ميدحات رازدانۇلى: شاكارىمنىڭ ءور التايدا ءىزى بار

بۇدان الپىس جىل بۇرىن (1934 جىلى) ءبىزدىڭ اعالارىمىز زيات شاكارىمۇلىنان وقىپتى.

وسىدان ەلۋ جىل بۇرىن ءبىزدىڭ ۇيدە قازاقتىڭ ەكى ۇلى اقىنى اباي مەن شاكارىم ولەڭدەرىنىڭ قولجازبا كۇيىندەگى (كوشىرمە) نۇسقالارى بولعانىن بىلەتىن ەدىم.

بۇدان قىرىق ءۇش جىل بۇرىن شاكارىمنىڭ نەمەرەسى مەرەكە زياتۇلى ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدەن وقىعان بولاتىن.

ساباقتاس وسى وقيعالار وڭدى-سولدى بوراننان ەس جيعانداي بولىپ وتىرعان مىنا زاماندا ماعان ەرىكسىز قالام ۇستاتتى.

مىنەكي، ۇلى ابايدىڭ تۋعانىنا 150 جىل تولعان مەرەي تويى كەلىپ تە قالدى. دۇنيەجۇزى الىپتار دەڭگەيىندە ەسكە تۇسىرىلەتىن وسى ءدانىشپاننىڭ مارەيتويى قارساڭىندا ونىڭ زور ءۇمىت ارتقان شاكىرتى ءھام نەمەرە ءىنىسى شاكارىم قۇدايبەردىۇلى تۋرالى جانە ءور التايداعى قازاقتاردىڭ ونى قالاي، قانشالىق بىلەتىندىگى تۋرالى ايتۋدىڭ ورنى بار عوي. وعان قوسا كەيىنگى تاعدىرى جۇرتقا بەيمالىم بولعان زيات شاكارىمۇلى دا بار.

الدىمەن «ءور التاي» دەپ وتىرعانىمىز قايسى ءوڭىر، وندا قازاقتىڭ قايسى جىگى قونىستانعانى تۋرالى ايتا كەتەيىك:

بۇل ماقالاداعى ءور التاي دەپ وتىرعان جەر قازاقستانداعى، رەسەيدەگى نەمەسە موڭعولياداعى ەمەس، قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ سولتۇستىك باتىسىنداعى التاي ايماعى. وسى ءور التايدى قازاقتىڭ اباق كەرەي رۋلارى مەكەن ەتىپ كەلدى. ون ەكى اباق كەرەي ەلى – بۇرنعىشا ايتقاندا،  ورتا جۇزگە جاتاتىن التى ارىستىڭ ءبىرى. قازىر مۇندا 300 مىڭعا جۋىق (1990 جىلعى ەسەپ-رەد.) قازاق تۇرادى. ولاردان سوڭعى ءجۇز جىلدىڭ ار جاق-بەر جاعىندا باسقا جەرلەرگە قونىس اۋدارىپ مەكەندەپ قالعاندارىن، ماسەلەن، باركول، ەرەن قابىرعا-بوعدا، مايلى-ءجايىر جاققا بارىپ قونىستانعاندارىن، تۇرلىشە سەبەپتەرمەن موڭعوليا، تۇركيا جانە قازاقستان سياقتى مەملەكەتتەرگە بارىپ، قازىر سول ەلدەردە جۇرگەندەرىن قوسا العاندا، اباق كەرەيدىڭ سانى بۇل كۇندە 600 مىڭنان اسقان بولار. ەندى بىلاي دەۋگە بولادى، شاكارىمنىڭ ءور التايداعى ءىزى التاي ايماعى دەگەن اكىمشىلىك ءوڭىر شەڭبەرىندە قالىپ قويمادى. ونىڭ سورابى كەزىندە وسى ايماقتا بولعان قازاقتار بارعان جەردىڭ بارىنەن تابىلادى.

