Körneki suret. Fotokollaj: OCCRP

Izrail'diñ NSO Group kompaniyası äzirlegen Pegasus tıñşılıq resursınıñ añduına tüskenderdiñ arasında belgili şeneunikter men asqan däulettiler barı habarlandı. Jwmada jariyalanğan OCCRP konsorciumınıñ qosımşa mälimeti Pegasus Project «qwrbandarınıñ» qatarın tolıqtırdı.

Zertteuşiler maqalada Qazaqstannıñ eks-prezidenti Nazarbaevtıñ osıdan 20 jıl bwrınğı elita jiınında biznes ökilderine aybat şegip, söge aytqan sözin eske aladı.

«Men senderge jağday jasap, mümkindik berdim. Al sender salıq tölemeysiñder. Tapqan-tayanğan dünieni sırtqa alıp şığasıñdar, onda jıljımaytın mülik pen qımbat zattar satıp alasıñdar. Kerek bolsa kez kelgeniñdi qolıñnan süyrep, sotqa bere alamın!» – degen eskertkişi köp eks-prezident Nazarbaev kezinde.

Avtorlar Miranda Patrusiç (OCCRP), Vyaçeslav Abramov (Vlast), Il'ya Lozovskiy (OCCRP) jäne Martin Untersiñer (Le Monde) birlesip dayındağan wjımdıq maqalada Nazarbaev rejimin sınay kele, qazaqstandıq 2 mıñ abonomenttiñ qatarında tıñşılıqqa ilikken tanıs äri «jaña keyipkerlerdi» ataldı. Nazarbaev ığına jığılıp, aytqanına köngen oligarhtardıñ esep-qisapsız düniege kenelgenin, al qırın qarağanı barınan ayırılıp, qudalanğanı söz etilgen. Sonımen qosa, avtorlar «Nazarbaev rejiminde ıqpaldı oligarhtar tıñşılıq nısanına aynalğanına senimdi». Olardıñ anıqtauınşa, mwnday tizimge keminde bes birdey iri käsipker engen.

Olardıñ telefon nömirleri Qazaqstanğa qatıstı säykestindirilip-tekserilgen 92-ge abonementtiñ işinen tabılğan. Zertteu qorıtındısına sensek, Pegasus kürdeli tıñşılıq bağdarlamasına tapsırıs beruşi operatorı «Qazaqstan Ükimeti» boluı ıqtimal.

Tolıqqan tizimde tanımal twlğalardıñ arasınan Nazarbaevqa jaqın äri eldegi eñ däuletti adamdardıñ biri Bolat Ötemwratovtıñ esimi ataldı. Bwrın prezident isteri basqarmasınıñ basşısı jäne Nazarbaevtıñ keñesşisi bolğan adam qazir milliarder jäne birneşe saladağı ärtürli kompaniyanıñ menşik iesi. Jüyede tek onıñ nömiri ğana emes, joldası men eki wlı jäne birneşe qızmetkerleriniñ telefon nömirlerimen qatar tıñşılıqqa alınğan.

«Añdudağılardıñ» tağı biri – belgili oligarh Älibek Qwlıbaev (Nazarbaevtıñ ortanşı küyeu balası Timur Qwlıbaevtıñ tuısı) jäne onıñ eki kömekşisiniñ jeke derekteri anıqtalğan.

Zertteuşiler «rejimniñ qolı Qazaqstan aumağınan asıp ötip, quğındağı Äblyazovtı baqılauğa tırısqanına» erekşe toqtaladı. Elden milliardtağan qarjını qoldı etti jäne kisi öltiruge tapsırıs berdi degen auır ayıppen sırttay birneşe ret sottalğan quğındağı bankir, özin «jüyeniñ №1 jauı» dep sanaytın oppozicioner Mwhat Äblyazov Franciyada twrıp jatqanına on jılğa juıqtasa da Ükimet añduda wstağan desedi.

