Jer komissiyası: Jer qwqıq qatınastarı jemqorlıqqa belşesinen batqan

Beysenbi küni astanada jer reforması jönindegi komissiyanıñ alğaşqı otırısı ötti. Jiında jer şaruaşılığı töñiregindegi keybir mäseleler men 2016 jılğı jalpıhalıqtıq jer dauınan keyin kodekske engizilgen moratoriy şarttarı söz boldı.

80 müşesi bar komissiyanıñ törağa orınbasarı, auıl şaruaşılığı ministri Saparhan Omarovtıñ aytuınşa, moratoriy şeteldikterge, azamattığı joq adamdarğa, şeteldik zañdı twlğalarğa auıl şaruaşılığı jerlerin jaldauğa jäne jarğılıq kapitalında şeteldik qatısu ülesi bar birlesken käsiporındarğa auıl şaruaşılığı jerlerin jeke menşikke satuğa jäne jalğa beruge tıyım saladı.

Omarov şeteldikter boyınşa mäsele şeşilgenin, endi moratoriyğa qatıstı keybir mäseleler boyınşa naqtı şeşimder qabıldanu qajettigin alğa tarttı.

Şeşilmegen mäseleler mınalar:

• Auıl şaruaşılığı jerlerin jalğa alu qwqığın alıp tastay otırıp, qazaqstandıqtarğa jeke menşikke beru,
• Jer paydalanuşılardıñ auıl şaruaşılığı jerlerin memleketten satıp almay ielikten şığaru mäselesi.

Ministrdiñ aytuınşa, 2003 jıldan bastap Qazaqstanda auıl şaruaşılığı jerin jeke menşikke satıp aluğa ne 49 jılğa deyin wzaq merzimdi jalğa aluğa mümkindik berilgen. 2015 jılı Jer kodeksine özgerister engizilip, qazaqstandıqtarğa auıl şaruaşılığı jerlerin 49 jılğa deyin jalğa beru mümkindigi alınıp tastalğan.

«Jaña özgeris auıl şaruaşılığı jerlerin qazaqstandıqtarğa jeke menşik qwqığımen ğana berudi közdedi. Bwl üşin jwmıs istep twrğan jer paydalanuşılar memleketten auıl şaruaşılığı jerlerin kadastrlıq qwnınıñ 50%-ı mölşerindegi jeñildikpen birjolğı tölemmen nemese jerdiñ tolıq qwnın 10 jıl boyı bölip töleu şartımen jeke menşikke satıp aluğa mindetti boldı.,. Bwl tüzetulerge 2016 jılı memleket basşısınıñ jarlığımen moratoriy engizilip, tiisti zañ qabıldandı» dedi ministr.

Senat deputatı, bwrınğı auıl şaruaşılığı ministri Aqılbek Kürişbaev «auıl şaruaşılığı jerleri jeke menşikke berilmeui tiis» degen wsınıs ayttı. «Bwl eñ bastısı geosayasi ahualmen baylanıstı» dedi ol.

Mwhtar Tayjan «azamattıq beru tärtibin qatañdatu kerek» dep sanaydı. Tipti Qazaqstan azamatı atanğısı kegender şeteldik täjiribe negizinde 5 jıl twru mindeti aytıldı.

«Auıl şaruaşılıqqa arnalğan iri kölemdegi jer eşkimge berilmeui kerek. Tağı bir mäsele, jer – memleket menşiligi bolğndıqtan, jer kadastrı, yağni jerge ielik etuşi, kimniñ qolında ekeni jaylı aqparat aşıq boluı qajet. Auıl-aymaqtağı bar jerdi ielenip otırğan, auıldastarına pay ülesin de bermey otırğandardıñ birjaqtı kelisimşarttarınıñ küşin joyu mañızdı. Ğarıştıq monitoring twraqtı türde jäne respublikalıq deñgeyde jürgizilgeni jön. Subarendağa jol bersek, halıq oğan qol jetkize almay qaladı. Äkim qolımen jer ülestirip, közimen özin baqılamauı qajet», – dedi Tayjan.

Ğarış geotüsirilimderi turalı Saparhan Omarov pen Mwhtar Tayjan söz qağıstırıp qaldı. Biraq sözge Eralı Toğjan aralastı.

