Aqın dese köz aldıma Parijge asıqqan bala Rembo keledi. Täşkennen Almatı tarapqa qwmarta köz tikken student Tölegen Aybergenov elesteydi.
Rembo on toğız jasında öleñ jazudı qoyıp ketti. Biraq osı jasına deyin jazğan öleñderi-aq oğan älemniñ eñ wlı aqındarınıñ qatarınan oyıp orın alıp bergen.

Artyur Rembo

Otızında ömirden ozğan Tölegen de qazaq poeziyasınıñ aspanında mäñgilik şamşıraq bolıp qalıp qoydı.
Bas-ayağı bes-on jıldıñ işinde olardı wlılıqtıñ şuağına bölep ülgergen sonda ne qwdiret? Tüsinbeymin…
Tüsinetinim, tolıqqandı tekti öleñ tarıqqanda demeuşiñ, adasqanda jol silter aqılşıñ, qısılğanda qoltığıñnan süyer perişteñ bola alatındığı.
Ras, aqınğa mıqtı öleñ jazudı üyretu mümkin emes. Bwl astronomdı ğarış nısandarın, milliodağan jwldızdardan twratın alıp galaktikalardı qoldan jasauğa mamandıruğa boladı degenmen birdey bos äureşilik bolıp şıqpaq. Äytpese, qolına qalam wstağan ekiniñ biri Tölegen, ekiniñ biri Mwqağali bolıp ketpes pe edi.

Tölegen Aybergenov

Öleñnen ümitker jannıñ qaysısı osal aqın bolğısı keledi deysiz. Demek, mıqtı aqınnıñ öleñinde käduilgi esep-qisapqa bağına bermeytin äldebir tılsım sırdıñ da bolğandığı ğoy. Qanşalıqtı şındıq ekenin bilmeymin, Tölegen (Aybergenov) öleñderin audarmaq bolğan orıs aqınınıñ jwmıs üstinde jüregi şıdamay jarılıp ketipti degen äñgimeni estigenim bar. Şaması, audarmaşı Tölegen öleñiniñ işki kerneu quatın igere almay qalğan bolar. Bäri mümkin. Al, Tölegenge sonday öleñder jazu, tudıru üşin qanday jürektiñ iesi boluı kerek edi?
Keudemde jürgen, zerdemde jürgen
Intızar ıqılas ot örip,
Sen mwnı menen beter wq.
Tükpirimdegi dir ete qalğış
Osınau qwyttay jürekpen,
Kelem men bügin qasietti, baytaq
Qazaqstandı köterip.
Dir ete qalğış qwyttay jürek kötergen qasietti, baytaq Qazaqstan. Osı sözdi basqa bireu aytsa senbes ediñiz, al Tölegenge senesiz. Şınaylılığımen, päktigimen, asqaqtığımen sendiredi. Bälkim, aqın jüreginiñ alau bolıp januı degen osı şığar. Tölegen örtenip ketti. Äytpese, ömirden otızında ozuğa asığar ma edi. Bozbala Rembo bolsa öleñdi tastap ketti. Sauda-sattıqqa basıbaylı berildi. Äldekim aytar, Rembonı közi tirisinde eşkim moyındağan joq, onıñ küni özi baqilıq bolğannan keyin ğana tudı dep. Ayta bersin, bilmegesin aytadı. Onı Pol Verlen moyındağan-dı. Iä, iä, ataqtı Verlen. Anatol' Frans:
«Bwl aqınğa käduilgi pendelerge qarağanday ölşemmen qarauğa bolmaydı… Ol bizde joq qwqıqtarğa ie bolatın… bizden ölşeusiz biik twrdı. Ölşeusiz tömende boldı. Biraq bir ğasırda jalğız-aq ret tuılatın aqın edi…» dep bağa bergen Verlen.

Pavel Vasil'ev

Jası ülken bolsa da sol Verlen tarihta Remboğa wstaz boluğa, aqıl aytuğa tırısqan joq, kerisinşe şäkirt közimen qaradı. Soñınan erdi. Tarihta Rembo sekildiler az ba. Bizde jetpisinşi jıldarı Artığali Ibıraev degen aqın bolğan. Jır süyer qauım esimin jaqsı biledi. Öleñderin de. Sol Artığali ömirden ötkende jiırma birde edi. Jiırma bir keybireuler üşin öleñge endi kelip jatatın jas.