ءبىز بۇدان الپىس جىل بۇرىن بولعان ىستەردى اڭگىمەلەمەكشىمىز. وقۋشىلارىمىز سودان بەرى التايدا الاساپىران وقيعالار كوپ بولۋىنا بايلانىستى، ول زاماننىڭ مۇراعاتتارى تابىلا قويمايتىندىعىن، ەڭ اياعى كوزى ءتىرى كۋاگەر ادامدارىڭ دا تىم ازايىپ كەتكەندىگىن تۇسىنەدى دەپ شامالايمىز. ءسويتىپ «بارىمەن بازار».

1858 جىلى تۋىلعان شاكارىم ءوز اتامەكەنى شىڭعىستا 1931 جىلى قازاننىڭ 2 كۇنى قارا جۇرەك قاسكۇنەم ابزال قاراسارتوۆتىڭ قولىمەن سۇراقسىز، سوتسىز اتىلىپ تاستالعاننان كەيىن، ونىڭ قاسىندا جۇرگەن سەرىكتەرى ەندى ءوز جەرىندە تۇرا الماي، باس ساۋعالاپ، تارباعاتاي وڭىرىنەن قىتاي جەرىنە وتەدى (1931 جىلدىڭ قازاق، قاراشا ايلارى). بۇل شاعىن توپتىڭ قۇرامىنداعىلار: 1- زيات شاكارىمۇلى، وقىعان جاس ازامات، شاكارىمنىڭ كەنجەسى، 2-بەردەش ءازىمبايۇلى تاكەجانوۆ، ءوز جەرىندە ءبىر مەزگىل بولىس بولعان. 3- مانەكەش ءازىمبايۇلى (بەردەشتىڭ ءىنىسى), جاي مالشى. 4-قوجاقان (قوجاقاپان) ون نەشە جاستاعى بالا، شاكارىمنىڭ قىزىنان تۋعان جيەن. 5-تولەۋعازى، ورىسشا وقىعان، جول كورگەن ىسكەر ادام، نەگىزىندە وسى توپتى باستاپ، شەكارادان امان الىپ وتكەن وسى كىسى كورىنەدى. ول التايعا كەلگەننەن كەيىن ءبىر مەزگىل الەن ۋاڭنىڭ(گۋبەرناتور) ساۋدا-ساتتىق ىستەرىن جۇرگىزگەن. 1938 جىلىدىڭ باسىندا شىڭ شى ساي وكىمەتى قولعا الىپ كەتكەن. زياتتىڭ بۇدان باسقا سەرىكتەرى تارباعاتاي جەرىندە قالىپ قويماسا، التايعا كەلگەنىن بىلەتىن ادام جوق.

تولەۋعازى، بەردەشتەر تارباعاتاي وڭىرىندە كوپ تۇرا الماي، 1933 جىلى التاي ايماعى جەرىنە، وىڭ ىشىندە قىران وزەنى بويىنداعى ءمامي بەيىسىنىڭ اۋىلىنا كەلدى. بۇل مەزگىلدە بيلىك باسىندا بۇقات بەيسى ء(ماميدىڭ نەمەرەسى) بۇلارعا قول ءۇشىن بەرىپ كومەكتەسەدى. سارسۇمبەگە ون شاقىرىم عانا كەلەتىن، ونىڭ اياق جاعىنداعى «بەيىس ارالى» دەپ اتالاتىن جەرگە ولاردى ورنالاستىرىپ، باستارىنا ۋاقىتتىق باسپانا تىگىپ بەرەدى. قالاشىققا جاقىن وسى ارالدا  بەردەش توڭىرەگىندەگىلەر ەركىن كاسىپ ىستەپ، جان باعادى. زيات شاكارىمۇلى بۇل كەزدە 25 جاستاعى سالت جىگىت.

