Nwrswltan Nazarbaev pen Almazbek Atambaev.

Soñğı aylarda qoğam nazarı qazaq-qırğız qarım-qatınasındağı qayşılıqtar men Qırğızstan prezidenti Almazbek Atambaevtıñ Qazaqstan biligine qarata aytqan sözderinde boldı. Bwdan bölek Nwrswltan Nazarbaevtıñ qırğız prezidenttigine ümitker bolğan Ömirbek Babanovpen kezdesui de qoğam talqısınan tıs qalğan joq. Al qazan ayınıñ 15-si küni ötken prezident saylauı men şekara dauı äleumettik jeliler men BAQ betterinde büginge deyin özekti bolıp twr. Biraq bügin biz joğarıda atalğan taqırıptar jayında emes, Qırğızstandağı qazaq investiciyası men biznesi jayında söz qozğaytın bolamız.

Keñester odağı qwlağalı 26 jıl uaqıt ötkeni belgili. Osı uaqıt aralığında Qazaqstan biznesmenderi Qırğızstanğa qıruar qarjı saldı desek artıq aytpaspız. Bwğan dälel retinde tömendegi qırğızstandıq kompaniyalar men käsiporındardağı qazaq qarjısınıñ üles-salmağın mısalğa keltirsek.

Bozımçak ken orını. Qazirgi tañda atalmış ken orınınıñ qazba baylıqtarın öndiru qwqığın qazaqstandıq alpauıt «Qazaqmıs» kompaniyası tolıqtay iemdengen. 2016 jılğı «Forbes» jurnalınıñ esebi boyınşa Qazaqstannıñ 50 ıqpaldı biznesmenderiniñ qatarına kiretin Vladimir Kim «Qazaqmıs» kompaniyası arqılı Qırğızstandağı «OsOO Kazakhmys Gold Kyrgyzstan» kompaniyasına ie. Biraq atalmış kompaniya 2014 jılı qayta qwrıludan keyin atın «KAZ Minerals PLS» dep özgertken. «Qazaqmıs» kompaniyası qayta qwrudan ötkennen keyin öz ieligindegi Qarağandı, Jezqazğan, Balqaş öndiris orındarındağı aktivterin Vladimir Kim men Eduard Ogay atına tirkelgen «Cuprum Holding» kompaniyasınıñ ieligine ötkizgen. Qırğızstan Ädilet ministrliginiñ mälimetinşe, «QAZ Mineralz Bozımçak» kompaniyasınıñ negizin qalauşı retinde 2015 jıldıñ qazan ayında «Kitko. Bi. Vi.» kompaniyası tirkelgen. Estriñizde bolsa Qırğızstan prezidenti Almazbek Atambaev qazaq-qırğız qarım-qatınası jayında pikir bildirgende däl osı Bozımçak ken orını jayında söz qozğağan bolatın. Ol onda: «Biz birinşi dwrıstap tañdau jasap alayıq. Biz özi odaqtamız ba, joq pa? Äytpese Oruelldiñ kitabındağıday bolıp twr. Ol kitapta bir şoşqa: «Aulada barlığı teñ, biraq keybireuleri tüzuleu» degen bolatın. Men qazir bilmeymin kim kimge qarız ekendigin, sebebi Bozımçak pen Jerüy ken orındarı qazaqtarğa tiınğa satıldı» - degen.

"Qaz Mineralz Bozımçak" ken orını.

Qırğızstandağı Qazaqstan qarjısı salınğan tağı bir käsiporın «Oñtüstik Qırğızstan cement zauıtı». Bwl zauıt qazaqstandıq «Vernıy kapital» holdingine tiesili. Qazirgi tañda «Vernıy kapital» investiciyalıq kompaniyasınıñ ieliginde şikizat sektorınan bastap, cement öndiruge deyingi aralıqtağı käsiporındar bar. Atap aytqanda «Vernıy kapital» ülesi reseylik «Preobrajenskneft'», qazaqstandıq «Orion minerals» kompaniyalarında bar. «Vernıy kapital» kompaniyasın qazaqstandıq oligarhtar Timur Isataev, Erlan Ospanov jäne Garik Mikaelyan qwrğan.

