Sarapşılar: Tısı jaña, işi eski «Pedagog märtebesi turalı» zañ yusticiyalıq qwraq körpe tärizdi

Esik qalasınıñ ortalığındağı Abılay han atındağı №4 orta mekteptiñ oqu kabineti. 2017 jıl. Almatı oblısı. Foto: aşıq derekköz

Qoğamda bilik bekitken «Pedagog märtebesi turalı» zañğa qatıstı tuıp jatqan bası aşıq swraqtar qatarı tolastar emes. Zañdı äzirleu jäne talqılau barısında qoğamdıq küşti diskussiya jürdi. Tipti wstazdıq etu üşin «zañdıq ant» qabıldau norması halıq trapınan qattı sınğa wşırap, keyinnen alınıp tastalğanı belgili. Eski normalardan twratın poşımı jaña zañnıñ jarığı jetpeytin köleñkeli twstarın wstazdardıñ öz közimen qarap kördik.

«Pedagog märtebesi turalı» zañnıñ 5-babında «Pedagogikalıq ädep qağidalarınıñ tärtibin bilim beru salasındağı uäkiletti organ bekitetini» aytılğan. Köptiñ pedagogikalıq ädep degen erteñgi küni «basqaşa oylauımen» basşılıqqa jaqpaytın belsendi mwğalimdi jwmıs ornınan ayıru tetigine aynalıp ketpey me degen alañdauşılığı orındı. Qoğam belsendileri bwl «mwğalimdi jazalau qwralına aynaluı mümkin» dep uayımdaydı.

Wstaz märtebesin arttıruğa arnayı zañ qabıldap jatqan Qazaqstannıñ yusticiyasındağı Äkimşilik kodeksinde pedagogti qamau turalı bap qarastırılğan. 127-babındağı «Kämeletke tolmağan adamdı tärbieleu jäne oğan bilim beru jönindegi mindetterdi orındamau» ayıbı boyınşa mwğalimge 3,5,20 AEK ayıppwl salu nemese bir jıl işindegi qaytalau üşin 5-20 künge qamau közdelgen. Atalğan qayşılıq turalı belgili halıq wstazdarımen tildesken edik.

Zañğa engizilmey qalğan ne alıp-qosar norma turalı Qazaqstannıñ bilim salasınıñ qwrmetti qızmetkeri, «I.Altınsarin» tösbelgisiniñ iegeri Ömir Şınıbekwlı o basta-aq «zañ jobasın dayındaytın jwmısşı toptıñ jetekşisi vice-ministr Subhanberdieva bıltır mausım ayında jauapqa tartılğan soñ-aq, jwmısşı toptı qayta qwru kerek edi» degen uäj aytadı. Täjiribeli wstazdıñ sözinşe, ol 2019 jılı 26 mausımda tarbağataylıq belsendi pedagog Meyirjan Temirbekpen birigip bilim ministri A.Aymağambetovtiñ qabıldauında mwğalimder qauımınıñ atınan birqatar wsınıstarın ötkizgen. «Ministr bir de bir wsınısqa «bwl mümkin emes» dep aytpap edi. «Qarastırıp köremiz» degen. Ökinişke qaray sol wsınısımızdıñ bir de bireui zañğa kirmedi» deydi Şınıbekwlı.

Bilim beru salasınıñ qwrmetti qızmetkeri, «I.Altınsarin» tösbelgisiniñ iegeri, qoğam belsendisi Ömir Şınıbekwlı. Foto: keyipkerdiñ jeke mwrağatınan