1931-1932 جانە 1933 جىلدار ءور التايدا، ءتىپتى بۇكىل شىنجاڭدا «دۇڭگەن توڭكەرىسى» دەگەن اتپەن تاريحتا ءمالىم بولعان سوعىس ءجۇرىپ جاتقان. ساياسي جاعداي ورنىقسىز، شارۋاشىلىق كۇيزەلىس تاپقان ءبىر قيىن مەزگىل ەدى.

1933 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە شىنجاڭ  بيلىگى شىڭ شى ساي قولىنا ءوتتى. سول جىلى كۇزدە التايدا ءشارىپحان كوگەداەۆ باسقارعان جاڭا وكىمەت ورنادى. حالىح ءبىراز تىنىستادى. دەموكراتشىل باعىت ۇستانعان ءشارىپحان وكىمەتى بارلىق مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ، التاي حالقىنىڭ ەكونوميكا، مادەني-اعارتۋ ىستەرىن جاقسارتۋ شارالارىن جاسادى. تاريحي ماڭىز الاتىن شارالاردىڭ ءبىرى – ساۋاتسىزدىق جايلاعان التاي قازاقتارى اراسىندا مەكتەپ اشىپ، جاڭاشا وقىتۋ جۇيەسىن جولعا قويۋ بولدى.

ول تۇستا ەڭ ۇلكەن قينشىلىقتىڭ ءبىرى – وقىتۋشى دايىنداۋ ءىسى ەدى. وسى قامالدى الۋ ءۇشىن، 1934 جىلى ءشارىپحان وكىمەتى سارسۇمبەدەن قىسقا مەرزىمدى وقىتۋشى دايىنداۋ كۋرسىن جانە ونىڭ دايىندىق كلاستارىن اشادى. كۋرستىڭ العاشقى قارارىندا وقىعان سەكسەنگە تارتا كۋرسانت  نەداۋىر جۇيەلى ءبىلىم الىپ، سوڭىنان تۇگەلگە جۋىق مادەنيەت-اعارتۋ شەبىنە قىزىمەتكە تۇرادى. اۋدانعا، اۋىلدارعا بارىپ مەكتەپ اشادى. مىنە، وسى مۇعالىمدەردى دايىنداعانداردىڭ ءبىرى زيات شاكارىمۇلى ەدى. كۋرسانتتار قاتارىندا اسقار تاتاناەۆ، حالىق شامەرعاليۇلى، زاكي جۇپتىبايۇلى، ءسالىمجان كاكىمجانۇلى، ءراشات ءومىرتايۇلى تاعى باسقالار بولعان. مەنىڭ اعام ماسىعۇت رازدانۇلى، جيەن اعام ۋاقيت ورازۇلى جانە مۇراتبەك مانكەيۇلى، قامبار اقباەۆ، ءمۇنيرا سەيتقازىقىزى، اسىعات ماڭكەيۇلى سياقتى جاسى كىشىرەكتەرى دايىندىق رەتىندە باستاۋىش كلستا وقىعان. بۇل 1943-1935 وقۋ جىلداعى جاعداي. ولاردى وقىتقان مۇعالمدەردىڭ كوپشلىگى ىلگەرىندى-كەيىندى «ورىس جەرىنەن» كەلگەن نەمەسە ارناۋلى ماماندىعى بار ادامدار بولدى. مىسالى، سەيىتقازى مۇعالىم ورىسشا، ارابشا تىلگە جەتتىك، كەمەل ءبىلىمدى ادام. شابدان ابدىكەرىمۇلى كەزىندە ماسكەۋدەن جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن. كارىم دۇيسەبايۇلى، ءسالىم جانازارۇلى، مىرزاحىمەت جانە قۇسايندار ورىسشا، قازاقشا تىلدەرگە جەتتىك جاقسى پەداگوگتار ەكەن. بۇنىڭ اراسىندا زيات شاكارىمۇلى العاشىندا ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىندە مادەنيەت ىستەرى جاعىندا ءبىر قىزمەتكەر بولىپ، مەكتەپكە سىرتتاي وقىتۋشىلىق ستەگەن، ادەبيەتتەن ساباق وتكەن، كوبىنەسە وقۋشىلاردىڭ ساباقتان سىرتقى مادەني قيمىلدارىن جانداندىرۋعا تەر توككەن. وقۋشىلارعا حور، دەكلاماتسيا، كومەديا جازىپ بەرىپ، جاتتىقتىرىپ، ولاردى ساحىناعا شىعارعان. وقۋشىلاردى جانە باسقا سالاداعى اۋەسكەر جاستاردى پەسسالار دايىنداپ، قويۋعا جۇمىلدىرعان. زيات 1936 جىلدىڭ شاماسىندا جاڭا اتى اتالعان سەيىتقازى مۇعالىمنىڭ قىزى مۇنيرامەن ۇيلەنەدى، ودان ءبىر ۇل كورىپ، اتىن مەرەكە دەپ قويادى. ول 1937 جىلى تۋعان بولۋى كەرەك. 1936 جىلى زيات ۇرىمجىگە – «ولكەلىك قازاق–قىرعىز ۇيىمى » دەيتىن بۇقارالىق ورىنعا قىزىمەتكە شاقىرىلىپ، وتباسىمەن سوندا تۇرادى، زياتتى بۇل ورىنعا اپارعان ءوزىنىڭ قايىن اتاسى سەيىتقازى مۇعالىم بولاتىن.

