اقش قورعانىس مينيسترلىگى ورنالاسقان پەنتاگون (بەسبۇرىشتى ساراي). فوتو: Washington Post.

قىتاي سيرەك ەلەمەنتتەردىڭ ەكسپورتىن باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، ساۋدا سوعىسىندا اقش-قا قىسىم ءتۇسىرۋدى جوسپارلاۋدا. پەنتاگون وسىعان بايلانىستى اق ءۇي مەن كونگرەسكە مالىمدەمە جاساپ، قىتايعا تاۋەلدىلىكتىڭ الدىن الۋ تۋرالى ەسكەرتتى.

سيرەك كەزدەسەتىن حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ 17 ءتۇرى بار. ول ۇيالى تەلەفون، موتور سەكىلدى تۇتىنۋ بۇيىمدارىنان تىس، اسكەري-قورعانىس تەحنيكالارى ايتالىق، رادار، ۇشاق جانە زىمىران وندىرۋگە پايدالانىلادى. پەنتاگون فەدەرالدىق قارجىلاندىرۋدى ارتتىرىپ، سيرەك ەلەمەنتتەردىڭ ءوندىرىسىن كوبەيتۋ ارقىلى قىتايعا تاۋەلدىلىكتىڭ الدىن الۋ ۇسىنىسىن قويعان.

اقش اتالعان سيرەك ەلەمەنتتەردى قىتايدان كوبىرەك يمپورت ەتەدى. ايتالىق، 2004 جىلدان 2017 جىلعا دەيىن اقش يمپورت ەتكەن سيرەك كەزدەسەتىن ەلەمەنتتەردىڭ 80 پايىزى قىتايدان كىرگەن. سەبەبى، قىتاي جەرىندەگى سيرەك ەلەمەنتتەر قورى الەمنىڭ 37 پايىزىن يەلەيدى. ونىڭ ۇستىنە سيرەك ەلەمەنتتەردى ءوندىرۋشى ەلدەر اراسىندا قىتايمەن باسەكەلەسە الاتىن ەلدەر كەمدە-كەم. قازىرگى ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا ساتتىق سوعىسىندا قىتاي وسى ارتىقشىلىعىن پايدالانىپ اقش-قا قىسىم ءتۇسىرۋى مۇمكىن. بۇل امەريكالىق لاۋازىمدىلاردى، اسىرەسە پەنتاگون شەندىلەرىن الاڭداتىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى.

سيرەك ەلەمەنتتەردىڭ ەكسپورتىن اقش-قا قارسى پايدالانۋ تۋرالى ماسەلە قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ «حالىق گازەتى» باسىلىمى سارسەنبى كۇنگى سانىندا بەلگىلى بولعان. وندا اقش-تىڭ قىتايداعى سيرەك ەلەمەنتتەر قورىن پايدالانعىسى كەلەتىنىن، سۇيتە تۇرا قىتايدىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرگىسى كەلەتىنىن، قىتايلىقتار بۇل «تەڭسىزدىككە» كەلىسپەيتىنىن جازعان.

ال، كەيبىر ساراپشىلار قىتايدىڭ بۇل ارەكەتى اقش-قا ۇلكەن كەسىرىن تيگىزبەۋى دە مۇمكىن دەپ قارايدى. سەبەبى، اقش-تىڭ سيرەك ەلەمەنتتەردى قىتايدان يمپورت ەتۋى اقش-تا سيرەك ەلەمەنتتەر قورى جوق دەگەندى بىلدىرمەيدى. ولار تەك ءوز جەرىندەگى سيرەك ەلەمەنتتەر رەزەرۆىن ساقتاپ وتىر. قاجەت جاعدايدا سيرەك ەلەمەنتتەردى ءوندىرۋدى تەزدەتىپ، قىتايعا بولعان تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلا الادى دەپ سانايدى.

“The Qazaq Times”