Wstazdardıñ eleusiz qalğan 15 wsınısı

Bilim basqarmaların jergilikti äkimşilikten QR Bilim jäne ğılım Ministrliginiñ qwziretine ötkizu kerek (Mektep mwğalimderin öz mindetine jatpaytın jwmıstardan osı qadam ğana qwtqara aladı. Zañ babına qosımşa retiretindende, «Mwğalimdi mindetine jatpaytın jwmısqa jekken şeneunik adamdı qwldıqta wstağan qılmıskermen» teñestirilip, qılmıstıq jauapqa tartıluı tiis» dep körsetu kerek).
Mektep mwğaliminiñ ortaşa jalaqısı Parlament mäjilisiniñ deputatı men ministrdiñ jalaqısınıñ kem degende 70%-na teñ boluı tiis. (Jalaqınıñ joğarı boluı mamandıqqa degen bäsekeni küşeytedi. Bäseke bolğan jerde sapa boladı)
Mwğalim qauipti mamandıq bolıp qaldı. Sondıqtan mwğalimge qol jwmsağan adamğa qwqıq qorğau organı qızmetkerine qol kötergen adamğa tağayındalatınday jaza qoldanıluı tiis.
Pedagog mamandardı dayındau jüyesin qayta qarap, mektepke er azamattardı köbirek tartu tetikterin qarastıru kerek.
Oqulıqtar men ädistemelik qwraldar jasauğa praktik mwğalimderdi de tartu qajet.
Bilim basqarmasınıñ eñ tömengi qızmetkeri jetekşi maman bolu üşin kemi 8 jıl, audan/qala bilim böliminiñ jetekşi mamanı qızmetine konkursqa qatısu üşin kemi 5 jıl pedagogikalıq eñbek ötili boluı mindetti degen talap qosu. Al basqarma basşısına tiisinşe, 10, 8 jıl talap etilgeni lazım. Sonımen qatar mektep direktorın tağayındauğa arnalğan bwyrıqqa mektep direktorınıñ merzimin bekitu kerek. 5 jıl sayın mektep direktorı konkurspen tağayındaluı qajet.
Para alğan qılmısı däleldengen bilim beru salasınıñ qızmetkeri ömir boyı pedagogikalıq qızmetten alastatıluı tiis.
Byudjetten mektepterdi jöndeuge bölingen qarajat BAQ betinde jariyalanuı tiis (Sonda mwğalimder men ata-analardan mektepti jöndeuge aqşa jinau qiınğa soğatın boladı).
Er mwğalimderdi 55 jastan, äyel mwğalimderdi 50 jastan zeynetke şığaru kerek. (Mwğalimderden eñ köp tüsken wsınıs!)
Qazirgi tañda mwğalimderge beriletin äleumettik paket jergilikti atqaruşı organnıñ enşisinde. Jergilikti organdar äleumettik kömekti äli de şeşe almay jür, sondıqtan respublikalıq byudjetke qaratıp, Qazaqstan boyınşa bidey tarif belgileu
Jaña zañ jobasındağı ädep jönindegi keñesti alıp tastağın jön. Öytkeni mektep basşıları, audan/qala bilim beru bölimderiniñ ökilderi, basşıları zañger emes! Bwl mwğalimdi jazalau qwralına aynaluı mümkin!
Mwğalimniñ ata-ana men oquşını qwrmetteuge zañ jobasında mindettegeni siyaqtı ata-ana men oquşı tarapınan mwğalimniñ de qwqı men ar ojdanı qwrmetteluge tiis ekenin wmıtpağan jön
Zañ jobasındağı qarama-qayşılıqtar mwğalimderdiñ wsınıstarı bola twra äli jöndelgen joq.
Zañ jobasına atsalısqan jwmıs tobı Qazaqstan Respublikası Bilim jäne ğılım ministriniñ 2018 jılğı 16 qazandağı № 575 bwyrığımen bekitilgen eken. Osı komissiya qwramımen tanıstırudı, äli de bolsa bwl qwramğa «Qazaqstan pedagogtarınıñ qauımdastığınıñ» wstazdarın tartudı da wsınamız.
Mwğalimderden wsınılğan negizgi wsınıstar köleñkede qaluda. Wsınıstar eskerilmese bwl zañ da «Bilim turalı» zañnıñ köşirmesi bolıp qala beredi Sizden naqtı jauap pen wsınıs kütemiz.

– «Pedagog märtebesi» turalı zañ jobasın dayındauğa qatardağı mwğalimder de tartıluı tiis. Öz basım bwl zañnan pedagogtı qorğaytın eşteñe tappadım. Saylau-sanaq sekildi mwğalimniñ mindetine jatpaytın jwmıstardan da bwl zañ mwğalimderdi qorğay almaydı.

Mwğalimniñ mindetine jatpaytın jwmıstarğa jekken basşığa eskertu jasaladı eken. «Bir jıl işinde bwl jağday qaytalansa ğana älgi basşığa ayıppwl salınadı» degeni tipti arzan qulıq. Bir jıl işinde 2 saylau bolmaytını anıq.

Esteriñizde bolsa, ötken prezident saylauında keybir äleumettik jeli qoldanuşıları men oppoziciyalıq közqarastağı qayratkerler «Saylau zañın bwrmaladı» dep mwğalimderdiñ atına jağımsız pikir aytqan bolatın, – deydi zañğa köñili tolmağan belsendi wstaz Şınıbekwlı.

