كورنەكى سۋرەت. فوتوكوللاج: OCCRP

ءيزرايلدىڭ NSO Group كومپانياسى ازىرلەگەن Pegasus تىڭشىلىق رەسۋرسىنىڭ اڭدۋىنا تۇسكەندەردىڭ اراسىندا بەلگىلى شەنەۋنىكتەر مەن اسقان داۋلەتتىلەر بارى حابارلاندى. جۇمادا جاريالانعان OCCRP كونسورتسيۋمىنىڭ قوسىمشا مالىمەتى Pegasus Project «قۇرباندارىنىڭ» قاتارىن تولىقتىردى.

زەرتتەۋشىلەر ماقالادا قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نازارباەۆتىڭ وسىدان 20 جىل بۇرىنعى ەليتا جيىنىندا بيزنەس وكىلدەرىنە ايبات شەگىپ، سوگە ايتقان ءسوزىن ەسكە الادى.

«مەن سەندەرگە جاعداي جاساپ، مۇمكىندىك بەردىم. ال سەندەر سالىق تولەمەيسىڭدەر. تاپقان-تايانعان دۇنيەنى سىرتقا الىپ شىعاسىڭدار، وندا جىلجىمايتىن مۇلىك پەن قىمبات زاتتار ساتىپ الاسىڭدار. كەرەك بولسا كەز كەلگەنىڭدى قولىڭنان سۇيرەپ، سوتقا بەرە الامىن!» – دەگەن ەسكەرتكىشى كوپ ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ كەزىندە.

اۆتورلار ميراندا پاترۋسيچ (OCCRP), ۆياچەسلاۆ ابراموۆ (Vlast), يليا لوزوۆسكي (OCCRP) جانە مارتين ۋنتەرسيڭەر (Le Monde) بىرلەسىپ دايىنداعان ۇجىمدىق ماقالادا نازارباەۆ رەجيمىن سىناي كەلە، قازاقستاندىق 2 مىڭ ابونومەنتتىڭ قاتارىندا تىڭشىلىققا ىلىككەن تانىس ءارى «جاڭا كەيىپكەرلەردى» اتالدى. نازارباەۆ ىعىنا جىعىلىپ، ايتقانىنا كونگەن وليگارحتاردىڭ ەسەپ-قيساپسىز دۇنيەگە كەنەلگەنىن، ال قىرىن قاراعانى بارىنان ايىرىلىپ، قۋدالانعانى ءسوز ەتىلگەن. سونىمەن قوسا، اۆتورلار «نازارباەۆ رەجيمىندە ىقپالدى وليگارحتار تىڭشىلىق نىسانىنا اينالعانىنا سەنىمدى». ولاردىڭ انىقتاۋىنشا، مۇنداي تىزىمگە كەمىندە بەس بىردەي ءىرى كاسىپكەر ەنگەن.

ولاردىڭ تەلەفون نومىرلەرى قازاقستانعا قاتىستى سايكەستىندىرىلىپ-تەكسەرىلگەن 92-گە ابونەمەنتتىڭ ىشىنەن تابىلعان. زەرتتەۋ قورىتىندىسىنا سەنسەك، Pegasus كۇردەلى تىڭشىلىق باعدارلاماسىنا تاپسىرىس بەرۋشى وپەراتورى «قازاقستان ۇكىمەتى» بولۋى ىقتيمال.

تولىققان تىزىمدە تانىمال تۇلعالاردىڭ اراسىنان نازارباەۆقا جاقىن ءارى ەلدەگى ەڭ داۋلەتتى ادامداردىڭ ءبىرى بولات وتەمۇراتوۆتىڭ ەسىمى اتالدى. بۇرىن پرەزيدەنت ىستەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى جانە نازارباەۆتىڭ كەڭەسشىسى بولعان ادام قازىر ميللياردەر جانە بىرنەشە سالاداعى ءارتۇرلى كومپانيانىڭ مەنشىك يەسى. جۇيەدە تەك ونىڭ ءنومىرى عانا ەمەس، جولداسى مەن ەكى ۇلى جانە بىرنەشە قىزمەتكەرلەرىنىڭ تەلەفون نومىرلەرىمەن قاتار تىڭشىلىققا الىنعان.

«اڭدۋداعىلاردىڭ» تاعى ءبىرى – بەلگىلى وليگارح الىبەك قۇلىباەۆ (نازارباەۆتىڭ ورتانشى كۇيەۋ بالاسى تيمۋر قۇلىباەۆتىڭ تۋىسى) جانە ونىڭ ەكى كومەكشىسىنىڭ جەكە دەرەكتەرى انىقتالعان.

زەرتتەۋشىلەر «رەجيمنىڭ قولى قازاقستان اۋماعىنان اسىپ ءوتىپ، قۋعىنداعى ءابليازوۆتى باقىلاۋعا تىرىسقانىنا» ەرەكشە توقتالادى. ەلدەن ميللياردتاعان قارجىنى قولدى ەتتى جانە كىسى ولتىرۋگە تاپسىرىس بەردى دەگەن اۋىر ايىپپەن سىرتتاي بىرنەشە رەت سوتتالعان قۋعىنداعى بانكير، ءوزىن «جۇيەنىڭ №1 جاۋى» دەپ سانايتىن وپپوزيتسيونەر مۇحات ءابليازوۆ فرانتسيادا تۇرىپ جاتقانىنا ون جىلعا جۋىقتاسا دا ۇكىمەت اڭدۋدا ۇستاعان دەسەدى.