سەيىتقازى 1935 جىلى ۇرىمجىگە «ولكەلىك قازاق–قىرعىز ۇيىمىنىڭ» باستىعى بولىپ بارعان. ول كەزدە «ولكەلىك قازاق–قىرعىز ۇيىمى» دەپ اتالاتىن بۇقارالىق ۇيىم حالىق بۇقاراسىنىڭ قارجىلاندىرۋىنا سۇيەنىپ، وقۋ-اعارتۋ جانە مادەنيەت ىستەرىن بسقاراتىن ءبىر ورگان بولعان.  1934 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەگەن. وسى ارادا ەسىمىن كوپ رەت قايتالاۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىرعان سەيىتقازى مۇعالىم تۋرالى دا ءبىر ۇزىك اڭگىمە ايتا كەتەيىك:

التايدىىڭ كۇن بەتىندە اعارتۋشى ۇستاز، ال، زيات ءۇشىن اكە ورنىنداعى قامقورشى بولىپ وتىرعان سەيىتقازى مۇعالىم كىم ەدى؟

سەيىتقازى نۇرتاەۆ: ارعىن، اتىعاي رۋىنان، كوكشەتاۋدىڭ ادامى، 1880 جىلداردىڭ ىشىندە تۋىلعان. اقمولا جاقتا دا بولعان. سەيىتقازى كەزىندە ترويتسكىدە «راسۋليا» دەپ اتالاتىن جەتى جىلدىق مۇعالىمدەر دايىندايتىن مەكتەپتەن وقىعان.

سەيىتقازى يسلام ءدىنى جونىندە دە، اراب، تۇركى، ورىس جانە قازاق تىلىدەرى جونىندە دە كەمەلدى ءبىلىمى بار، ويلى، ۇستامدى، اسا ونەگەلى ادام بولعان.