Şığıs Qazaqstan oblısı Tarbağatay audanı Aqmektep auılındağı mektep mwğalimi, «Mwğalim märtebesi» respublikalıq qoğamdıq birlestiginiñ törağası, wstaz, qoğamdıq belsendi Meyirjan Temirbek. FOto: keyipkerdiñ facebook jelisindegi jeke parağınan

Köpşilik sarapşılar kün tärtibindegi zañnıñ är aluan kodeksterdiñ fragmentterinen qwralğan «qwraq körpe» dep sanaydı. Eñ özekti mäseleler zeynet jası men äkimşilik resurstardıñ qısımı el kütkendey şeşim tappadı. Däl osı twsta Toqaevtıñ «el ünine qwlaq türetin memleket qwru» twjırımdaması is jüzinde körinis tappadı dep esepteytinder köp. Bwl turalı «Mwğalim märtebesi» respublikalıq qoğamdıq birlestiginiñ törağası, wstaz, qoğamdıq belsendi Meyirjan Temirbek:

– Jalpı «pedagog märtebesi» zañı siltemelerden twradı. Ol siltemeler «pedagog ädebi» t.b. sol sekildi normativti qwjattarğa şığadı. Onı özgertu-qabıldau qwqığı bilim salasındağı uäkiletti organğa tiesili delingen. Sonda ministrlikke kelgen är ministr öz zañın şığarmasına kim kepil?
Äkimşilik kodekstegi 127 bapta pedagogtarğa jaza qoldanu turalı aytılğan, ol qılmıstıq kodekste de twr. Sondıqtan oquşılarğa pedagog tarapınan baqılau küşeytilmese 10 künge qamaladı nemese ayıppwl töleydi.
Meniñşe, zañda eñ qajetti zeynet jası qaralmay qalğan. Basqasınıñ barlığı bilim turalı zañnan kelgen. Tağı bir ayta ketetin jağday zañ özdiginen orındalmaydı, onı orındata biletin pedagog taba alsaq... – deydi.

Jalpı zañnıñ älqissası wzaq jıldar boyı wstazdar qauımınıñ «bilik qolbalasına» aynaluı turalı sınnan keyin 2018 jılı qolğa alınğan bolatın. Ükimet basşısı Asqar Mamin «QR eks-prezidenti Nazarbaevtıñ bastaması boyınşa äzirlengen» dep esepteytin «Pedagog märtebesi turalı» zañ jobası bıltırğı mausımnan beri aşıq talqılanıp, jıl soñında qazirgi prezident Toqaevtıñ qol qoyuımen bekitildi. Ministrlik dereginşe, zañdı jüzege asıruğa tek byudjettiñ özinen 1,2 trillion teñgeden astam qarajat qarastırılğan.

2017 jılı eldegi mwğalimder Astanadağı EKSPO körmesine mäjbürli türde bilet alğanı esimizde. Är jıldarı mwğalimder memlekettik şaralar men forum-jiındarğa «qızmettik nwsqaumen» qatısatını bilgili. Mwnı prezident Toqaev ta, parlament deputattarı da talay märte sınağan. Biraq äli künge deyin mwğalimder erkinen tıs jwmısqa jegilip, eñbek şartında körsetilmegen ayıptarmen ärtürli maqsatta jwmıstan bosatılıp keledi. Bwğan ötken ayda Türkistandağı №15 mekteptiñ dene şınıqtıru päniniñ mwğalimi Baqıt Manaswlın policiya departamentiniñ bastığınıñ kezekten tıs tekserisi kezinde äjethanada kezekşilikte bolmağandığı üşin naryadpen qolın qayırıp äketuin mısalğa keltiruge boladı.

P.S.: Bir qızığı, memleketettik BAQ pen saray mañayındağı sarapşılar aqjoltay habar dep süyinşileytin zañ jobasına atsalısqan, dayındağan jwmıs tobınıñ jetekşisi jemqorlıq ayıbımen sottalıp, Qazaqstan Femidasınıñ «erekşe jwmsaq» ükimimen 6 million teñge ayıppwl arqılı bosap şıqqan bilim ministriniñ bwrınğı orınbasarı El'mira Swhanberdieva bolğan. Şeneuniktiñ türme ömiri turalı atışulı kitabınan keyin jüz mıñdağan pedagogtiñ bolaşağı men qwqıq-mindetin ayqındağan jwmıs tobınıñ tizimi qayta qaralıp, jañarmağanı tañğaldıradı.