Şirek ğasırdan beri köne sayasi qwraldardı paydalanıp, jüyege üstemdik etip otırğan basşılar qatarında Nazarbaev pen Putinniñ esimi qatar ataladı. Bwl jolı Putinniñ Toqaev emes, basqarudı uısında qaldırğan Qazaqstannıñ bwrınğı basşısı Nazarbaevpen kezdesui kezekti märte «qos bilik» fenomenine dälel bolğanday. Biliktegi ıqpalın wzaq merzimde saqtap otırğan qos sayasatkerdiñ dialogı kezdesudiñ alğıs bildiru türinde ötkenin añğarttı.

Mäselen, Mäskeudiñ astanağa degen qoldauına erekşe rizaşılığın bildirgen Nazarbaev özi «negizin qalağan» bağıttı jalğastıratının tağı da şegeledi. Sonımen qatar ol sözin: «Bizdiñ baylanısımızdıñ tarihı, Qazaqstan men Resey arasındağı qarım-qatınas – twraqtı äri memleketaralıq qatınastıñ ülgisi bolıp sanaladı. Men bwdan bılay da osı bağıttı wstana beremin», – dep jalğağan.

Al Nazarbaev pen onıñ bastamasına alğıs bildirgen Putin: «Sizdiñ arqañızda Resey men Qazaqstan arasındağı qarım-qatınastıñ damu qarqını bolaşaqqa senimmen qarauımızğa mümkindik beredi. Pandemiya saldarınan tauar aynalımı 4 nemese 5% tömendegenine qaramastan, biılğı jıldıñ alğaşqı jartısında 20%-ğa juıq ösim bayqalıp otır. Bwl özge bağıttar boyınşa da bizdiñ qarım-qatınasımız öte jaqsı damitının körsetedi», – deydi.

Pandemiya kezinde Qazaqstanğa körsetip jatqan qoldauı üşin Reseyge kezekti märte rizaşılığın bildirgen birinşi prezident Qarağandı farmacevtikalıq zauıtında reseylik vakcina şığaru ayasındağı tiimdi äriptestikti de talqıladı.

Kreml'degi kezdesu. Foto: VVS

Körşi el biligi Keñestik kezeñde ornağan sayasi jüyeni täuelsizdik twsında da saqtap keledi. Demek, avtoritarlı rejim postkeñestik keñistik üşin tañsıq emes.

Qazaqstannıñ eks-prezidenti bilikten ketse de, Qazaqstanda «qos bilik» fenomeniniñ beleñ alğanı mälim. 2019 jıldıñ naurızında 79 jastağı Nazarbaev otstavkağa ketetinin jariyaladı. Alayda, ol eldiñ Qauipsizdik Keñesiniñ basşısı jäne bileuşi partiyanıñ törağası lauazımdarın saqtap qaldı. YAğni de-yure twrğısınan bilikten ketse de, de-fakto twrğısında «şeksiz bilikke» jol aşıldı. Al onıñ qızı Dariğa Nazarbaeva Qazaqstan parlamentiniñ spikeri boldı.

Sol jılı Wlıbritaniyanıñ halıqaralıq qatınastar boyınşa bedeldi saraptama ortalığı Qazaqstandağı bilik tranziti jöninde zertteu jariyalap, is jüzinde Toqaev prezident retinde aldıñğı prezident qalıptastırğan jüyedegi qos biliktiñ jartısı sanalatının jazğan.

Zertteuge qatısqan sarapşılardıñ pikirinşe, «Bwrınğı keñes respublikalarınıñ eşqaysısı äli basınan ötkermegen mwnday wrpaqaralıq tranzittiñ qaupi köp. 1991 jılğı täuelsizdikten bwrınğı uaqıttan beri elde üstemdik etip kelgen öz dästürin saqtap qalumen qosa, Nazarbaev Qazaqstannıñ özi bastap bergen bağıttan bwrılmay, küşeyip kele jatqan köptegen işki jäne sırtqı sın-qaterler konteksinde rejimniñ twraqtılığın saqtap qalğanın qalaydı».

Sonımen qatar, sarapşılar «Nazarbaev öz ökiletin wzartıp, biligin nığaytu üşin konstituciyağa jii özgeris engizdi. Osılayşa, jabıq, beyresmi sayasi jüye twraqtadı. Bwl instituttıq basqarudı, jalpı alğanda eldiñ damuın tejedi» dep sanaydı. Biraq Qazaqstannıñ bwrınğı jäne qazirgi prezidentteri elde «qos biliktiñ» ornağanın joqqa şığarıp keledi.

Al Reseyde Vladimir Putin Konstituciyamen rwqsat etilgen eki prezidenttik merzimnen keyin 2008 jılı Dmitriy Medvedevke orın berip, özi prem'er-ministr boldı. Medvedev qızmetke kiriskennen birneşe ay ötken soñ, prezidenttik ökilettiktiñ wzaqtığın 4 jıldan 6 jılğa deyin wzartıp, eldiñ negizgi zañına tüzetuler engizudi wsındı. 2008 jıldıñ soñına qaray bwl tüzetuler ratifikaciyalandı. Al 2012 jılı Vladimir Putin tağı da Resey prezidenti bop saylandı.

Bıltır Memlekettik Duma Resey Federaciyasınıñ Konstituciyasına tüzetuler engizu, sonıñ işinde prezidenttik merzimderdi qalpına keltirudi birinşi oqılımda maqwldadı. YAğni Konstituciyalıq sot kelisken jağdayda Vladimir Putin 2024 jıldan keyin Resey prezidenttigine qayta saylana aladı.

"The Qazaq Times"