Myunhende bastalğan jinalıs. Foto: Reyter.

Älem elderiniñ sayasi jäne äskeri liderleri jwma küni Germaniyanıñ Myunhen qalasında qauipsizdik konferenciyasın bastaydı. Bwl jinalısqa sebep bolğan Irannan tartıp Gonkongqa, Ukrainadan Livanğa deyingi qauipsizdik dağdarıstarı jäne jaña koronavirustıñ tarauı men jahandıq klimat özgeristeri sındı tötenşe jağdaylar.

AQŞ Myunhennen ne kütedi?

Qwrama Ştattar Myunhendegi jinalısqa ülken delegaciya attandırıptı, qwramında qorğanıs ministri Mark Esper men memlekettik hatşı Mayk Pompeo da bar. AQŞ üşin kezekti bas qosuda eñ ülken mäsele Iran boları sözsiz, bwnıñ sebebi aytpasa da tüsinikti. Myunhen konferenciyasında AQŞ qatısuşı elderdiñ auzınan Irandı ayıptağan mälimdemelerdi tıñdağısı keledi. Oğan qosa Iranğa qarsı qısımdı küşeytuge köp sandı eldi köndiruge tırısadı. Biraq, konferenciyanıñ iesi Germaniya Iran yadrolıq kelisiminiñ saqtalıp qaluın qalaytın el ekenin de eskeru kerek.

Myunhendegi qızu talqı bolatın mäseleler

Myunhende AQŞ pen Iran qayşılığı qaytalay sarapqa salınğalı twr. AQŞ Irannıñ joğarı äskeri şendisin öltirip dittegen maqsatın orındağanday köringenimen, mäseleniñ ekinşi qırı AQŞ-qa toqpaq bolıp tiip jatır. Operaciya Irak jerinde orındaldı, oğan qosa Iran da qarsı jauaptı Irak jerindegi AQŞ bazalarına bağıttadı. Osıdan keyin Irak AŞ pen Iran arasındağı soğıs maydanına aynala ma degen de zañdı swraqtar tudı. Bwğan oray Irak Parlamenti eldegi 5 mıñnan astam AQŞ äskerin şığaruğa dauıs berdi. Ärine, Irak AQŞ-qa tikeley qarsılıq körsetip, eldegi äskerlerin şığarudı talap etpese de, Iraktıñ özinen qarsılıq qabıldau Qwrama Ştattı ırıqsız küyge tüsirmek.

Bwl aytılğandar Iran jağdayı, al Süriya mäselesi öz aldına uşıqqan küyde. Idlibte Süriya men tüik armiyasınıñ arasındağı qaqtığıs köptiñ nazarında twr. Türkiya qaza bolğan äskerleri üşin kek alatının eskertip tastadı, osınıñ özi bwl öñirde aldağı uaqıtta qaqtığıs tolastamaytının bildiredi.

Liviya mäselesi üşin de Myunhenge barğan älem elderiniñ sayasi, qorğanıs jetekşileri birer auız söz dayınday barğanı sözsiz. Liviya mäselesi aldağı uaqıtta Siriya, Irak dağdarısımen deñgeyles mäselege aynaluı mümkin degen boljamdar da bar.

Al, Auğanstan mäselesi halıqaralıq qauipsizdik konferenciyalardıñ taqırıptarı qatarınan tüsken emes. Degenmen, soñğı jıldarı Auğanstan mäselesinde oñdı, teris özgerister az emes. AQŞ pen Taliban arasında kelisim jasaluı mümkin degen boljaldı ümit bar.

Bwl jolı Qıtay SİM basışısı men AQŞ lauazımdıları da qatısa otırıp, Qıtaydağı koronavirustıñ örşui, Gonkongtağı demokratiyalıq qozğalıstar, sonday-aq, qıtaylıq «Huavey» kompaniyasınıñ mäseleleri alğaş ret aşıq talqılanuı mümkin.

Osılarğa qosa Resey men Ukraina janjalı da bar. Resey men Europa arasındağı teke-tireste jalğasıp jatqanı bar. Jaqında Franciya Reseydi qayta baylanıs ornatuğa şaqırğan. Ortalıq jäne Şığıs Europa elderi äli Resey qaupinen alañdaulı.

Mine osı mäseleler boyınşa älem elderiniñ sayasi jäne qorğanıs ökilderi üş kün boyı talqı ötkizbek. Biraq, köp taraptı AQŞ-tıñ kezekti ülken delegaciyası men soñğı äreketteri nazar audarttı. BWW Qorğanıs institutınıñ sarapşısı Elizabet Berrou AQŞ-tıñ ülken delegaciya attandıruı Uaşingtonnıñ jibergen signalı qatarında bağalap mälimdeme jasadı. Onıñ aytuınşa, soñğı jıldarı AQŞ-tıñ Europadan alıstap bara jatqanı turalı köbirek aytılıp jür, degenmen, Qwrama Ştattar 25 jıldan keyin Europada eñ ülken äskeri oqu-jattığuın bastağalı otır, Uaşington osı äreketteri arqılı «Europadan alıstau» pikirine jauap bergisi keledi.

“The Qazaq Times”