شەرزاتتىڭ ءولىمى ىسىنە قاتىستى قۇپيا ۆيدەونى جاريالاۋ كىمگە كەرەك بولدى؟ – ساراپشىلار مەديا سىنى

شەرزات پولاتتىڭ ولىمىنەن ون كۇن وتكەندە ءبىر تاۋلىكتىڭ ىشىندە قاسىمباەۆتار مۇددەسىنە ىڭعايلى ءارى كۇدىكتىلەردى اقتاۋ سيپاتى بار بەس اقپارات اكتى بولدى. 14 قازان كۇنگى ينتەرنەتتە جارىسا جاريالانعان مالىمەتتەردى تۇڭعىشىنىڭ قازاسىن ادامشا ازا تۇتا الماعان قارالى ءۇي پولاتوۆتارعا قارسى «اقپاراتتىق شابۋىل» دەپ باعالاعاندار از بولمادى. قاندى وقيعا مەن ورتتەن كەيىن بۇل سوققىعا مارقۇمنىڭ اكەسى اشىنىپ، ەلدەن كەتۋگە تۋرا كەلەتىنىن مالىمدەگەن. ءبىر كۇندە بولعان اقپارات اعىنىن شولىپ، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن باعامداۋعا تىرىستىق.

14 قازاندا كۇندىز تالعار اۋدانى، رىسقۇلوۆ اۋىلىنىڭ (بۇرىنعى حۋتور) ءبىر توپ تۇرعىنى جينالىپ، ۆيدەوۇندەۋ جولدادى. ءوزىنىڭ اتى-ءجونىن تانىستىرماعان ورتا جاستاعى ەر ادام باق بەتتەرىندە «حۋتور باندالىق توبىنىڭ كوسەمى» اتالعان حاسان قاسىمباەۆقا اراشا بولىپ، دۇكەندەگى ۆيدەونى جاريالاۋدى تالاپ ەتىپ سويلەدى.

«...باس پروكۋراتۋرادان سۇرايتىنىم، دۇكەندەگى ۆيدەوسىن جاريا ەتسىن. ۆيدەوسىن ۆوسستانوۆيت ەتىپتى. سونى كورسەتسىن. سوندا عانا حالىق تىنىشتالادى. حالىق سول كەزدە سەنەدى. سول ۆيدەونى حالىققا كورسەتسىنشى. توبەلەس بولعان كۇنگى دۇكەندەگى ۆيدەو ءوشىرىلدى دەپ ەدى، سول قالپىنا كەلتىرىلىپتى»، – دەدى ول.

ىزىنشە كەشكىسىن حاسان قاسىمباەۆتىڭ Orda رەداكتسياسىنا بەرگەن سۇحباتى جاريالاندى. بىردەن ينتەرنەت پابليكتەرىندە قاسىمباەۆتىڭ تاعى ءبىر ۆيدەوسى، جەكە ۇندەۋى جارىق كوردى. زاڭمەن ماسەلەسى بولماعانىن العا تارتقان قاسىمباەۆ ادۆوكات جالداعانىن، رەپۋتاتسياسى ءۇشىن كۇرەسەتىنىن ايتتى.

الاكەشتەن تۇنگە اۋعان شاقتا باق بەتتەرى مەن جەلىدەگى پاراقشالاردا اۋەلدە جوعالدى دەلىنىپ، كەيىن بارى حابارلانعان ءارى تەرگەۋ قۇپياسىنا جاتاتىن ايعاق ۆيدەونىڭ ۇزىك-ۇزىك مونتاج نۇسقاسى تارادى.

