تۇركيا-اقش قايشىلىعى جاڭا گەوساياسي وزگەرىستەرگە سەبەپ بولۋى مۇمكىن

رەسەي وندىرەتىن S-400 زىمىران قورعانىس جۇيەسىن تۇركياعا ورناتۋدىڭ العاشقى جۇمىستارى جانە سىناعى باستالۋ الدىندا. تۇركيانىڭ رەسەيلىك اۋە قورعانىس جۇيەسىن ساتىپ الۋى، انكارا مەن ۋاشينگتون اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. قازىر، تۇرىك بيلىگى اقش-تىڭ F-35 جەتكىزىپ بەرۋ كەلىسىمىن توقتاتىپ تاستاۋىنان الاڭداپ وتىر.

اقش پەن تۇركيانىڭ كەيبىر باسىلىمدارى، تۇركيانىڭ شەشىمىنە قاراتا اقش ءبىر عانا F-35 ۇشاقتارىن بەرۋدى توقتاتۋمەن قاتار، قوسىمشا سانكتسيالار دا سالۋى مۇمكىن دەپ سانايدى. ەگەر ۋاشينگتون تارابى بۇنداي قادامعا بارسا، انكارا دا ءوزىنىڭ قاجەتتى شاراسىن جاساۋعا دايىن ەكەنىن اڭعارتقان. ەستەرىڭىزدە بولسا، وسىدان بۇرىن تۇرىك پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان F-35 ۇشاقتارىن جەتكىزۋدى توقتاتسا، رەسەيلىك ۇشاقتاردى ساتىپ الۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزگەن.

اقش پەن تۇركيا اراسىنداعى مامىلەنىڭ سالقىنداۋىنا قاراماستان، ناتو تۇركيادان قول ۇزە المايدى. سەبەبى، تۇركيانىڭ گەوساياسي ورنى ناتو ەلدەرى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. بىلايشا ايتقاندا، تۇركيا ناتو-نىڭ ەڭ قاۋىپتى شەكاراسىن قورعاپ تۇر.

شىن مانىسىندە، تۇركيا، اقش، رەسەي اراسىنداعى بۇل ماسەلەنىڭ اسكەري وندىرىستىك، ەكونوميكالىق جانە ستراتەگيالىق قىرلارى دا بار. ايتالىق، اقش اسكەري تەحنيكاسىنىڭ ساۋدا كولەمى ەڭ جوعارى. قارۋ-جاراق ساۋداسى اقش قازىناسى ءۇشىن باستى كىرىستەردىڭ ءبىرى. بىراق، امەريكالىق وزىق اسكەري تەحنيكانىڭ رەسەيلىك قارسىلاستارى بار. رەسەي قارۋلارى قولدانىس اياسى، مۇمكىندىگى، يكەمدىلىگى جانە كەمەلدىلىگى جاعىنان امەريكالىق تەحنيكالارعا جول بەرگەنىمەن، ءونىمى مەن باعاسى، قولدانۋ ۋاقىتىنىڭ ۇزاقتىعى جاعىنان ارتىقشىلىقتارعا يە. قازىناسى قالىڭ ەلدەر امەريكالىق قارۋلاردى ساتىپ العانىمەن، «قالتاسى جۇقا»، الايدا قورعانىس تەحنيكاسىنا مۇقتاج ەلدەر ءۇشىن رەسەيلىك قارۋ-جاراق كوبىرەك ءوتىمدى.

بۇل ماسەلەنىڭ ءبىر عانا قىرى، ۇشجاقتى قايشىلىق تەك بۇعان عانا تىرەلىپ تۇرعان جوق. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – تۇركيا سوڭعى جىلدارى ەۋروپاعا باعىتتالعان دامۋ ستراتەگياسىن وزگەرتىپ، شىعىسقا قاراي بەت بۇردى. كەيبىر حالىقارالىق ويىنداردا رەسەي مەن وزىنە جاقىن مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ جاعىندا كورىنىپ ءجۇر. بۇنىڭ ءوزى قازىرگى الەمدىك گەوساياساتتاعى «ۇيەكتەنۋ پروتسەسىنە» ۇلكەن ىقپال ەتىپ وتىر. ياعني، تۇركيا گەوساياسي تۇرعىدا اقش-قا سەنىمدى وداقتاس بولۋدان قالىپ بارادى.

بۇل ساياسي وزگەرىستەر بەلگىلى جاقتان وڭىردەگى گەوساياسي اتموسفەراعا دا اسەرىن تيگىزەدى. شىعىس پەن باتىستىڭ ارا-قاتىناسىنداعى جاڭا ەرەجەلەردى جاساپ جاتىر دەۋگە دە بولادى. انادولى ماڭىنداعى بۇل جاعدايلاردى ءجىتى باقىلاۋ بىزگە دە اسا ماڭىزدى.

“The Qazaq Times”