AQŞ prezidenti äkimşiliginiñ türli narazılıq pen qısımğa tap boluına qaramastan, Memlekettik departament Osman imperiyası kezindegi armyan qırğın turalı mämilesin özgertpeytinin bildirdi. Bwğan deyin AQŞ Kongresiniñ eki palatası da 1915 jılğı armyan qırğının genocid dep tanığan rezolyuciyanı qabıldağan bolatın.

«Armyan genocidi» jäne «amerikalıq ündister genocidi»

Memlekettik departamenttiñ bwnday mälimdemesi AQŞ pen Türkiya arasında qarım-qatınas salqındap, «qayım aytısular» küşeyip twrğan kezde jasaldı. Biıl 24 säuir küni genocid qwrbandarın eske alu şarası kezinde prezident Tramp ta armyan qırğını turalı söz qozğağan bolatın. Ol kezde Tramp: «Millionğa juıq adamdı öltirip, deportaciya jürgizu XX ğasırdağı üreydi wşırğan zwlımdıqtıñ biri», – degen edi.

AQŞ pen Türkiya prezidentteri. Foto: Centre for Turkey Studies.

Ärine, AQŞ-tıñ bwl mämilesi imperiya mwrageri Türkiya tarabınan jauapsız qalğan joq. Osı aptanıñ bas şeninde prezident Erdoğan elindegi AQŞ-tıñ äskeri bazaların jauıp tastaytının eskerte ketti. Bwğan qosa Erdoğan Türkiya resmi türde AQŞ-tı Amerika qwrlığınıñ jergilikti halqına (amerikalıq ündisterge) genocid jasadı dep tanuı da mümkin ekenin ayttı.

AQŞ pen Türkiya arasındağı salqındıqqa reseylik äue qorğanıs jüyesinen bastalğan dau türtki bolğan. Uaşington Reseydiñ S-400 jüyesin satıp aludan bas tartudı talap etip keledi, biraq, bwğan Ankara köngen emes. Erdoğan birer kün bwrın «qajet bolsa İnjirlik jäne Kürejiktegi eki äskeri bazanı jauıp tastaytının» bildirdi. «Taraptar keyin oñauğa mümkin bolmay qalatın qadamdardı jasamauı kerek», – dedi türik basşısı telearnadağı mälimdemesinde.

AQŞ Türkiyanıñ äskeri bazasına qanşalıq mwqtaj

Şeteldik birneşe äskeri bazalardı jauıp tastau turalı Türkiya bwğan deyin de aytqan, sol arqılı batıstıq odaqtastarına eskertu berip kelgen. Biraq, bwl jolğınıñ jöni bölek. Bwl ret AQŞ-pen bolğan mämilesi uşığıp twrğan kezde osınday eskertu jasadı. Kürejiktegi äskeri baza AQŞ qana emes, NATO wyımı üşin de asa mañızdı. Sebebi, onda NATO-ğa jasalğan äue şabuılınan aldın ala mälimet bere alatın AN-TPY-2 jüyesi ornalastırılğan. Bwl jüye 2012 jılı ornatılğan, kezinde Keñes odağınıñ äue şabuılınan saqtanu maqsatında ornatılğan radardıñ ornına AN-TPY-2 jüyesi ornalastırılğan. Qazir ol Iran bağıtın közdep twr.

Alğaşında Resey atalğan radiolokaciyalıq stansanıñ bwl arağa jayğasuına qarsılıq tanıttı. Keyin onıñ bağıtı Iranğa qarağannan keyin Mäskeu qarsılığın toqtattı. AN-TPY-2 ornalasqan äskeri bazanı sırttay türik äskerleri küzetkenimen, radardı baqılau tolıqtay amerikalıqtardıñ qolında.

Äue bazası jäne AQŞ-tıñ Türkiyadağı yadrolıq qaruı

Al, İnjirliktegi äskeri äue bazasınıñ mañızı da öte zor. Bwl strategiyalıq mañızdı bazalardıñ biri. NATO onı şalğınşı wşaqtar üşin paydalanıp kelgen. Bwl äue bazası Orta Şığısta äue operaciyaların jürgizu üşin asa qolaylı bolumen tanımal. Irak, Süriya soğıstarı kezinde de bwl äue bazası amerikalıq äskeri küşter üşin belsendi äri tiimdi qızmet körsete alğan. Bazanı Türkiya men AQŞ-tan tıs Britaniyanıñ korol'dik äue küşteri ğana paydalana aladı. Sonday-aq, bwl bazada AQŞ-tıñ yadrolıq qaruı bar degen beyresmi mälimetterde tarap keledi. Köp jıldan beri bwl turalı birde-bir resmi söz aytılmağan edi, tek prezident Tramp qana bwl josındı bwzıp, yadrolıq qarudıñ bar ekenin moyındap qoydı. Tramptıñ ağattığınan keyin ol aradan yadrolıq qarudı şığarıp ketti men, älde äli de türik jerinde twr ma, bwl turalı da anıq mälimet bolğan joq.

AQŞ pen Türkiya arasında qanday kelisimder bolğanı bizge bey mälim. Biraq, reseylik äue qorğanıs jüyesi men F-35 wşaqtarınıñ tartıstı oyındarınan keyin, Erdoğan Tramptıñ "aq batasın" alğanda boluı mümkin. Foto: ALEX-NEWS

YAdrolıq qaru NATO işindegi «YAdrolıq almasu» degen qorğanıs jobası boyınşa Türkiyağa kelgen. «YAdrolıq almasu» jobası boyınşa özge odaqtastarğa yadrolıq qaru jetkizu qwqığı tek AQŞ-ta ğana bar. Osı joba ayasında AQŞ-tıñ Türkiyada, Bel'giyada, Germaniyada jäne Italiya qatarlı elderde yadrolıq qaruları bar. Biraq, bwl elder yadrolıq qarudı derbes paydalana almaydı, sebebi yadrolıq qarudıñ qozğaltqış kodı AQŞ-qa ğana ayan. Är eldegi bwl yadrolıq qarular qwpiya küyde jäne qauipsiz orınğa jayğastırılğan. Amerikalıq qarulı küşterdiñ küzetinde boladı jäne onı alıp kete aladı.

AQŞ prezidenti Donal'd Tramp jäne Türkiya basşısı Rejep Tayıp Erdoğan. Foto: https://img.zik.ua

Kürd mäselesi jäne Amerika-Türik qatınası

Süriya soğısı bastalıp, Kürd küşteri öñirdegi geosayasi oyındarğa aralasa bastağanda AQŞ pen Türkiya arasındağı qatınası salqınday bastadı. Süriyadağı kürd küşterin Ankara terrorlıq top qatarında tanidı jäne Türkiyanıñ twtastığına qauip töndiretin küşterdiñ biri dep qaraydı. Al, AQŞ bolsa, kürdterdi terrorlıq toptarğa qarsı kürestegi odaqtas etti.

2011 jıldan beri AQŞ pen Türkiya arasında salqındıq salğan mäseleler jeterlik, tize keter bolsaq: «Süriya soğısı, Süriyadağı qarulı toptar, Kürd küşteri (PKK men YPG qarulı toptarı), Fethollah Gülendi qaytarıp beru mäselesi, S-400 jüyesi men F-35 wşaqtarınıñ dauı. Mine osınıñ bäri Anqara (Ankara) – Uaşington arasın qojıratıp, soñında genocid dauına deyin äkelip tiredi. Bwl qayşılıqta ülken geosayasi müddelerdiñ bar ekeni de belgili.

“The Qazaq Times”