رەسەي-جاپون كەلىسسوزىندە كوپ سىر جاتىر

ءساۋىردىڭ سوڭعى كۇندەرى جاپونيا پرەمەر ءمينيسترى ماسكەۋدە ارنايى مەملەكەتتىك ساپاردا بولىپ قايتقانى بەلگىلى. قازىر شىعىس ازيا وڭىرلىك قايشىلىعىنىڭ جاڭا دەڭگەيدە تۇر. ەكى ەل باسشىلارىنىڭ ماسكەۋدەگى كەزدەسۋى ءبىر قاتار ماڭىزدى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە نۇكتە قويۋعا تىرىستى. جاپون باس ءۋازىرى شينزو ابە (سيندزو ابە) مەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين جاپونيانىڭ سولتۇستىگىندەگى ارالداردىڭ ەكونوميكاسىن ورتاق دامىتۋ ءىسى تۋرالى كەڭەستى.

بۇل كەزدەسۋ رەسەي ءۇشىن «قيىر-شىعىستاعى سەگىز ەكونوميكالىق سەلبەستىك» جوسپارىندا ىلگەرلەۋشىلىك دەپ ساناۋعا بولادى. پۋتينگە قاراعاندا جاپون پرەمەرى رەسەيگە كوبىرەك ساپارلاي باردى. دەسە دە بۇل جولعى كەلىسسوزگە ەكى تاراپ تا قىزۋ ىنتالى بولدى. رەسەي جاق جاپونيانىڭ كەلىسسوز وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىنا بەلسەندى جاۋاپ قايتارىپ، وسى كەلىسسوز ارقىلى جاپونيانىڭ سولتۇستىك ارالدارىنداعى شەكارالىق داۋدى باسەيتۋگە تىرىسقان. سونىمەن بىرگە، جاپونيامەن ەكونوميكالىق سەلبەستىك ورناتۋعا كۇش سالعان.

ۋكراينا ماسەلەسىندە جاپونيا دا رەسەيدى تەرىستەپ، وعان قاراتا بىرقاتار سانكتسيالار سالعان ەدى. بۇل ەكى ەل قاتىناسىن ءتىپتى دە ۋشىقتىرىپ جىبەرگەن بولاتىن. ءتىپتى بۇل كەز ەكى ەل قاتىناسىنىڭ توقىراۋعا ۇشىراعان كەزى دەۋگە بولادى. بىلتىردان بەرى “Thaad” جۇيەسىن كورەي تۇبەگىنە ورناتۋ ماسەلەسى رەسەيدىڭ جاپونيا، كورەيا جانە اقش قاتارلى ەلدەرگە دەگەن كوزقاراسىنا سالقىندىق قوستى. زىمىرانعا قارسى جۇيەنى ورناتۋعا تۇبەگەيلى قارسىلىعىن ءبىلدىرىپ، بىرنەشە رەت ەسكەرتۋ دە جاساعان بولاتىن.

مىنە بۇلار، ەكى ەل اراسىنداعى كىربەڭدىكتىڭ نەگىزگى تۇيىندەرى. بۇل تۇيىندەر شەشۋىن تاپپاسا سولتۇستىك ارالدار شەكارالىق داۋى ءبىر شەشىمگە توقتاۋى مۇمكىن ەمەس. بىراق، بۇل جولعى جاپونيانىڭ ۇسىنىسى رەسەيگە ۇلكەن وراي دەۋگە بولادى. سەبەبى، قازىرگى كەزدە ارالدارداعى شەكارالىق داۋدى بىردەن شەشۋگە مۇمكىندىك جوق. تەك، جاپونيامەن ەكونوميكالىق سەلبەستىك جاساۋعا بولادى. قيىر-شىعىسقا جاپونيادان ينۆەستيتسيا تارتۋدىڭ ۇلكەن مۇمكىندىگى بولدى.

ال، جاپونيانىڭ كەلىسسوز ارقىلى قول جەتكىزگەلى وتىرعانى نە بولماق؟ جاپونيا تۇرعىسىنان ويلاپ قاراعاندا، كەلىسسوز ارقىلى رەسەيدەن كەلەتىن ستراتەگيالىق شابۋىل قىسىمىن باسەڭدەتۋ كەرەك بولدى. رەسەيگە تاۋەلدى جاپون تىزبەك ارالدارىنىڭ ەكى جاعالاۋىنان رەسەي ۇشاقتارى ۇشىپ شىعىپ، اۋە شارلاۋىن جاسايدى. بۇل كەڭىستىك جاپونيا تەرريتورياسىنا وتە جاقىن بولعاندىقتان تەرريتوريا قاۋىپسىزدىگىنە وتە قاۋىپتى سانالادى. جاپون پرەمەرى بۇل جولعى كەلىسسوز ارقىلى جاپون تىزبەك ارالدارىنداعى رەسەي ۇشاقتارىنىڭ ۇشۋىن تىزگىندەۋدى دە ماقسات ەتىپ كەلگەن. وعان قوسا، رەسەي-قىتاي اۋە قورعانىس سەبلەستىگىن جاپون تەڭىزىندە جۇزەگە اسۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋ ماقساتى دا بولدى دەۋگە بولادى. قىتايدىڭ وڭىردەگى سالماعىن ارتتىرماۋ جاپونيانىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنە ساياتىنى تاعى بار.

رەسەيدە جايلاۋ جاقىنداعان تۇستا شەكارالىق داۋدا ءپۋتيننىڭ وزگەلەرگە جول بەرە قويۋى ەكىتالاي. جاپوندىق ارىپتەسى دە مۇنى انىق ءبىلىپ وتىر. ەكونوميكالىق سەلبەستىك كەلىسسوزى جەلەۋىمەن شەكارالىق كەلىسىمدى جەڭ ىشىنە جاسىرا باردى دەۋگە بولمايدى. بىراق، بىرقاتار شەتەلدىك ساراپشىلار بۇل كەلىسسوزدەن وزگە دە ماقساتتاردى تالداپ شىعارىپتى. شينزو ابەنىڭ ەڭ باستى ماقساتى شەكارالىق داۋ دا، ەكونوميكالىق كەلىسىمدە ۇپاي تۇگەندەۋ دە ەمەس، ول ەنەرگەتيكا سالاسىندا ۇزاق بولاشاقتىڭ كەلىسىمگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن كەلىسسوز وتكىزدى دەپ سانايدى.

رەسەي شەكارالىق كەلىسىمگە كەلمەيتىنى انىق. ول ءۇشىن جاپونيانىڭ ەكونوميكالىق سەلبەستىگىنە قول جەتكىزە الماي قالام با دەپ الاڭدايدى. شينزو ابە بۇل جەردە رەسەيگە ەكونوميكالىق سەلبەستىك كەلىسىمىن بەرسە، تاعى ءبىر بۇيىمتايىن ايتۋىنا تولىقتاي قاقىسى بار. جاپونيا ءۇشىن شەكارالىق داۋدى شەشىپ بەرە الماسا دا، ۇزاق مەرزىمگە ەنەرگەتيكا كەلىسىمىن جاساسا السا جاپون باس ءۋازىرىنىڭ دە ءباسى تۇگەل بولدى دەگەندى بىلدىرەدى.

The Qazaq Times