Wlı mılqau

Çarl'z Çaplin mılqau kino däuirinde keremettey tanımal boldı. Ziyalı-qayırşınıñ beynesin somdau arqılı tanıldı. Onıñ keyipkeri wyalşaq, qolınıñ swğı bar, biraq özi ädiletsizdikke qarsı beyne edi. 1927 jılı dıbısı bar kino şıqqannan keyin de Çaplin öziniñ mılqau kinosına adal bolıp qala berdi. Seksennen astam röl oynaptı. Bükil älem onı komediya ärtisi dep bildi. Biraq ol scenariy de jazğan, rejisser, prodyusser, tipti öz fil'mderiniñ kompozitorı da bolğan. 
Çaplin köptegen halıqaralıq marapattardı ielendi. Biraq onıñ bastı jeñisi – halıqtıñ iltipatı.
Ol Londondağı myuzik-holl ärtisteriniñ otbasında düniege kelgen. Biraq äkesiniñ tamağı auırıp, dauısın erte joğaltıp aladı. Sonıñ küyiginen işip ketedi de, köp wzamay qaytıs boladı. Küyeui qaytqan soñ anası qattı auırıp qaladı. Ol esinen adasıp, aqırında jwmısınan şığıp qaladı. Çarl'z ülken ağası Sidni ekeui nauqas şeşelerimen jwmıstıñ bergen üyinde twrıp jatadı. Sodan soñ balalardı jetimder jäne kedeylerdiñ balası oqitın mektepke ornalastıradı. Olar bala künnen öz künin özi körip üyrendi. Sondıqtan qayırşınıñ qatal ömiri Çarl'z üşin tañsıq emes edi.
Alğaş ret sahnağa bes jasında şıqtı. Ol myuzik-holdağı anasınıñ rölin almastırğan edi. Anası auırğan sayın dauısın joğaltıp aladı eken. Çarl'z anasınıñ bükil repertuarın jatqa bilgen. Sahnanıñ sırtında ömir sürgen kezi köp. Mektepke de sirek barğan. Şalasauattı bolğan. Ara-twra gazet satqan kezderi bar. Därigerge kömekşi bolıp istegen. Baspahanada da jwmısşı bolğan körinedi. Biraq, eş jerde köp bögelmegen eken.
On tört jasında Çarl'zdiñ wlı armanı orındalıp, teatrda «Şerlok Holms» qoyılımındağı şabarmannıñ rölin somdau baqıtına ie boladı. Özi kitap oqi almağandıqtan ağası oqıp berip otırıp, rölin söytip qana twtas jattap aladı. Sosın ol var'etede baq sınaydı. Skripkada oynaudı üyrenedi. Köp oqitın boldı. Bwrın oqımay kelgenin eselep tolıqtırdı.

Çarli-Çaplin. Foto: http://epitafii.ru

1908 jılı Çarl'zdiñ basına baq qonadı. Karno teatrınıñ akterı atanadı. Ol teatr myuzik-holdar üşin pantomima men qısqa sketçter dayındaytın. Az ğana uaqıt işinde eñ bedeldi ärtiske aynaldı. 1910 jılı truppamen AQŞ-qa gaströlge baradı. Bir qoyılım kezinde onı kinoprodyuser Mak Sennet bayqaydı. Çarlidıñ oynağanı wnaptı. 1912 jılı ärtisti «Kistoun Film» studiyasına şaqıradı. Studiyağa kele sala Çarl'z qolda bar kiimnen qayırşınıñ beynesin jasap aladı. Basında qalpaq, qolında vizitkası, ekinşi qolında asa tayağı, twmsığı süyir ayaq kiimmen metrdıñ aldınan şığadı. Bwl beyne metrge qattı wnaydı. Biraq Çarli tım jas bolğan soñ oğan jasandı mwrt jabıstırıp qoyadı. Päkene boylı qayırşı birden köpşilikke wnay ketedi. Bwl jetistik qanat bitiredi. Qomaqtı qarjı tüsiredi. Säl uaqıttan soñ Çaplinge özi ğana tüsetin qısqa metrajdı fil'mder jasauğa rwqsat etedi.
Qayırşı Çarli asa «tabıstı» beyne bolıp şıqtı. 1914 jılı Çaplin aptasına 150 dollar jalaqı alatın. Sodan keyin 1500 alatın boldı. 1917 jılı «Fest Neyşnl Pikçers» studiyası Çaplinmen 1 million dollarğa kelisim şartqa otırdı. Söytip, 28 jasında Çarli Çaplin Amerikadağı mılqau kinonıñ eñ bay ärtisine aynalıp şığa keldi.
Tek 1919 jılı Çaplin öziniñ jeke studiyasın aşadı. Qısqa metrajdı fil'mderin özi tüsiredi. 1921 jılı «Böbek» attı öziniñ eñ tanımal tolıq metrajdı fil'min tüsirdi. Qañğıbas pen tastandı bala turalı. Fil'mniñ ön boyındağı komediyalıq twstarı lirikalıq, dramalıq syujettermen tolıqtırılğan. Äleumetti sınağan fil'm kinoälemdegi Çaplinniñ alğaşqı baspaldağı sanaldı. Bälkim, bükil mılqau kinematograf üşin de solay.
Çaplinge ataqtı, marapattı mılqau kino äkeldi. Sondıqtan dıbıstı kino tüsirele bastağan kezde ol ne isterin bilmedi. Öziniñ mılqau kinosın muzıkamen ärlep tüsire berdi. 1931 jılı «Ülken qalanıñ ottarı» attı kinosı şıqtı. Qañğıbas pen gül satuşı qızdıñ mahabbatı turalı ädemi hikaya. Fil'mniñ dübiri jer jardı. 1936 jılı «Jaña uaqıt» degen fil'm şıqtı. Jappay salınğan öndiriske arnalğan kino boldı.
1940 jılı ğana dıbısı bar «Wlı diktator» attı fil'm tüsirdi. Parodiya, pamflet retinde berilgen fil'm. Evrey-şaştaraz ben Adenoid Hinkel'diñ qaqtığısı negizinde örbigen. Germaniya elşiligi Vaşingtonnan onıñ körsetiluine tıyım salınuın talap etti.
1952 jılı Çaplin Londondağı prem'erağa keledi. Onıñ «Şırağdannıñ jarığı» degen kinosı körsetiledi. Qaytıp AQŞ onı elge kirgizbedi. Ol Şveycariyağa qonıstanadı. Sofi Loren men Marlon Brando tüsken «Gonkongten kelgen grafinya» attı fil'mi türli tüsti bolıp şıqtı. Bwl fil'm Çaplinniñ soñğı tuındısı edi. Özi oynamadı.
Çaplinniñ şığarmaşılığı bükil jer jüzi öneriniñ damuına serpindi üles qostı. Dünie jüzinde oğan eliktep ärtis bolğan adamdar köp. Solardıñ biri jäne biregeyi ündilik Radj Kapur edi.

Keñestik sayqımazaqtar klassigi Karandaş.

Älemdi özgertken 100 adam seriyasımen
Audarğan Şınar Äbildä

“The Qazaq Times”