ورىس جەرىندە پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى دەموكراتياشىل توڭكەرىستىك قيمىلدارعا قاتىسقان بولۋ كەرەك، ساياسي جاقتان قۋدالانۋ سەبەبىنەن سەمەيگە كەلىپ، شىڭعىستاۋىداعى قۇنانباي اۋىلدارىنا بارىپ، بىرنەشە جىل مۇعالىمدىك ىستەگەن، «سەيىتقازى مۇعالىم» اتالۋى سول تۇستان باستالعانداي. تاعى ءبىر وقيعا – 1903 جىلى اباي ۇيىنە سەمەيدەن ارنايى ميليتسيا كەلىپ، ءتىنتىۋ جۇرگىزەتىن اڭگىمە بار. ولاردىڭ ىزدەپ جۇرگەنى كوكشەتاۋ جاقتان ءبىر مۇعالىمنىڭ ابايعا جازعان حاتى. اباي حاتتى كورىپ ونشا ءمان بەرمەي، ماعاۋياعا  بەرە سالعانىن، ال، ماعاۋيادان ءبىر تەمەكىشى الىپ، تەمەكى وراپ تارتقانىن ايتسا، وسىعان سەنبەي ساقشىلار ۇيىنە ءتىنتۋ جۇرگىزگەن. حاتتىڭ ناقتى مازمۇنى انىق ەمەس، دەگەنمەن «قازاق ەلىنىڭ بىلىكتى ادامدارى ارەكەتتەنىپ، پاتشا وكىمەتىنىڭ ساياساتىنا قارسىلىق بىلدىرەيىك» دەيتىن سىڭايلى، ساقشىلاردىڭ ات سابىلتىپ مۇندا (ابايعا) كەلەتىن سەبەبى سول.  ال، وسىنداي مازمۇنداعى ەكىنشى ءبىر حات (تاعى دا كوكشەتاۋدا ءبىر مۇعالىم جازعان) ولاردىڭ قولىنا تۇسكەن. اباي ونى كورمەگەن، بۇل راس. ەندىگىمىز جورامال عوي: جاندارىمدار ىزىنە تۇسكەن وسى حاتتى كوكشەتاۋدان سەيىتقازى، ياكي ونىڭ جاقتاس ادامدارىنىڭ ءبىرى جازعان شىعار.

ءور التايداعى قازاقتار سايلاپ العان ايگىلى ءتورىت ءبيدىڭ ءبىرى – كوكەننىڭ نەمەرەسى ءمامي ءوز اۋىلىندا «اباقيانىڭ» اشىلۋىن بىرەۋلەر 1904 جىلى دەسە، ەندى بىرەۋلەر ودان جيىرما جىل بۇرىن دەپ ەسەپتەيدى. مۇندا بالا وقىتاتىن، ۇلتى وزبەك نۇرعابدوللا دەگەن مولدا بولعان. ءمامي بەيسى جاڭاشا وقىتىۋدى جالپىلاستىرۋ ماقساتىندا وسى نۇرعابدوللانى سەمەيگە دەيىن جىبەرىپ، قولايلى مۇعالىم تاۋىپ كەلۋدى تاپسىرادى. سونىمەن، 1909 جىلى سەمەي جاقتان سەيىتقازى مۇعالىم ءماميدىڭ ۇسىنىسىن قابىلداپ، التايعا – تۇپ-تۋرا بىتەۋىرگەدەگى «اباقيا» مەكتەپىنە مۇعالىمدىككە كەلەدى. سەيىتقازى وسىدان 1933 جىلعا دەيىن ءمامي اۋىلىندا مۇعالىم بولدى. ءوزىن ەرتىپ كەلگەن نۇرعابدوللا مولدانىڭ قىز حاميدامەن ۇيلەندى.

1933 جىلى سەيىتقازى ءشارىپحان وكىمەتىنىڭ قىزىمەتىنە تارتىلىپ، اۋەلدە قازى (تورەشى) بولدى.  سوڭىندا «قازاق-قىرعىز ۇيىمىندا» ونىڭ باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزىمەت ىستەدى. 1935 جىلى «ولكەلىك قازاق-قارعىز ۇيىمىنا» (ۇرىمجىگە) شاقىرىلىپ، سوندا قىزىمەت ىستەپ جۇرگەندە شىڭ شى ساي وكىمەتى جاعىنان 1940 جىلدىڭ باسىندا تۇرمەگە الىنادى دا، وتباسى ىلەدەگى كۇرەگە جەر اۋدارىلىپ جىبەرىلدى. التايداعى كوتەرىلىسشىلەردىڭ ساياسي تۇتقىنداردى بوساتۋ جونىندەگى باتىل تالابىنا بايلانىستى، 1942 جىلى سەيىتقازى مۇعالىم تۇرمەدەن شىعارىلىپ، بىتەۋىرگەدەگى بەيىسى اۋىلىنا قايتىپ جان باعادى، ونان سوڭ قالاعا كەلمەيدى، 1944 جىلى اۋعان ەلمەن بىرگە شىڭگىلگە بارىپ، 1945 جىلى اۋرۋ سەبەبىنەن الپىستىڭ جۋان ىشىنە كەلگەن شاعىندا قايتىس بولدى.

