Şerzattıñ ölimi isine qatıstı qwpiya videonı jariyalau kimge kerek boldı? – Sarapşılar media sını

Şerzat Polattıñ öliminen on kün ötkende bir täuliktiñ işinde Qasımbaevtar müddesine ıñğaylı äri küdiktilerdi aqtau sipatı bar bes aqparat akti boldı. 14 qazan küngi internette jarısa jariyalanğan mälimetterdi twñğışınıñ qazasın adamşa aza twta almağan qaralı üy Polatovtarğa qarsı «aqparattıq şabuıl» dep bağalağandar az bolmadı. Qandı oqiğa men örtten keyin bwl soqqığa marqwmnıñ äkesi aşınıp, elden ketuge tura keletinin mälimdegen. Bir künde bolğan aqparat ağının şolıp, sarapşılardıñ pikirin bağamdauğa tırıstıq.

14 qazanda kündiz Talğar audanı, Rısqwlov auılınıñ (bwrınğı Hutor) bir top twrğını jinalıp, videoündeu joldadı. Öziniñ atı-jönin tanıstırmağan orta jastağı er adam BAQ betterinde «Hutor bandalıq tobınıñ kösemi» atalğan Hasan Qasımbaevqa araşa bolıp, dükendegi videonı jariyalaudı talap etip söyledi.

«...Bas prokuraturadan swraytınım, dükendegi videosın jariya etsin. Videosın vosstanovit' etipti. Sonı körsetsin. Sonda ğana halıq tınıştaladı. Halıq sol kezde senedi. Sol videonı halıqqa körsetsinşi. Töbeles bolğan küngi dükendegi video öşirildi dep edi, sol qalpına keltirilipti», – dedi ol.

İzinşe keşkisin Hasan Qasımbaevtıñ Orda redakciyasına bergen swhbatı jariyalandı. Birden internet pablikterinde Qasımbaevtıñ tağı bir videosı, jeke ündeui jarıq kördi. Zañmen mäselesi bolmağanın alğa tartqan Qasımbaev advokat jaldağanın, reputaciyası üşin küresetinin ayttı.

Alakeşten tünge auğan şaqta BAQ betteri men jelidegi paraqşalarda äuelde joğaldı delinip, keyin barı habarlanğan äri tergeu qwpiyasına jatatın ayğaq videonıñ üzik-üzik montaj nwsqası taradı.

QT redakciyası Şerzat Polattıñ ölimi bolğan küngi oqiğanıñ äbden qiılğan nwsqasın alğaş «Sona Media» jelilik basılımı jariyalağanın anıqtadı. 14 qazan tünde «Eksklyuziv: Kadrı potasovki vozle magazina «Kamajay», gde skonçalsya Şerzat» degen taqırıpta aqparat berdi. Sonımen qosa, basılımnıñ Instagram paraqşası men basşısı Ğalımwrat Jükel birlesip, montajdalğan videonı jariyaladı. Onda marqwm jetkinşektiñ äkesi Qarjaubay Nwrımovtıñ qolındağı äldebir zatqa  «Äkesiniñ qolındağı pışaq pa?» degen jetek swraq körsetken.

«Sona Media» jariyalanımı. Foto: skrinşot

Bwl basılım bıltır ğana qwrılğan «Sona Media» JŞS-ğa tiesili. Özin saytınıñ betaşar böliminde «täuelsiz BAQ» retinde körsetken SONA.kz juırda aqparat qwralı retinde kuälik alğan.

Sayttıñ basşısı Ğalımwrat Jükel osığan deyin Almatı oblısı äkimdiginiñ baspasöz qızmetiniñ jetekşisi, oblıs äkiminiñ keñesşisi qızmetinde bolğan.

Redakciya tilşisiniñ swraqtarına bergen jauabında Jükel video derekközin ayta almaytının jetkizdi.

– Derekközdi aşıp aytpaymız. Biraq ötkendegi brifingten keyin menen äriptester swrağanda aytqam: «Älenov mırza qızmettik tekseris jasap, meni kuäger retinde şaqırar bolsa, barıp aytamın qaydan alğanımdı». Derekközdi jariyalamaymız. Bizge tüsken video bastapqıda-aq montajben qısqa boldı. Biz oğan tek qolındağı pışaq pa dep swraq belgisin qoydıq. Naqtı pışaq degemiz joq. Bastısı, marqwmnıñ äkesin jamandauğa ya basqa närsege qauzağamız joq, biz tek ob'ektivtilik üşin jwmıs istedik. ... Äu bastan qiılıp bergen, sapasın kördiñiz ğoy öte tömen ekenin, – dedi Ğalımwrat Jükel.

