ساراپشىلار: تىسى جاڭا، ءىشى ەسكى «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ يۋستيتسيالىق قۇراق كورپە ءتارىزدى

قوعامدا بيلىك بەكىتكەن «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭعا قاتىستى تۋىپ جاتقان باسى اشىق سۇراقتار قاتارى تولاستار ەمەس. زاڭدى ازىرلەۋ جانە تالقىلاۋ بارىسىندا قوعامدىق كۇشتى ديسكۋسسيا ءجۇردى. ءتىپتى ۇستازدىق ەتۋ ءۇشىن «زاڭدىق انت» قابىلداۋ نورماسى حالىق تراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىراپ، كەيىننەن الىنىپ تاستالعانى بەلگىلى. ەسكى نورمالاردان تۇراتىن پوشىمى جاڭا زاڭنىڭ جارىعى جەتپەيتىن كولەڭكەلى تۇستارىن ۇستازداردىڭ ءوز كوزىمەن قاراپ كوردىك. 

«پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭنىڭ 5-بابىندا «پەداگوگيكالىق ادەپ قاعيدالارىنىڭ  تارتىبىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان بەكىتەتىنى» ايتىلعان. كوپتىڭ پەداگوگيكالىق ادەپ دەگەن ەرتەڭگى كۇنى «باسقاشا ويلاۋىمەن» باسشىلىققا جاقپايتىن بەلسەندى مۇعالىمدى جۇمىس ورنىنان ايىرۋ تەتىگىنە اينالىپ كەتپەي مە دەگەن الاڭداۋشىلىعى ورىندى. قوعام بەلسەندىلەرى بۇل «مۇعالىمدى جازالاۋ قۇرالىنا اينالۋى مۇمكىن» دەپ ۋايىمدايدى.

ۇستاز مارتەبەسىن ارتتىرۋعا ارنايى زاڭ قابىلداپ جاتقان قازاقستاننىڭ يۋستيتسياسىنداعى اكىمشىلىك كودەكسىندە پەداگوگتى قاماۋ تۋرالى باپ قاراستىرىلعان. 127-بابىنداعى «كامەلەتكە تولماعان ادامدى تاربيەلەۋ جانە وعان ءبىلىم بەرۋ جونىندەگى مىندەتتەردى ورىنداماۋ» ايىبى بويىنشا مۇعالىمگە 3,5,20 اەك ايىپپۇل سالۋ نەمەسە ءبىر جىل ىشىندەگى قايتالاۋ ءۇشىن 5-20 كۇنگە قاماۋ كوزدەلگەن. اتالعان قايشىلىق تۋرالى بەلگىلى حالىق ۇستازدارىمەن تىلدەسكەن ەدىك.

زاڭعا ەنگىزىلمەي قالعان نە الىپ-قوسار نورما تۋرالى قازاقستاننىڭ ءبىلىم سالاسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى، «ى.التىنسارين» توسبەلگىسىنىڭ يەگەرى ءومىر شىنىبەكۇلى و باستا-اق «زاڭ جوباسىن دايىندايتىن جۇمىسشى توپتىڭ جەتەكشىسى ۆيتسە-مينيستر سۋبحانبەرديەۆا بىلتىر ماۋسىم ايىندا جاۋاپقا تارتىلعان سوڭ-اق، جۇمىسشى توپتى قايتا قۇرۋ كەرەك ەدى» دەگەن ءۋاج ايتادى. تاجىريبەلى ۇستازدىڭ سوزىنشە، ول 2019 جىلى 26 ماۋسىمدا تارباعاتايلىق بەلسەندى پەداگوگ مەيىرجان تەمىربەكپەن بىرىگىپ ءبىلىم ءمينيسترى ا.ايماعامبەتوۆتىڭ قابىلداۋىندا مۇعالىمدەر قاۋىمىنىڭ اتىنان بىرقاتار ۇسىنىستارىن وتكىزگەن. «مينيستر ءبىر دە ءبىر ۇسىنىسقا «بۇل مۇمكىن ەمەس» دەپ ايتپاپ ەدى. «قاراستىرىپ كورەمىز» دەگەن. وكىنىشكە قاراي سول ۇسىنىسىمىزدىڭ ءبىر دە بىرەۋى زاڭعا كىرمەدى» دەيدى شىنىبەكۇلى.

ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى، «ى.التىنسارين» توسبەلگىسىنىڭ يەگەرى، قوعام بەلسەندىسى ءومىر شىنىبەكۇلى. فوتو: كەيىپكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان

ۇستازداردىڭ ەلەۋسىز قالعان 15 ۇسىنىسى

1. ءبىلىم باسقارمالارىن جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتىنە وتكىزۋ كەرەك (مەكتەپ مۇعالىمدەرىن ءوز مىندەتىنە جاتپايتىن جۇمىستاردان وسى قادام عانا قۇتقارا الادى. زاڭ بابىنا قوسىمشا رەتىرەتىندەندە، «مۇعالىمدى مىندەتىنە جاتپايتىن جۇمىسقا جەككەن شەنەۋنىك ادامدى قۇلدىقتا ۇستاعان قىلمىسكەرمەن» تەڭەستىرىلىپ، قىلمىستىق جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس» دەپ كورسەتۋ كەرەك).
2. مەكتەپ مۇعالىمىنىڭ ورتاشا جالاقىسى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى مەن ءمينيستردىڭ جالاقىسىنىڭ كەم دەگەندە 70%-نا تەڭ بولۋى ءتيىس. (جالاقىنىڭ جوعارى بولۋى ماماندىققا دەگەن باسەكەنى كۇشەيتەدى. باسەكە بولعان جەردە ساپا بولادى)
3. مۇعالىم قاۋىپتى ماماندىق بولىپ قالدى. سوندىقتان مۇعالىمگە قول جۇمساعان ادامعا قۇقىق قورعاۋ ورگانى قىزمەتكەرىنە قول كوتەرگەن ادامعا تاعايىندالاتىنداي جازا قولدانىلۋى ءتيىس.
4. پەداگوگ مامانداردى دايىنداۋ جۇيەسىن قايتا قاراپ، مەكتەپكە ەر ازاماتتاردى كوبىرەك تارتۋ تەتىكتەرىن قاراستىرۋ كەرەك.
5. وقۋلىقتار مەن ادىستەمەلىك قۇرالدار جاساۋعا پراكتيك مۇعالىمدەردى دە تارتۋ قاجەت.
6. ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ەڭ تومەنگى قىزمەتكەرى جەتەكشى مامان بولۋ ءۇشىن كەمى 8 جىل، اۋدان/قالا ءبىلىم ءبولىمىنىڭ جەتەكشى مامانى قىزمەتىنە كونكۋرسقا قاتىسۋ ءۇشىن كەمى 5 جىل پەداگوگيكالىق ەڭبەك ءوتىلى بولۋى مىندەتتى دەگەن تالاپ قوسۋ. ال باسقارما باسشىسىنا تيىسىنشە، 10, 8 جىل تالاپ ەتىلگەنى لازىم. سونىمەن قاتار مەكتەپ ديرەكتورىن تاعايىنداۋعا ارنالعان بۇيرىققا مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ مەرزىمىن بەكىتۋ كەرەك. 5 جىل سايىن مەكتەپ ديرەكتورى كونكۋرسپەن تاعايىندالۋى قاجەت.
7. پارا العان قىلمىسى دالەلدەنگەن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرى ءومىر بويى پەداگوگيكالىق قىزمەتتەن الاستاتىلۋى ءتيىس.
8. بيۋدجەتتەن مەكتەپتەردى جوندەۋگە بولىنگەن قاراجات باق بەتىندە جاريالانۋى ءتيىس (سوندا مۇعالىمدەر مەن اتا-انالاردان مەكتەپتى جوندەۋگە اقشا جيناۋ قيىنعا سوعاتىن بولادى).
9. ەر مۇعالىمدەردى 55 جاستان، ايەل مۇعالىمدەردى 50 جاستان زەينەتكە شىعارۋ كەرەك. (مۇعالىمدەردەن ەڭ كوپ تۇسكەن ۇسىنىس!)
10. قازىرگى تاڭدا مۇعالىمدەرگە بەرىلەتىن الەۋمەتتىك پاكەت جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ ەنشىسىندە. جەرگىلىكتى ورگاندار الەۋمەتتىك كومەكتى ءالى دە شەشە الماي ءجۇر، سوندىقتان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە قاراتىپ، قازاقستان بويىنشا بىدەي تاريف بەلگىلەۋ
11. جاڭا زاڭ جوباسىنداعى ادەپ جونىندەگى كەڭەستى الىپ تاستاعىن ءجون. ويتكەنى مەكتەپ باسشىلارى، اۋدان/قالا ءبىلىم بەرۋ بولىمدەرىنىڭ وكىلدەرى، باسشىلارى زاڭگەر ەمەس! بۇل مۇعالىمدى جازالاۋ قۇرالىنا اينالۋى مۇمكىن!
12. مۇعالىمنىڭ اتا-انا مەن وقۋشىنى قۇرمەتتەۋگە زاڭ جوباسىندا مىندەتتەگەنى سياقتى اتا-انا مەن وقۋشى تاراپىنان مۇعالىمنىڭ دە قۇقى مەن ار وجدانى قۇرمەتتەلۋگە ءتيىس ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون
13. زاڭ جوباسىنداعى قاراما-قايشىلىقتار مۇعالىمدەردىڭ ۇسىنىستارى بولا تۇرا ءالى جوندەلگەن جوق.
14. زاڭ جوباسىنا اتسالىسقان جۇمىس توبى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2018 جىلعى 16 قازانداعى № 575 بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن ەكەن. وسى كوميسسيا قۇرامىمەن تانىستىرۋدى، ءالى دە بولسا بۇل قۇرامعا «قازاقستان پەداگوگتارىنىڭ قاۋىمداستىعىنىڭ» ۇستازدارىن تارتۋدى دا ۇسىنامىز.
15. مۇعالىمدەردەن ۇسىنىلعان نەگىزگى ۇسىنىستار كولەڭكەدە قالۋدا. ۇسىنىستار ەسكەرىلمەسە بۇل زاڭ دا «ءبىلىم تۋرالى» زاڭنىڭ كوشىرمەسى بولىپ قالا بەرەدى سىزدەن ناقتى جاۋاپ پەن ۇسىنىس كۇتەمىز.