Bwdan bölek qırğız elindegi Qazaqstanğa tiesili tağı bir cement öndiretin käsiporın «Kant cement zauıtı». Onıñ majoritarlıq akcionerleriniñ biri United Cement Group kompaniyası. Atalmış kompaniyanıñ negizgi akcioneri qazaqstandıq millioner, 2016 jılı Forbes reytingine 133 000 000 dollar qarjısımen engen Aydan Käribjanov. Biraq kompaniyanıñ resmi saytında 2014 jıldan beri «United Cement Group» bas direktorı Vadim Kulik dep körsetilgen. Vadim Kulik bwğan deyin «Halıq Bank» jäne «Qazaqtelekom» kompaniyalarında basqaruşı qızmetterde bolğan.

"Oñtüstik Qırğızstan cement zauıtı"

Endi Qırğızstannıñ telekommunikaciya salasına keletin bolsaq. Bwl jerde äñgimeniñ älqisası Bolat Ötemwratovtan bastaladı. Bwlay deytin sebebimiz Resey, Qazaqstan jalpı TMD elderine atı äygili «Belline» wyalı baylanıs operatorınıñ Qırğızstandağı filialı däl osı Ötemwratovqa tiesili. Ol qırğız elindegi «KaR-Tel» jäne «Sky Mobaile» kompaniyalarınıñ 25 jäne 49,9 payız akciyalarına ie. Forbes jurnalınıñ esebi boyınşa 2016 jılı Ötemwratovtıñ baylığı 2 400 000 000 dollardı qwrağan.

Al Qırğızstannıñ media salasında Qazaqstannan kimder bar deytin bolsañız, bwl jerde de bizdiñ eldiñ azamattarın kezdestiresiz. Mısalı Qırğızstandağı NTS jäne MuzzOne telearnaları qazaqstandıq mediamagnat Armanjan Baytasovqa tiesili. Onıñ ieliginde Täuelsiz Bişkek Telearnası (NTS), «Media Holdig Alatau», OsOO «ART – Media Grupp» kompaniyaları bar.

Jalpı joğarıda atalğan irili-wsaqtı kompaniyalar men ken orındarınan bölek Qazaqstan qarjısı qırğızstandıq Optima Bank-ke de salınğan. Onıñ 97,14 payız akciyası qazaqstandıq «ATF Bankke» tiesili. Al «ATF Banktiñ» 99,8 payız akciyasın «KNG Finance» JŞS kompaniyası arqılı Ğalımjan Esenov basqarıp otır.

Al Istıqköl jağasın aytatın bolsaq, bwl jerde «Alatau» sanatoriyinen bastap, «Brigantina», «Orlenok», «Koçkonbek», «Saamal», «Qazaqstan» jäne «Olimp» demalıs orındarına deyin Qazaqstanğa tiesili. Bwğan qosa 2013 jılı Resey Qırğızstanğa Manas jäne Oş äuejayların «Novaport» holdingine wzaq uaqıtqa paydalanuğa berudi wsındı. Al ol holding reseylik «Rosneft'» kompaniyasınıñ basşısı Roman Trocenko men qazaqstandıq biznesmen Asqar Alşınbaevtıñ «Meridian Capital Limited» kompaniyasına tiesili.

Qorıta kelgende qazirgi tañda Qırğızstanğa qanşa qazaq qarjısı salınğanı bizge belgisiz. Biraq joğarıda atalğan kompaniyalar men ken orındarındağı Qazaqstan aktivterine qarap, Almazbek Atambaevtıñ soñğı uaqıttarı Qazaqstan biligine qarata ne üşin sıni pikirler aytıp jürgenin añğaruğa boladı. Köptegen şeteldik jäne Qazaqstandıq sarapşılardıñ oyınşa, Atambaevtıñ Aqordağa qarata türli pikirler aytuınıñ sırı qırğız eline salınğan qazaq qarjısında jatır. Öytkeni Atambaev Qazaqstan şekarasın japqanımen Qırğızstan elindegi milliondağan qarjısın tastap kete almaytının biledi jäne sonı paydalanıp prezident saylauı kezinde wpay jinau maqsatında qazaq biligine qarata türli mälimdemeler jasauda.

“The Qazaq Times”