Qwqıq qorğau organınan ba älde basqa azamattar ma degen swraqqa «ayta almaymın» dedi. Ol söz arasında vice-ministr Älenovtiñ Talğarda WQT («OPG» – orısşa) joqtığı turalı jauabına qanağattanğanın atap ötti.

Sonımen qatar, 14 qazanda media ökildiñ jariyalanımınan köp wzamay Instagram jelisinde auditoriyası köp kris_p_almata jäne sergek.kaz akkaunttarınıñ birlesken beynejazbası payda boldı. Mwnda qılmıs hronikası bastalğan «Qamajay» dükenindegi ahualdıñ montaj nwsqası sipattalğan.

Almatı oblısınıñ Policiya departamenti baspasöz qızmetiniñ ökili Meruert Moryakova videonıñ «Sona Media»-da jariyalanğanın rastadı.

«Özindik qauipsizdik departamenti qızmettik tekserispen tergep jatır, äli qorıtındısı joq. Video  qaydan şıqqanı, qaydan aldı, qalay şıqqanı zerttelip jatır. Äzirge naqtı aqparat joq. Bolğanda aytamız», – dedi Moryakova.

Sarapşılar pikiri: Media etikamen qatar tergeu qwpiyasın bwzğandar jazalana ma?

Şalqar Nwrseyitov, sayasatttanuşı, strategiyalıq kommunikaciya sarapşısı:

– Meniñşe, sot materialdarınıñ montajdalıp, köpşilikke jariyalanuı eki maqsattı közdeui mümkin. Birinşi, bilik Şerzat Bolattıñ otbasına qoğamnıñ qoldauı küşeyip bara jatqanın bayqap otırdı. Jäne köpşiliktiñ ädildikti talap etui jappay proteske wlasıp kete me degen qorqınış bolğan siyaqtı. Sondıqtan «barlığı naqtı emes, Şerzat ta, äkesi töbeleske qatısı bar» degen oy tuğızu üşin, köpşiliktiñ köñilin basu üşin jariyalanğan tärizdi körinedi. Ekinşi maqsat, äleujelide köpşilik aytıp jatqanday, küdiktiler tarapınıñ artında twrğan wyımdasqan qılmıstıq toptıñ basşıları delingen azamattardı araşalap alu üşin de boluı mümkin. Biraq qolda naqtı fakti bolmağan soñ, bwl tek topşılau, boljam ğana. Aldağı sotta belgili boladı.

Sot materialın montajdap, äleumettik jelide jariyalauğa jauapkerşilik turasına kelsek, qanday da bir qatañ jaza bolarına kümänim bar. Bwl materialdı taratu – qwqıq qorğau organdarına, jergilikti atqaruşı biliktiñ, äkimdiktiñ müddesine kerek boldı dep oylaymın. Sondıqtan olarmen äriptes bolıp, propogandasına atsalısqan azamattarğa jaza qoldanatınına öz basım kümänmen qaraymın.

Jwldız Äbdilda, media-sarapşı, jurnalist, trener:

– Amerikada 1926 qabıldanğan, sodan beri tört ret qana özgertu engizilgen (onda da äleumettik jelilerdiñ payda boluına oray – sarapşı) Etika kodeksi bar eken. Nwsqaulıq retinde wsınılatın bwl kodekste tört princip bar: Şındıqtı jaz, Ziyandı azayt, Täuelsiz bol, Jauapkerşilik pen aşıqtıq.  Jurnalist etikası boyınşa jalpığa ortaq principter osıdan alıs emes. Siz aytıp otırğan oqiğada osı tört princip te bwzılıp otır. Birinşiden, jurnalist videonı qaydan alğanın körsetui kerek edi. Jasırın jolmen, qwpiya alğan bolsa, onı da jazuı kerek edi. Ekinşiden, jäbirlenuşi tarapqa viktimbleyming jasauğa jol bermes edi. Jauapkerşilikti sezinetin bolsa, zäbir körip otırğan taraptı qaralauğa jol bermes edi. Bwl jerde täuelsizdik te, aşıqtıq ta joq. Jalpı, bizdiñ elde osınday rezonans tudıratın ister kezinde qwrbannıñ özin qaralau keñ etek alıp bara jatqanı ökinişti. Qılmıs boldı ma, boldı. Jäbirlenuşiniñ «territoriyasında» boldı ma, boldı. Jası da, salmaq kategoriyası da say emes, küşi de basım, sanı da köp küdiktiler jağı äke-şeşesiniñ köz aldında balanı öltirgeni ras pa, ras. Odan basqasınıñ bäri ekinşi kezektegi mäsele. Qoğamnıñ nazarın bwruğa tırısu bar. Al qoğam qılmıskerdiñ jazalanuına, qılmısqa jol bergenderdiñ jauap beruine jäne mwnday qılmıstar endigäri qaytalanbas üşin aldın aluğa ğana müddeli boluı kerek.