Sattar Erubaev

Endi-endi merzimdi basılımdarğa jariyalanatın twsı. Al bwl jas Artığali üşin mäñgilikpen tildeser jas boldı. Keşegi Keñes däuirinde on bes-jiırma kitap şığarğan ağalarımızdıñ qaysısı qazaq ädebietiniñ tarihında qaları belgisiz. Biraq jiırma birdegi balamen eşkim talasa almaq emes. Berniyaz, Sattar, Abdolla,..

Abdolla Jwmağaliev

Artığali da solardıñ biri, solardıñ qatarında.
Iä, qazaq poeziyasında ömirimen de, öleñimen de, qısqa ğwmırda lapıldap ötken şığarmaşılıq şabıtımen de ülgi bolarlıq aqındar az bolmaptı.
Biraq, amal qanşa, ädebiet älimsaqtan kil talanttardıñ ğana bas qosatın jeri bolmağan. Oğan talanttardı tañdau qwqı berilse de, onday erkindik berilmegen. Bloktıñ «Jaza beru kerek deydi, jaza beru kerek deydi… Sonda jazu degenimiz kök siya men aq qağazdı bılğay beru ğana ma eken» dep ökinetinindey bar. Mwnday ökinişten qazaq ädebieti de kende emes.
… Keyde redakciyağa jası alpıstan asıp, jetpisti alqımdağan aqındar keledi. Kezinde aqın bolsa bolğan bolar, biraq qazir aqın emes. Bwl däleldeudi qajet etpeytin şındıq. Aksioma. Bar ayırmaşılığı, qayran Mwqağali, eren Mwqağali jası qırıqtan asqan, tepse temir üzer şağında «Şabıtım şau tartıp baradı ma?» dep öz mümkindigine kümän bildirip qobaljısa, bwlar jetpistiñ törine şığıp alıp ta öleñniñ bäygesin eşkimge bermeymiz dep oylaydı. Öleñ töñiregindegi talası kişkentay balalardıñ eregesin eske tüsiredi. «Öleñimdi jariyalamay, meni öltirgileriñ kelip jür. Biraq, öltirip alıp moyındaysıñdar ğoy» deydi. İştey osı da ädebietke ömirin arnağan aqsaqaldıñ, ya aq şaştı apayımızdıñ auzınan şığatın söz be dep ökinesiñ. İştey öleñge endi kelip jatqan, alıs auılda jatıp alıp bir şumaq bolsa da öleñiniñ (eske Tölegen tüsedi) «Qazaq ädebietiniñ» betine şıqqanın saruayımdanıp emes, sarğaya sağınıp kütetin jas talapkerdi oylaysıñ. Eki astanadan alısta jürse de, qazaq öleñiniñ joğın joqtap, olqısın toltırıp jürgen Tınıştıqbek Äbdikäkimov, Serik Aqswñqarwlı, Ertay Aşıqbaev, Şahizada Äbdikärimov, Sabır Aday, Svetqali Nwrjanovtar eske tüsedi. Quandıq Şolaqovtay aqını bar auıldı añsaysıñ…

Artığali Ibıraev

Bizdiñ jerles bir wlı orıs aqınımız bolğan. Pavel Vasil'ev degen. Qanı orıs demeseñ janı qazaq sekildi seziletin osı aqındı Mäskeudiñ bilgirleri (Pasternak, Lunaçarskiy, Gor'kiy, t.b.) Sergey Eseninmen terezesi teñ aqın sanağan. Özi jiırma altısında repressiyanıñ qwrbanı bolğan sol aqın jası otızdan asqasın öleñdi qoyıp, tübegeyli prozağa bet bwrudı oylaptı. Aqınnıñ jası otız dep oylasa kerek. Sol kezdegi qazaq auılınıñ ayanıştı tağdırınan sır şertetin «Twz büligi» degen poeması bar. Azuı altı qarıs Oljastıñ da taqır jerden payda bolmağandığın, sol Paveldiñ şekpeninen şıqqanın osı aqın şığarmaşılığımen tanısqan adam bayqay aladı.
Biz bwl jerde Pavel Vasil'evti beker auızğa alıp otırğanımız joq. Onıñ şığarmaşılıqqa adaldığın alğa tartqımız kelgen.