سەيىتقازى مۇعالىم التاي قازاقتارىنىڭ مادەنيەت ورەسىن، دۇنيە تانىمىن كوتەرۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسقان قادىرلى ادام، زيات شاكارىمۇلىنا قامقورلىق ەتۋ ونىڭ ادامگەرشىلىك تۇرعىسىندا ىستەگەن كوپ قىزمەترىنىڭ ءبىر تارماعى عانا. تەگىندە قۇنانباي اۋىلىندا بولىپ، ونىڭ اباي، شاكەرىم سىندى ۇرپاقتارىنا سۇيىسپەنشىلىك ىقىلاسى اۋعان بولسا كەرەك، ايتەۋ زياتقا قىزىن بەرىپ، ونى قىزىمەتكە تارتىپ جانە باۋلىپ، ايرىقشا ىقىلاس بىلدىرگەن. امال قانشا زۇلىم وكىمەت ونىڭ ارمانىن اياق استى ەتىپ، 1938 جىلداردىڭ اقپان ايىندا زيات شاكەرىمۇلىن ۇرىمجىدە قولعا الىپ، كوزىن جويدى. كەي دەرەكتەردە ونى جانە سول سياقتى ءبىر توپ ادامدى «حالىق جاۋى قاتارىندا جازالاۋ ءۇشىن كەرى وتكىزىپ العان» دەلىنەدى. وسى ءسوز شىن بولۋى مۇمكىن، شاكارىمنىڭ  ەكى ايەلىنەن 11 بالا تۋعان بولسا، وسىنىڭ كەنجەسى (ەكىنشى ايەلى ايعانشادان تۋعان) زيات بولاتىن.

زياتپەن ءبىر شەشەدەن تۋعان اعاسى احات ءوزىنىڭ 1900 جىلى شىلدە ايىندا تۋىلعانىن جازدى. ورتالارىندا كامپيت، جاكىبالا، گۇلناز دەگەن ءۇش قىز بار ەكەن، ودان ەيىنگىسى زيات. وسى دەرەك بويىنشا زياتتى  احاتتان 7-8 جاس كىشى دەسەك، 1908 جىلى تۋعان. وتىزعا ەندى عانا كەلگەن شاعىندا قولدى بولدى. زايىبى ءمۇنيرا سەيىتقازىقىزى  1946 جىلى اۋىرىپ قايتىس بولدى. زياتتىڭ جالعىز ۇلى مەرەكەنىڭ 1950- 1958- وقۋ جىلىنا التاي ورتالاۋ مەكتەبىنىڭ  1-جىلدىعىن وقىعانىن ءبىز بىلەمىز. مەكتەپتىڭ تىزىمىنەن دە تابىلدى. بىراق، ول ورتالاۋ مەكتەپتى بىتىرە المادى. تۇرمىستىق قيىنشىلىعى، جەتىمدىگى ونىڭ جالعاستى وقۋىنا جار بەرمەگەن بولۋى كەرەك. 1955 جىلى ونى نەمەرە اعاسى بەردەش ءازىمبايۇلى مەن جەزدەسى قالي يمانقوجاەۆ دەگەن ادامدار قازاقستانعا ەرتىپ كەتكەن.