«Ondağan keyster şamamen arnayı qızmettiñ Nazarbaev rejimindegi joğarıdan tömenge deyingi aralıqta tıñşılıq etkenin körsetedi» deydi zertteuşiler.

Mamandar Qazaqstannıñ arnayı qızmetteri jurnalisterge tüsinikteme beruden bas tartqanı jäne Pegasus jobası jaylı alğaşqı resmi komentariy aytqan PÄ basşısınıñ birinşi orınbasarı Däuren Abaevtıñ pikirin atap ötken. Zertteudi «eldi qızıqtıratın, biraq dälelsiz aqparat» dep bağalağan «täpsirşi» Abaevqa OCCRP tarapı NSO Group kompaniyasınıñ bağdarlamalıq jasaqtamanı tek resmi Ükimetter ğana qılmıskerlerdi añdu maqsatında satıp alatınını turalı mälimdemegenin eskertedi. Kompaniya konsorciumnıñ Qazaqstan Ükimeti «tapsırıs beruşiler» qatarında barı-joğı turalı saualın teristemegen de, rastamağan da.

«Qazaqstannıñ basqa elderge qarağanda bastı ayırmaşılığı – tıñşılıqqa köbine jurnalister men qwqıq qorğauşılardan göri memlekettik şeneunikter, bwrınğı äm qazirgi lauazımdı twlğalar, biznesmender, arnayı qızmet ökilderi köbirek. Tañdalğandardıñ basım böligi ükimetke degen adaldığımen tanımal. Olardı mobil'di twrğıda tıñşılıqqa lau – osı adaldıqtı qamtamasız etudiñ täsili boluı mümkin» dep topşılaydı.

Bwğan deyin, 20 şildede Jemqorlıq pen wyımdasqan qılmıstı zertteu ortalığınıñ (OCCRP)  smartfonına Pegasus bağdarlaması arqılı tıñşılıq jasalğan Qazaqstan azamattarınıñ keybiriniñ esimin jariyaladı. Äzirge 2 mıñ adamnıñ 10 şaqtısı belgili.

  • Serikjan Mäuletbay – Informburo.kz jañalıq portalınıñ tilşisi, äleumettik jelide blogtarı bar;
  • Bigeldi Ğabdullin – PEN-klub jetekşisi, Central Asia Monitor gazetiniñ bwrınğı bas redaktorı, 2017 jılı bopsalau babı boyınşa sottalğan;
  • Baqıtjan Töreğojina – qazaqstandıq qwqıq qorğauşı, «Ar.Ruh.Haq» qwqıq qorğau wyımın basqaradı;
  • Martin Viyom – francuzdıñ «Aştıqpen küres jäne damu katolik komiteti» gumanitarlıq wyımınıñ qızmetkeri;
  • Kventin Gieme – demokratiyalıq özgertisterdi bastan ötkerip jatqan elderdegi azamattıq qoğamğa qoldau körsetetinin Cosmopolitan Project Foundation ükimettik emes wyımınıñ negizin qalauşı;
  • Qasım-Jomart Toqaev – Qazaqstan prezidenti;
  • Asqar Mamin – Qazaqstan prem'er-ministri;
  • Baqıtjan Sağıntaev – Almatı qalasınıñ äkimi;

Tizimdegi Kventin Gieme men Martin Viyom Qazaqstanda beymälim adamdar bolğanımen, boljam boyınşa, ükimet quğındağı bankir Mwhtar Äblyazovqa bola osı kisilerdi añduğa tapsırma bergen boluı ıqtimal. Öytkeni bwl eki adam Äblyazovpen baylanısta bolğan.

Pegasus tıñşı bağdarlaması qarapayım habarlama arqılı «añdudağı» adamnıñ telefonına kirip, onıñ jeke mälimetterin wrlaydı, qajetine qaray mikrofon men kameranı qosadı.

"The Qazaq Times"