىمدى جاڭارتۋدى جانە وعان قىتايدىڭ دا قول قويۋىن تالاپ ەتىپ كەلەن ەدى. رەسەي كەلىسىمنىڭ جاڭارتىلۋىن قالامادى، ال قىتاي وتكەن عاسىردا ءوزى كىرىستىرىلمەگەن كەلىسىمگە باس سۇققىسى كەلمەدى. بەيجىڭ بيلىگى اقش-تىڭ اتالمىش كەلىسىمنەن شىعىپ كەتكەنىن ايىپتاعانىمەن، ءوزى دە بۇنداي كەلىسىمگە قاتىسۋ نيەتىنىڭ جوق ەكەنىن ءبىلدىرىپ كەلگەن.

دەي تۇرعانمەن، اقش-تىڭ جاڭا قاناتتى زىمىران سىناعى ونىڭ ەۋرازياداعى باسەكەلەستەرىنە بەلگىلى دەڭگەيدە قىسىم تۇسىرگەنى انىق. بۇل سيتۋاتسيانىڭ، شامالاۋىمىزشا، ەكى ءتۇرلى دامۋ باعىتى بار دەۋگە بولادى. ونىڭ ءبىرىنشىسى وڭ اسەرىن كۇتۋ، ياعني، اقش-تىڭ جاڭا سىناعى رەسەي مەن قىتايدى جاڭا كەلىسىمگە كوندىرىپ، 500 بەن 5500 شاقىرىم ارالىققا ۇشىپ بارۋعا قابلەتتى زىمىراندارعا شەكتەۋ قويۋدىڭ جاڭا شارتى جاسالۋى مۇمكىن. ال، ەكىنشى بولجام قورقىنىش ۇيالاتادى. سەبەبى، اقش سىناعىنان كەيىن ونسىزدا قارۋ-جاراق دامىتۋعا بۇلتارتپاس سەبەپ تابا الماي وتىرعان اسكەري دەرجاۆالار قارۋ جارىسىن باستاپ كەتۋى دە مۇمكىن. سونىمەن وتكەن عاسىرداعى "قىرعي-قاباق سوعىسى" (ورىسشادان تىكەلەي اۋدارماسى بويىنشا "سۋىق سوعىس") قايتالانىپ، دەرجاۆالار اراسىندا "قىزىل شۇناق جارىس" باستالۋى بەك مۇمكىن. بۇل ء"ۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس" قاۋپىن جاقىنداتىپ، الەمنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن تۇراقتىلىعىنا قاۋىپ توندىرمەك.

“The Qazaq Times”