Joldas Örisbay, media-sarapşı, jurnalist:

– Äli tergelip jatqan iske qatıstı redakciyalanğan beynematerialdı taratu jurnalistik etikanıñ birneşe principine qayşı keledi. Jurnalist şındıqtı izdep, beytaraptıqtı saqtauı, ädil jäne tolıq aqparat berui tiis. Bwl jağdayda eger redakciya aldın ala montajdalğan videonı qaz qalpında bergenin rastasa, jariyalamas bwrın «video oqiğanı tolıq tüsindire me?» jäne «konteksten jwlıp alınbağan ba?» degen swraqtarğa jauap izdeui kerek edi.

Ädette, jurnalister oqiğanı tek bir jağınan tüsindiretin, konteksten jwlınğan aqparattı bermeydi. Sebebi ol oqiğa örisine, tergelip jatqan istiñ barısına nemese oğan qatısı bar azamattardıñ oyın özgertuge ıqpal etui mümkin. Bwl şındıqtı ädil äri anıq taratu principine qayşı keledi.

Demek videonı montajdap redakciyağa jibergen belgisiz bireuler qoğam nazarın mert bolğan Şerzattıñ äkesiniñ qolındağı zatqa audarğısı kelgenin köremiz. Sebebi onda «äkesiniñ qolındağı pışaq pa?» dep jazılğan. Redaktor qoğamdıq pikirdi manipulyaciyalamau üşin ne tolıq videonı tauıp jariyalauı kerek edi. Al onı jariyalau mümkin bolmasa, biraq redakciya qwzırında bolsa, onı mätin türinde qısqa tüsindirip beruine bolar edi. Biraq bwl tergeu jwmıstarına kedergi keltirmeui kerek.

Mwnday interpretaciya ob'ektivtilik principin bwzadı, sebebi ol oqiğanı tolıq tüsinuge mümkindik bermey, birjaqtı közqaras qalıptastıruı ıqtimal. Redakciya oqırmandar men körermenderdi qate qorıtındı jasauğa itermeleui mümkin. Sosın «äkesiniñ qolındağı pışaq pa?» degen twjırımsız swraq qoğamnıñ jeke twlğanı ädiletsiz ayıptauına äkelui mümkin. Bwl da video jariyalanbay twrın eskerilui tiis edi.

Polatovtar şañırağı örtengen tünniñ erteñi. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

Prokuratura: 10 küdikti wstaldı

4 qazanda Talğarda 16 jasar bozbala Şerzat Polat asa qatıgezdikpen öltirilgennen keyin qoğamda ädil tergeu talabı küşeygen. Alğaşında jeti adam wstalıp, tuıstarınıñ narazılığınan keyin küdiktiler qatarı on adamğa jetken. BAQ-tarda jäne äleumettik jelilerde bwrın birneşe märte isti bolsa da jazadan qwtılıp jürgen küdiktilerdiñ artında «Hutorskiy OPG» qılmıstıq tobın basqarıp-qoldaydı delingen (Eñbekşiqazaq audanınıñ Rısqwlov auılınan şıqqan) Qasımbaevtar barı jaylı aqparat köptep jazıldı.

QT redakciyası joldağan swrau hatqa Almatı oblısı prokurorınıñ orınbasarı Sayan Bäkirov 10 azamattıñ wstalğanın habarlağan.

«14 qazan Almatı oblısı Qonaev qalasınıñ mamandandırılğan tergeu sotımen küdikti Ş.A.Belgojaev, A.M.Toqtaubaev, N.M.Toqtaubaev, A.N.Şınasıl, N.T.Il'yasov, R.M.Sakiev, D.B.Äskentay, D.Q.Isqaq, A.M.Kazakenov jäne YU.D.Ruzbaekievke qatıstı 2 ay merzimge «küzetpen wstau» türindegi bwltartpau şarası sankciyalanğan», – delingen resmi jauap hatta.

Bwdan özge, İİM QT-ğa bergen jauabına say, Şerzat Polattıñ ölimine baylanıstı QK 99-babınıñ 2-böliginiñ 7, 9 jäne 14-tarmaqtarımen («Adamdar tobında bwzaqılıq nietpen jäne körineu kämeletke tolmağan adamdı qasaqana öltiru») qılmıstıq is qozğalğan. Tağı bir is, QK-niñ 293-babınıñ 3-böligi boyınşa («Pışaq pen qarudı qoldanıp jasalğan bwzaqılıq») qosımşa qılmıstıq is aşılğan.

Bastapqıda Talğar audandıq policiya basqarmasında bolğan ister oblıstıq departamentke ötip, jedel-tergeu tobı qwrılğanı aytılğan.

The Qazaq Times