– «پەداگوگ مارتەبەسى» تۋرالى زاڭ جوباسىن دايىنداۋعا قاتارداعى مۇعالىمدەر دە تارتىلۋى ءتيىس. ءوز باسىم بۇل زاڭنان پەداگوگتى قورعايتىن ەشتەڭە تاپپادىم. سايلاۋ-ساناق سەكىلدى مۇعالىمنىڭ مىندەتىنە جاتپايتىن جۇمىستاردان دا بۇل زاڭ مۇعالىمدەردى قورعاي المايدى.

مۇعالىمنىڭ مىندەتىنە جاتپايتىن جۇمىستارعا جەككەن باسشىعا ەسكەرتۋ جاسالادى ەكەن. «ءبىر جىل ىشىندە بۇل جاعداي قايتالانسا عانا الگى باسشىعا ايىپپۇل سالىنادى» دەگەنى ءتىپتى ارزان قۋلىق. ءبىر جىل ىشىندە 2 سايلاۋ بولمايتىنى انىق.

ەستەرىڭىزدە بولسا، وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا كەيبىر الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى مەن وپپوزيتسيالىق كوزقاراستاعى قايراتكەرلەر «سايلاۋ زاڭىن بۇرمالادى» دەپ مۇعالىمدەردىڭ اتىنا جاعىمسىز پىكىر ايتقان بولاتىن، – دەيدى زاڭعا كوڭىلى تولماعان بەلسەندى ۇستاز شىنىبەكۇلى.

شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانى اقمەكتەپ اۋىلىنداعى مەكتەپ مۇعالىمى، «مۇعالىم مارتەبەسى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، ۇستاز، قوعامدىق بەلسەندى مەيىرجان تەمىربەك. فوتو: كەيىپكەردىڭ facebook جەلىسىندەگى جەكە پاراعىنان

كوپشىلىك ساراپشىلار كۇن تارتىبىندەگى زاڭنىڭ ءار الۋان كودەكستەردىڭ فراگمەنتتەرىنەن قۇرالعان «قۇراق كورپە» دەپ سانايدى. ەڭ وزەكتى ماسەلەلەر زەينەت جاسى مەن اكىمشىلىك رەسۋرستاردىڭ قىسىمى ەل كۇتكەندەي شەشىم تاپپادى. ءدال وسى تۇستا توقاەۆتىڭ «ەل ۇنىنە قۇلاق تۇرەتىن مەملەكەت قۇرۋ» تۇجىرىمداماسى ءىس جۇزىندە كورىنىس تاپپادى دەپ ەسەپتەيتىندەر كوپ. بۇل تۋرالى «مۇعالىم مارتەبەسى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى، ۇستاز، قوعامدىق بەلسەندى مەيىرجان تەمىربەك:

– جالپى «پەداگوگ مارتەبەسى» زاڭى سىلتەمەلەردەن تۇرادى. ول سىلتەمەلەر «پەداگوگ ادەبى» ت.ب. سول سەكىلدى ءنورماتيۆتى قۇجاتتارعا شىعادى. ونى وزگەرتۋ-قابىلداۋ قۇقىعى ءبىلىم سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگانعا تيەسىلى دەلىنگەن. سوندا مينيسترلىككە كەلگەن ءار مينيستر ءوز زاڭىن شىعارماسىنا كىم كەپىل؟
اكىمشىلىك كودەكستەگى 127 باپتا پەداگوگتارعا جازا قولدانۋ تۋرالى ايتىلعان، ول قىلمىستىق كودەكستە دە تۇر. سوندىقتان وقۋشىلارعا پەداگوگ تاراپىنان باقىلاۋ كۇشەيتىلمەسە 10 كۇنگە قامالادى نەمەسە ايىپپۇل تولەيدى.
مەنىڭشە، زاڭدا ەڭ قاجەتتى زەينەت جاسى قارالماي قالعان. باسقاسىنىڭ بارلىعى ءبىلىم تۋرالى زاڭنان كەلگەن. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جاعداي زاڭ وزدىگىنەن ورىندالمايدى، ونى ورىنداتا بىلەتىن پەداگوگ تابا الساق... – دەيدى.

جالپى زاڭنىڭ القيسساسى ۇزاق جىلدار بويى ۇستازدار قاۋىمىنىڭ «بيلىك قولبالاسىنا» اينالۋى تۋرالى سىننان كەيىن 2018 جىلى قولعا الىنعان بولاتىن. ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين «قر ەكس-پرەزيدەنتى نازارباەۆتىڭ باستاماسى بويىنشا ازىرلەنگەن» دەپ ەسەپتەيتىن «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسى بىلتىرعى ماۋسىمنان بەرى اشىق تالقىلانىپ، جىل سوڭىندا قازىرگى پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ قول قويۋىمەن بەكىتىلدى. مينيسترلىك دەرەگىنشە، زاڭدى جۇزەگە اسىرۋعا تەك بيۋدجەتتىڭ وزىنەن 1,2 تريلليون تەڭگەدەن استام قاراجات قاراستىرىلعان.

2017 جىلى ەلدەگى مۇعالىمدەر استاناداعى ەكسپو كورمەسىنە ءماجبۇرلى تۇردە بيلەت العانى ەسىمىزدە. ءار جىلدارى مۇعالىمدەر مەملەكەتتىك شارالار مەن فورۋم-جيىندارعا «قىزمەتتىك نۇسقاۋمەن» قاتىساتىنى بىلگىلى. مۇنى پرەزيدەنت توقاەۆ تا، پارلامەنت دەپۋتاتتارى دا تالاي مارتە سىناعان. بىراق ءالى كۇنگە دەيىن مۇعالىمدەر ەركىنەن تىس جۇمىسقا جەگىلىپ، ەڭبەك شارتىندا كورسەتىلمەگەن ايىپتارمەن ءارتۇرلى ماقساتتا جۇمىستان بوساتىلىپ كەلەدى. بۇعان وتكەن ايدا تۇركىستانداعى №15 مەكتەپتىڭ دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ مۇعالىمى باقىت ماناسۇلىن پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعىنىڭ كەزەكتەن تىس تەكسەرىسى كەزىندە اجەتحانادا كەزەكشىلىكتە بولماعاندىعى ءۇشىن ناريادپەن قولىن قايىرىپ اكەتۋىن مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى.

P.S.: ءبىر قىزىعى، مەملەكەتەتتىك باق پەن ساراي ماڭايىنداعى ساراپشىلار اقجولتاي حابار دەپ سۇيىنشىلەيتىن زاڭ جوباسىنا اتسالىسقان، دايىنداعان جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى جەمقورلىق ايىبىمەن سوتتالىپ، قازاقستان فەميداسىنىڭ «ەرەكشە جۇمساق» ۇكىمىمەن 6 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل ارقىلى بوساپ شىققان  بىلىم ءمينيسترىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى ەلميرا سۇحانبەرديەۆا بولعان. شەنەۋنىكتىڭ تۇرمە ءومىرى تۋرالى اتىشۋلى كىتابىنان كەيىن ءجۇز مىڭداعان پەداگوگتىڭ بولاشاعى مەن قۇقىق-مىندەتىن ايقىنداعان جۇمىس توبىنىڭ ءتىزىمى قايتا قارالىپ، جاڭارماعانى تاڭعالدىرادى.

قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن "پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى" زاڭدى دايىنداعان جۇمىس توبىنىڭ قۇرامى. فوتو: اشىق دەرەككوز

"The Qazaq Times"