QT رەداكتسياسى شەرزات پولاتتىڭ ءولىمى بولعان كۇنگى وقيعانىڭ ابدەن قيىلعان نۇسقاسىن العاش «Sona Media» جەلىلىك باسىلىمى جاريالاعانىن انىقتادى. 14 قازان تۇندە «ەكسكليۋزيۆ: كادرى پوتاسوۆكي ۆوزلە ماگازينا «كاماجاي»، گدە سكونچالسيا شەرزات» دەگەن تاقىرىپتا اقپارات بەردى. سونىمەن قوسا، باسىلىمنىڭ Instagram پاراقشاسى مەن باسشىسى عالىمۇرات جۇكەل بىرلەسىپ، مونتاجدالعان ۆيدەونى جاريالادى. وندا مارقۇم جەتكىنشەكتىڭ اكەسى قارجاۋباي نۇرىموۆتىڭ قولىنداعى الدەبىر زاتقا  «اكەسىنىڭ قولىنداعى پىشاق پا؟» دەگەن جەتەك سۇراق كورسەتكەن.

«Sona Media» جاريالانىمى. فوتو: سكرينشوت

بۇل باسىلىم بىلتىر عانا قۇرىلعان «Sona Media» جشس-عا تيەسىلى. ءوزىن سايتىنىڭ بەتاشار بولىمىندە «تاۋەلسىز باق» رەتىندە كورسەتكەن SONA.kz جۋىردا اقپارات قۇرالى رەتىندە كۋالىك العان.

سايتتىڭ باسشىسى عالىمۇرات جۇكەل وسىعان دەيىن الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى، وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىندە بولعان.

رەداكتسيا ءتىلشىسىنىڭ سۇراقتارىنا بەرگەن جاۋابىندا جۇكەل ۆيدەو دەرەككوزىن ايتا المايتىنىن جەتكىزدى.

– دەرەككوزدى اشىپ ايتپايمىز. بىراق وتكەندەگى بريفينگتەن كەيىن مەنەن ارىپتەستەر سۇراعاندا ايتقام: «الەنوۆ مىرزا قىزمەتتىك تەكسەرىس جاساپ، مەنى كۋاگەر رەتىندە شاقىرار بولسا، بارىپ ايتامىن قايدان العانىمدى». دەرەككوزدى جاريالامايمىز. بىزگە تۇسكەن ۆيدەو باستاپقىدا-اق مونتاجبەن قىسقا بولدى. ءبىز وعان تەك قولىنداعى پىشاق پا دەپ سۇراق بەلگىسىن قويدىق. ناقتى پىشاق دەگەمىز جوق. باستىسى، مارقۇمنىڭ اكەسىن جامانداۋعا يا باسقا نارسەگە قاۋزاعامىز جوق، ءبىز تەك وبەكتيۆتىلىك ءۇشىن جۇمىس ىستەدىك. ... ءاۋ باستان قيىلىپ بەرگەن، ساپاسىن كوردىڭىز عوي وتە تومەن ەكەنىن، – دەدى عالىمۇرات جۇكەل.

قۇقىق قورعاۋ ورگانىنان با الدە باسقا ازاماتتار ما دەگەن سۇراققا «ايتا المايمىن» دەدى. ول ءسوز اراسىندا ۆيتسە-مينيستر الەنوۆتىڭ تالعاردا ۇقت («وپگ» – ورىسشا) جوقتىعى تۋرالى جاۋابىنا قاناعاتتانعانىن اتاپ ءوتتى.

سونىمەن قاتار، 14 قازاندا مەديا وكىلدىڭ جاريالانىمىنان كوپ ۇزاماي Instagram جەلىسىندە اۋديتورياسى كوپ kris_p_almata جانە sergek.kaz اككاۋنتتارىنىڭ بىرلەسكەن بەينەجازباسى پايدا بولدى. مۇندا قىلمىس حرونيكاسى باستالعان «قاماجاي» دۇكەنىندەگى احۋالدىڭ مونتاج نۇسقاسى سيپاتتالعان.

الماتى وبلىسىنىڭ پوليتسيا دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ وكىلى مەرۋەرت مورياكوۆا ۆيدەونىڭ «Sona Media»-دا جاريالانعانىن راستادى.