Jer salası zañgeri Baqıtjan Bazarbek jer qwqıqtıq qatınastarındağı sıbaylas jemqorlıq jöninde ötkir mäselelerdi köterdi. Jer kodeksiniñ 97-babında auıl şaruaşılıq jerleri nısanalı maqsatın auıstırudıñ saldarınan türli qwrılıs alañına aynalıp jatqanına alañdadı. Onıñ aytuınşa, şarua qojalığınıñ bağbandıqqa qajetti nısandar jäne sayajay tärizdi qandayda bir ğimarat twrğızuı şektelmegen.

«Kodekstiñ olqı twsın orayına paydalanğan äkimder Almatı, Şımkent qalaları men astana mañında jerdiñ nısanalı maqsatın auıstırıp otır. Komissiya ayasında osınday jolmen jerge türli qwrılıs saludı tıyatın özgeris engizudi wsınamın», – jer qwqığı sarapşısı Bazarbek.

Ol jerden dämeli taraptardıñ jobasın investiciyalıq ekenin tanu üşin arnayı ereje qabıldau, jerdi ülestiru kezinde müddeler qaqtığısı jol bermes üşin 43-bapqa özgeris engizu, jeke twrğın üyge qajetti jermen qamtu üşin injenerlendiruge biznesti tartu, pay-ülesin jekelegen kompaniyağa bergen azamattardıñ pikirinsiz bankterge kepilge qoyudı toqtatu, konkurs talaptarın «formalistik» sipattan arıltıp, şınayı etu, jerge kezekke twrğandar men jerdi ielenuşilerdiñ deregin aşıq jariyalau siyaqtı özekti mäseleler Jer kodeksiniñ jaña redakciyasında eskeriluin swradı.

Qoy ösiruşiler qauımdastığınıñ törağası Almazbek Sadırbaev latifundisterdiñ  ülesin kemitip, qarapayım är şaruağa 500 gektardan jer berudi wsındı. Mwrat Äbenov «äkimderdiñ jerdi özi bölip, özi baqılauı sıbaylas jemqorlıqqa alıp keletinine» qayta toqtalıp, Antikordı aralasuğa şaqırdı. Nwr Otan müşesi, Mäjilis deputatı Aydos Sarım «auıl şaruşılığı salasında qabıldanğan zañdar men qwqıqtıq qwjattardıñ nelikten iske aspay jatır degen saual boyınşa arnayı käsibi taldau» jürgizu keregin aytadı. Sonımen qatar, sayasattanuşı Rasul Jwmalı Reseyge poligon maqsatında jalğa berilgen 8,6 mln ga aumaqtağı jerdiñ mäselesin jönge keltiru jäne är qazaqstandıqqa 10 sottıq jer telimin beru mäselesine toqtaldı. Zañ jüzinde kepildendirilgen üles jer jaylı Europalıq qwqıq jäne adam qwqığı sarapşılıq institutınıñ direktorı, sayasatker Marat Başimov ta söz etti. «10 sotıq jer telimi boyınşa Kodekste jazılğan. Wnay ma, wnamay ma, infroqwrılım dayın ba, dayın emes pe – beru kerek, ol – Kodeks norması» dedi ol.

Komissiya qwramına jeltoqsanşılar, tarihşılar men 2016 jılı jer mäselesin kötergen belsendilerdiñ enbeu sebebi swraldı. «Alaş jolı» jalpıhalıqtıq-respublikalıq qozğalısınıñ ökili Aydın Egeubay jwmıs tobınıñ «şınayı» äreket etuin talap etti.

Komissiya vice-prem'er Eralı Toğjanovtıñ törağalığımen aralas formattı ötti. 44 adam öñirlerden onlayn türde qaşıqtan baylanıssa, 30 şaqtı müşe jiınğa qatıstı. Är senbi komissiya otırısı Jer kodeksiniñ jaña nwsqasın talqılap, tolıqtıratın boladı. Auıl şaruaşılığı ministrliginiñ resmi saytında jäne Facebook paraqşasında onlayn körsetildi.

"The Qazaq Times"