«ونداعان كەيستەر شامامەن ارنايى قىزمەتتىڭ نازارباەۆ رەجيمىندەگى جوعارىدان تومەنگە دەيىنگى ارالىقتا تىڭشىلىق ەتكەنىن كورسەتەدى» دەيدى زەرتتەۋشىلەر.

ماماندار قازاقستاننىڭ ارنايى قىزمەتتەرى جۋرناليستەرگە تۇسىنىكتەمە بەرۋدەن باس تارتقانى جانە Pegasus جوباسى جايلى العاشقى رەسمي كومەنتاري ايتقان ءپا باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى داۋرەن اباەۆتىڭ پىكىرىن اتاپ وتكەن. زەرتتەۋدى «ەلدى قىزىقتىراتىن، بىراق دالەلسىز اقپارات» دەپ باعالاعان «ءتاپسىرشى» اباەۆقا OCCRP تاراپى NSO Group كومپانياسىنىڭ باعدارلامالىق جاساقتامانى تەك رەسمي ۇكىمەتتەر عانا قىلمىسكەرلەردى اڭدۋ ماقساتىندا ساتىپ الاتىنىنى تۋرالى مالىمدەمەگەنىن ەسكەرتەدى. كومپانيا كونسورتسيۋمنىڭ قازاقستان ۇكىمەتى «تاپسىرىس بەرۋشىلەر» قاتارىندا بارى-جوعى تۋرالى ساۋالىن تەرىستەمەگەن دە، راستاماعان دا.

«قازاقستاننىڭ باسقا ەلدەرگە قاراعاندا باستى ايىرماشىلىعى – تىڭشىلىققا كوبىنە جۋرناليستەر مەن قۇقىق قورعاۋشىلاردان گورى مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەر، بۇرىنعى ءام قازىرگى لاۋازىمدى تۇلعالار، بيزنەسمەندەر، ارنايى قىزمەت وكىلدەرى كوبىرەك. تاڭدالعانداردىڭ باسىم بولىگى ۇكىمەتكە دەگەن ادالدىعىمەن تانىمال. ولاردى ءموبيلدى تۇرعىدا تىڭشىلىققا لاۋ – وسى ادالدىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءتاسىلى بولۋى مۇمكىن» دەپ توپشىلايدى.

بۇعان دەيىن، 20 شىلدەدە جەمقورلىق پەن ۇيىمداسقان قىلمىستى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ (OCCRP)  سمارتفونىنا Pegasus باعدارلاماسى ارقىلى تىڭشىلىق جاسالعان قازاقستان ازاماتتارىنىڭ كەيبىرىنىڭ ەسىمىن جاريالادى. ازىرگە 2 مىڭ ادامنىڭ 10 شاقتىسى بەلگىلى.

  • سەرىكجان ماۋلەتباي – Informburo.kz جاڭالىق پورتالىنىڭ ءتىلشىسى، الەۋمەتتىك جەلىدە بلوگتارى بار;
  • بيگەلدى عابدۋللين – پەن-كلۋب جەتەكشىسى، Central Asia Monitor گازەتىنىڭ بۇرىنعى باس رەداكتورى، 2017 جىلى بوپسالاۋ بابى بويىنشا سوتتالعان;
  • باقىتجان تورەعوجينا – قازاقستاندىق قۇقىق قورعاۋشى، «ار.رۋح.حاق» قۇقىق قورعاۋ ۇيىمىن باسقارادى;
  • مارتين ۆيوم – فرانتسۋزدىڭ «اشتىقپەن كۇرەس جانە دامۋ كاتوليك كوميتەتى» گۋمانيتارلىق ۇيىمىنىڭ قىزمەتكەرى;
  • كۆەنتين گيومە – دەموكراتيالىق وزگەرتىستەردى باستان وتكەرىپ جاتقان ەلدەردەگى ازاماتتىق قوعامعا قولداۋ كورسەتەتىنىن Cosmopolitan Project Foundation ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى;
  • قاسىم-جومارت توقاەۆ – قازاقستان پرەزيدەنتى;
  • اسقار مامين – قازاقستان پرەمەر-ءمينيسترى;
  • باقىتجان ساعىنتاەۆ – الماتى قالاسىنىڭ اكىمى;

تىزىمدەگى كۆەنتين گيەمە مەن مارتين ۆيوم قازاقستاندا بەيمالىم ادامدار بولعانىمەن، بولجام بويىنشا، ۇكىمەت قۋعىنداعى بانكير مۇحتار ابليازوۆقا بولا وسى كىسىلەردى اڭدۋعا تاپسىرما بەرگەن بولۋى ىقتيمال. ويتكەنى بۇل ەكى ادام ابليازوۆپەن بايلانىستا بولعان.

Pegasus تىڭشى باعدارلاماسى قاراپايىم حابارلاما ارقىلى «اڭدۋداعى» ادامنىڭ تەلەفونىنا كىرىپ، ونىڭ جەكە مالىمەتتەرىن ۇرلايدى، قاجەتىنە قاراي ميكروفون مەن كامەرانى قوسادى.

"The Qazaq Times"