«وزىندىك قاۋىپسىزدىك دەپارتامەنتى قىزمەتتىك تەكسەرىسپەن تەرگەپ جاتىر، ءالى قورىتىندىسى جوق. ۆيدەو  قايدان شىققانى، قايدان الدى، قالاي شىققانى زەرتتەلىپ جاتىر. ازىرگە ناقتى اقپارات جوق. بولعاندا ايتامىز»، – دەدى مورياكوۆا.

ساراپشىلار پىكىرى: مەديا ەتيكامەن قاتار تەرگەۋ قۇپياسىن بۇزعاندار جازالانا ما؟

شالقار نۇرسەيىتوۆ، ساياساتتتانۋشى، ستراتەگيالىق كوممۋنيكاتسيا ساراپشىسى:

– مەنىڭشە، سوت ماتەريالدارىنىڭ مونتاجدالىپ، كوپشىلىككە جاريالانۋى ەكى ماقساتتى كوزدەۋى مۇمكىن. ءبىرىنشى، بيلىك شەرزات بولاتتىڭ وتباسىنا قوعامنىڭ قولداۋى كۇشەيىپ بارا جاتقانىن بايقاپ وتىردى. جانە كوپشىلىكتىڭ ادىلدىكتى تالاپ ەتۋى جاپپاي پروتەسكە ۇلاسىپ كەتە مە دەگەن قورقىنىش بولعان سياقتى. سوندىقتان «بارلىعى ناقتى ەمەس، شەرزات تا، اكەسى توبەلەسكە قاتىسى بار» دەگەن وي تۋعىزۋ ءۇشىن، كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن باسۋ ءۇشىن جاريالانعان ءتارىزدى كورىنەدى. ەكىنشى ماقسات، الەۋجەلىدە كوپشىلىك ايتىپ جاتقانداي، كۇدىكتىلەر تاراپىنىڭ ارتىندا تۇرعان ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتىڭ باسشىلارى دەلىنگەن ازاماتتاردى اراشالاپ الۋ ءۇشىن دە بولۋى مۇمكىن. بىراق قولدا ناقتى فاكتى بولماعان سوڭ، بۇل تەك توپشىلاۋ، بولجام عانا. الداعى سوتتا بەلگىلى بولادى.

سوت ماتەريالىن مونتاجداپ، الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالاۋعا جاۋاپكەرشىلىك تۋراسىنا كەلسەك، قانداي دا ءبىر قاتاڭ جازا بولارىنا كۇمانىم بار. بۇل ماتەريالدى تاراتۋ – قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ، اكىمدىكتىڭ مۇددەسىنە كەرەك بولدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان ولارمەن ارىپتەس بولىپ، پروپوگانداسىنا اتسالىسقان ازاماتتارعا جازا قولداناتىنىنا ءوز باسىم كۇمانمەن قارايمىن.

جۇلدىز ءابدىلدا، مەديا-ساراپشى، جۋرناليست، ترەنەر:

– امەريكادا 1926 قابىلدانعان، سودان بەرى ءتورت رەت قانا وزگەرتۋ ەنگىزىلگەن (وندا دا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ پايدا بولۋىنا وراي – ساراپشى) ەتيكا كودەكسى بار ەكەن. نۇسقاۋلىق رەتىندە ۇسىنىلاتىن بۇل كودەكستە ءتورت پرينتسيپ بار: شىندىقتى جاز، زياندى ازايت، تاۋەلسىز بول، جاۋاپكەرشىلىك پەن اشىقتىق.  جۋرناليست ەتيكاسى بويىنشا جالپىعا ورتاق پرينتسيپتەر وسىدان الىس ەمەس. ءسىز ايتىپ وتىرعان وقيعادا وسى ءتورت پرينتسيپ تە بۇزىلىپ وتىر. بىرىنشىدەن، جۋرناليست ۆيدەونى قايدان العانىن كورسەتۋى كەرەك ەدى. جاسىرىن جولمەن، قۇپيا العان بولسا، ونى دا جازۋى كەرەك ەدى. ەكىنشىدەن، جابىرلەنۋشى تاراپقا ۆيكتيمبلەيمينگ جاساۋعا جول بەرمەس ەدى. جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەتىن بولسا، ءزابىر كورىپ وتىرعان تاراپتى قارالاۋعا جول بەرمەس ەدى. بۇل جەردە تاۋەلسىزدىك تە، اشىقتىق تا جوق. جالپى، ءبىزدىڭ ەلدە وسىنداي رەزونانس تۋدىراتىن ىستەر كەزىندە قۇرباننىڭ ءوزىن قارالاۋ كەڭ ەتەك الىپ بارا جاتقانى وكىنىشتى. قىلمىس بولدى ما، بولدى. جابىرلەنۋشىنىڭ «تەرريتورياسىندا» بولدى ما، بولدى. جاسى دا، سالماق كاتەگورياسى دا ساي ەمەس، كۇشى دە باسىم، سانى دا كوپ كۇدىكتىلەر جاعى اكە-شەشەسىنىڭ كوز الدىندا بالانى ولتىرگەنى راس پا، راس. ودان باسقاسىنىڭ ءبارى ەكىنشى كەزەكتەگى ماسەلە. قوعامنىڭ نازارىن بۇرۋعا تىرىسۋ بار. ال قوعام قىلمىسكەردىڭ جازالانۋىنا، قىلمىسقا جول بەرگەندەردىڭ جاۋاپ بەرۋىنە جانە مۇنداي قىلمىستار ەندىگارى قايتالانباس ءۇشىن الدىن الۋعا عانا مۇددەلى بولۋى كەرەك.

جولداس ءورىسباي، مەديا-ساراپشى، جۋرناليست:

– ءالى تەرگەلىپ جاتقان ىسكە قاتىستى رەداكتسيالانعان بەينەماتەريالدى تاراتۋ جۋرناليستىك ەتيكانىڭ بىرنەشە پرينتسيپىنە قايشى كەلەدى. جۋرناليست شىندىقتى ىزدەپ، بەيتاراپتىقتى ساقتاۋى، ءادىل جانە تولىق اقپارات بەرۋى ءتيىس. بۇل جاعدايدا ەگەر رەداكتسيا الدىن الا مونتاجدالعان ۆيدەونى قاز قالپىندا بەرگەنىن راستاسا، جاريالاماس بۇرىن «ۆيدەو وقيعانى تولىق تۇسىندىرە مە؟» جانە «كونتەكستەن جۇلىپ الىنباعان با؟» دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋى كەرەك ەدى.

ادەتتە، جۋرناليستەر وقيعانى تەك ءبىر جاعىنان تۇسىندىرەتىن، كونتەكستەن جۇلىنعان اقپاراتتى بەرمەيدى. سەبەبى ول وقيعا ورىسىنە، تەرگەلىپ جاتقان ءىستىڭ بارىسىنا نەمەسە وعان قاتىسى بار ازاماتتاردىڭ ويىن وزگەرتۋگە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. بۇل شىندىقتى ءادىل ءارى انىق تاراتۋ پرينتسيپىنە قايشى كەلەدى.

دەمەك ۆيدەونى مونتاجداپ رەداكتسياعا جىبەرگەن بەلگىسىز بىرەۋلەر قوعام نازارىن مەرت بولعان شەرزاتتىڭ اكەسىنىڭ قولىنداعى زاتقا اۋدارعىسى كەلگەنىن كورەمىز. سەبەبى وندا «اكەسىنىڭ قولىنداعى پىشاق پا؟» دەپ جازىلعان. رەداكتور قوعامدىق پىكىردى مانيپۋلياتسيالاماۋ ءۇشىن نە تولىق ۆيدەونى تاۋىپ جاريالاۋى كەرەك ەدى. ال ونى جاريالاۋ مۇمكىن بولماسا، بىراق رەداكتسيا قۇزىرىندا بولسا، ونى ءماتىن تۇرىندە قىسقا ءتۇسىندىرىپ بەرۋىنە بولار ەدى. بىراق بۇل تەرگەۋ جۇمىستارىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك.