شاكارىم جونىندە شىنجاڭ قازاقتارىندا ءالى كۇنگە دەيىن  ەكى ۇشتى كوزقاراس ۇستانىپ كەلە جاتقان ادامدار بار ەكەنىن ەسكەرىپ، مىنانى قاداپ ايتا كەتكەنىمىز ارتىق ەمەس: شاكەرىمدە ساياسي قىلمىستىڭ جوقتىعىن، جازىقسىز اتىلىپ كەتكەنىن انىقتاپ، سوۆەت وداعى پروكۋراتۋراسى 1958 جىلى  2 قازاندا ارنايى شەشىم قابىلداعان، ول اقتالعان. ال، ونىڭ ادەبي مۇراسى جونىندە قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتى 1987 جىلى ارنايى كوميسسيا قۇرىپ، سول كوميسسيانىڭ قورتىندىسى بويىنشا، 1988 جىلى ارناۋلى قارار قابىلداعان،  قاراردا: « شاكارىم قۇدايبەردىۇلى ابايدىڭ رەاليستىك داستۇرلەرىن جالعاستىرعان، ەپيكالىق جانردىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان ءىرى اقىن جانە ويشىل بولدى. اقىن ەسىمى حالىق اراسىندا كەڭىنەن ءمالىم، ونىڭ شىعارمالارى توڭكەرىسكە دەيىن-اق اۋىزدان-اۋىزعا اۋىسىپ، بىرەۋدەن-بىرەۋ كوشىرىپ الۋ ارقىلى جۇرت اراسىنا كەڭىنەن تارالىپ كەتكەن.  ول ءوزىنىڭ ۇستازى اباي سەكىلدى رەاليست اقىن ەدى. . . شاكەرىمنىڭ مۇراسى ۇزاق جىلدارداعى «ۇنسىزدىك پەن ناقاق جالادان حالىققا «ورالۋعا» ءتيىس» دەلىنگەن. («قازاق ادەبيەتى» 1998 جىلعى 16-سانىنان).

نەگىزگى تاقىرىبىمىزعا ورالايىق. شاكارىمنىڭ ءور التايدا تابىلعان ءىزى قايسى؟

جيناقتاپ ايتساق، مىنا ءتورت جاقتان كورىنەدى: 1. حالىق ىشىنە تاراعان ءسوزىن ءوزى جازىپ، ءانىن دە ءوزى شىعارعان ادنەرى بار. بۇنى بىلەتىندەر كوپ بولسا دا، التايدا بار. 2. ءبىر توپ ولەڭى جانە «ءۇش انىق» دەگەن شىعارماسى قولجازبا كۇيىندە تاراعان. ونى كوپ ادامدار كوشىرىپ جىزىپ الىپ وتىرعان، ولەڭدەرىن جاتتاعان. 3. «قالقامان – مامىر» ، «ەڭلىك – كەبەك» ، «ءلايلى – ءماجنۇن» داستاندارى مەن «دۋبروۆسكي اڭگىمەسى» كەڭ تاراعان. 4. شاكارىم جازعان قازاق شەجىرەسى دە مۇندا بولعان. ول زاماندا از تارالىممەن بولسا دا، باسپادان شىققاندىعى ءۇشىن كوبىرەك تارعان دەۋگە بولادى.

شاكەرىم شىعارمالارىنىڭ ءور التايعا ءبىرشاما بەلگىلى بولۋى ونىڭ ۇلى زياتتىڭ قولىندا بار اكەسىنىڭ مۇرالارىن الا كەلگەندىگىندە بولعان شىعار. دەگەنمەن، نەگىزگى سەبەپ: شىعارمانىڭ حالىقتىق سيپاتىندا جانە قۇندىلىعىندا جاتىر، «جاقسىنىڭ اتى، عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى» دەگەن ەمەس پە؟!

ميدحات رازدانۇلى. "بەلەستەر بەلگىسى" كىتابىنان

“The Qazaq Times”