Sudıñ Rafaeli. Klod Mone. Foto: kulturologia.ru

Köñildegi kögildir oylardıñ elesine aunap, bir sättik jılt etken äserge bar tabiğatın siğıza alğan metrdiñ bekzattığı eş ölşeusiz qwdiret. Tanımına tañday qaqtırar degdar suretşiniñ ömir jolı, keyde tım sürkeyli bolsa, keyde jarqın jaqtarı da qılañ berdi. Impressionizm deytin  keñistiktiñ boyauına malşınıp, qalamına köktemdi kömkerip, jwldızdardıñ jwparın jaqtı. Körkemönerde äsemdiktiñ  saltanatın qwrdı.

On minuttıq jalt berip joq bolatın reñderdiñ qwrılısın kenebine keltirip bolmayınşa, kempirqosaq palitrasına  qarap ta ülgermeytin ol, bir sättik äserdi mäñgilikke jalğastırdı.

Foto: arttsapko.ru

Boyaularına jan jügirip,  reñder ritiminiñ simfoniyası oynaytın tañğajayıp Mone sırı sezimderdiñ aq şaği poeziyasına jamırağan mamıq sözderdey tım äserli. Qalamına mıñ qanattı sağınışın qondırğan aspan oydıñ melanholiyası. Öziniñ jasıl oyların keñistikke matırıp, kögildir beynesin su betine köşirip äketti. Suretteri söyleytin, äri äntek qozğalatın önerdegi wmıtılmas qoltañbasın qaldıra jürip, sudıñ Rafaeli atanğan ol, boyaular simfoniyasınıñ tilin aşıp, neoimperssioizmniñ negizin qaladı. Önerde, beyne özgeşe közqarasın jasap, kompoziciyalıq şeşimder men imperrsionistik tehnikalardıñ jaña ädisterin oylap taptı. Jäne özi ejettes zamandastarınıñ  şığarmaşlığına qozğalıs äkeluine septigin tigizdi.

Foto: cs7051.vk.me

Ol,  jılt etken reñderden sättik quanışı men qayğısın izdep tauıp, odan şeksiz äserlenetin.  Tabiğattıñ asqan näziktikpen sezimge tolı beynesin, reñderdiñ ritimimen beru arqılı  swlulıqtı kenebine keltiretin.Oñaşada, boyaular teoriyasın wzaq zerttey jürip, palitrasına üş tüsti ğana ornalastırıp, olardıñ mänin wğınudı tereñnen  közdedi. Ol Sisley, Renuar, Frederik Bazil', Eduard Mane, Edgar Dega sındı bolaşaq wlı suretşilermen izdenis jolında jürip, köptegen şeksiz tañğajayıp reñder qwpiyalığın közben körip, şığarmalarına töñkeris alıp keledi.

Foto: liveinternet.ru

Mısalı, onıñ alğaşqı Eduard Maneden qaytalağan jazbalarındağı jazıqtıqtağı tüsterdiñ ornalasuı men jarıq pen köleñke beru täsili, nemese Bujivaldağı Renuar ekeuiniñ Liguriyadegi sulardı salu arqılı,  tüsterdiñ efiektilerin özgerissiz qaldırıp, olardıñ ornın qosımşa beynelerdiñ reñderimen tolıqtıruı, önerdegi özgeşe stil'derin qalıptastırdı .Jazbalarındağı tek bes-aq türli boyaulardı paydalanuı arqılı reñderdi türlendirudiñ köptegen täsilderin körsetti.

 

Foto: tumblr.com

Foto: hudojnik-impressionist.ru

Mone, Pissaro men birge izdene jürip, köleñkeniñ tüsi qara bolmaytınına jäne jarıqtıñ özinde köleñkeler jüretinine köz jetkizedi. Osıdan keyin qara boyaumen jwmıs jasaudı müldem doğaradı. Onıñ eşkimge wqsamaytın bir erekşeligi, ol barlıq jerden tipti köleñkelerden de reñder köre alatın.Ol turalı Pol Sezannıñ  «Mone-jäy ğana köz. Biraq, qwdayım-au köz bolğanda qanday köz»,-dep tañday qağuı bwğan dälel boları anıq. Biraq tınımsız izdenisteri onıñ közin naşarlatıp, keyindep müldem körmeytindey qıladı.

Foto: kudago.com

Foto: bibliotekar.ru

Qolşatır wstağan boyjetken sureti reñderdiñ kompoziciyalıq üylesimin tauıp, Kökaldağı tüs pen köleñkeniñ kontrastın jasap, jeñil jağıstarmen ömirge äser silap, qozğalıs jwmsaydı. Aspanğa mamıq boyaular wsınıp onı qolşatır wstağan boyjetkenniñ köylegindegi reñdermen wyqastırıp, şeber baylanıstıradı. Biz bwl suretten adamnıñ realistik beynesin emes oğan berligen reñderdiñ sezimdermen qwbılğan äserin köremiz.

Foto: liveinternet.ru

Foto: liveinternet.ru

Olardıñ aşqan jañalığı, akademiyalıq qalıptasqan dästüli suret önerine üyrenip alğan önertanuşılardıñ, türli reñder men sızıqtardağı peresfiktivalarğa eş nazar audarmay, şabıttı realistik obiektilerden emes reñderdiñ äserinen alatın impressionisterdi eş  moyındamay qoyuuı osıdan bolatın. Degenmen uaqıt öte kele önerde öz bağasın alğan bwl bağıt ömirde ülken tabıstarğa jetti.

Mone, äbden qartayğan şağında köziniñ sır beruine qaramastan, özi qırıq üş jıl ömirin sarp etip impressionitik ülgide jobalağan baqşasında, ömiriniñ soñına deyin toğandağı Lillia gülderiniñ süykimdi ğajayıp suretterin salumen aynalısadı. Ol «Su lilliası» arqılı su betinde terbelgen gülderdiñ beynesin sala otırıp önerde qaytalanbas qoltañbasın qaldırıp, 1867-1868 jıldarı aralığında jazılğan seriyalıq tuındıların düniege äkeledi de 1926 jılı 5 qazanda  86 jasqa qarağan şağında artına mol mwra qaldırıp ömirden ozadı. Al käzir onıñ suretteri älemdegi eñ qımbat suretterindiñ üştigine kiredi.

Tilek Türgenbwlaq

«The Qazaq Times»