مۇنداي ينتەرپرەتاتسيا وبەكتيۆتىلىك ءپرينتسيپىن بۇزادى، سەبەبى ول وقيعانى تولىق تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرمەي، بىرجاقتى كوزقاراس قالىپتاستىرۋى ىقتيمال. رەداكتسيا وقىرماندار مەن كورەرمەندەردى قاتە قورىتىندى جاساۋعا يتەرمەلەۋى مۇمكىن. سوسىن «اكەسىنىڭ قولىنداعى پىشاق پا؟» دەگەن تۇجىرىمسىز سۇراق قوعامنىڭ جەكە تۇلعانى ادىلەتسىز ايىپتاۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. بۇل دا ۆيدەو جاريالانباي تۇرىن ەسكەرىلۋى ءتيىس ەدى.

پولاتوۆتار شاڭىراعى ورتەنگەن ءتۇننىڭ ەرتەڭى. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى

پروكۋراتۋرا: 10 كۇدىكتى ۇستالدى

4 قازاندا تالعاردا 16 جاسار بوزبالا شەرزات پولات اسا قاتىگەزدىكپەن ولتىرىلگەننەن كەيىن قوعامدا ءادىل تەرگەۋ تالابى كۇشەيگەن. العاشىندا جەتى ادام ۇستالىپ، تۋىستارىنىڭ نارازىلىعىنان كەيىن كۇدىكتىلەر قاتارى ون ادامعا جەتكەن. باق-تاردا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە بۇرىن بىرنەشە مارتە ءىستى بولسا دا جازادان قۇتىلىپ جۇرگەن كۇدىكتىلەردىڭ ارتىندا «حۋتورسكي وپگ» قىلمىستىق توبىن باسقارىپ-قولدايدى دەلىنگەن (ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ رىسقۇلوۆ اۋىلىنان شىققان) قاسىمباەۆتار بارى جايلى اقپارات كوپتەپ جازىلدى.

QT رەداكتسياسى جولداعان سۇراۋ حاتقا الماتى وبلىسى پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى سايان باكىروۆ 10 ازاماتتىڭ ۇستالعانىن حابارلاعان.

«14 قازان الماتى وبلىسى قوناەۆ قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان تەرگەۋ سوتىمەن كۇدىكتى ش.ا.بەلگوجاەۆ، ا.م.توقتاۋباەۆ، ن.م.توقتاۋباەۆ، ا.ن.شىناسىل، ن.ت.يلياسوۆ، ر.م.ساكيەۆ، د.ب.اسكەنتاي، د.ق.ىسقاق، ا.م.كازاكەنوۆ جانە يۋ.د.رۋزباەكيەۆكە قاتىستى 2 اي مەرزىمگە «كۇزەتپەن ۇستاۋ» تۇرىندەگى بۇلتارتپاۋ شاراسى سانكتسيالانعان»، – دەلىنگەن رەسمي جاۋاپ حاتتا.

بۇدان وزگە، ءىىم QT-عا بەرگەن جاۋابىنا ساي، شەرزات پولاتتىڭ ولىمىنە بايلانىستى قك 99-بابىنىڭ 2-بولىگىنىڭ 7, 9 جانە 14-تارماقتارىمەن («ادامدار توبىندا بۇزاقىلىق نيەتپەن جانە كورىنەۋ كامەلەتكە تولماعان ادامدى قاساقانا ءولتىرۋ») قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. تاعى ءبىر ءىس، قك-ءنىڭ 293-بابىنىڭ 3-بولىگى بويىنشا («پىشاق پەن قارۋدى قولدانىپ جاسالعان بۇزاقىلىق») قوسىمشا قىلمىستىق ءىس اشىلعان.

باستاپقىدا تالعار اۋداندىق پوليتسيا باسقارماسىندا بولعان ىستەر وبلىستىق دەپارتامەنتكە ءوتىپ، جەدەل-تەرگەۋ توبى قۇرىلعانى ايتىلعان.

The Qazaq Times