Germaniya saparı qarsañında Toqaev nemis baspasözine swhbat berdi

Toqaev Germaniyağa jwmıs saparı qarsañında Deutsche Welle nemis teleradiokompaniyasınıñ tilşisi Janna Nemcovağa swhbat berdi.

Nemcovamen swhbat barısında prezident Ukrainada bolıp jatqan jağdaylardan jasqanbaytının, Qazaqstanda jeke basına tabınuşılıq joq ekenin jäne eldi «antiqıtaylıq maydannıñ aumağına» aynaldırğısı kelmeytini aytqan. Sonımen qatar Toqaev eldegi mitingilerde policiya narazılarğa küş qoldanbağanın ayttı. Ötken ayda Germaniya-Qazaqstan arasındağı ekonomikalıq baylanıstıñ älsireuin toqtatıp, arı qaray damıtu maqsatında 5-6 jeltoqsan künderi Toqaevtıñ Berlinge memlekettik jwmıs saparımen baratını jariyalanğan edi.

– Siz biıl Nwrswltan Nazarbaevtıñ merziminen bwrın ketuine baylanıstı prezident boldıñız. Biliktiñ bwl auısuı Reseyde 2008 jılı Dmitriy Medvedev prezident bolıp saylanğan kezde, Vladimir Putin eleuli ıqpalın saqtauımen salıstıruğa bola ma?

– Reseydegi biliktiñ auısuı turalı eşteñe ayta almaymın, öytkeni ol basqa memleket. Qazaqstanğa keletin bolsaq, bwl jaña sayasi innovaciya boldı. Nwrswltan Nazarbaevtı biz Qazaqstan Respublikasınıñ negizin qalauşı retinde, ülken qwrmetke layıq adam retinde, wlt köşbasşısı retinde köremiz. Al men zañdı türde saylanğan prezident, memleket basşısı, joğarğı qolbasşımın. Bizdiñ aramızda eşqanday qayşılıqtar joq. Keyde baspasöz bwl taqırıptı asıra siltep aytqandı wnatadı. Men bir-birimizben aqıldasatınımızdı jasırmaymın. Keyde men odan keñes swraymın. Bizde qos bilik te, tandem de joq. Öytkeni zañdı türde saylanğan prezident bar.

– Prezident mırza, el astanasın Nwr-Swltan dep özgertu turalı bastamanı siz wsınğanıñızdı bilemin. Sonımen qatar, men birinşi prezidenttiñ esimimen atalğan äuejayğa wşıp keldim jäne qalanıñ bastı alañında Nwrswltan Nazarbaevtıñ eskertkişi twr. Oğan qosa, 1 jeltoqsan – Qazaqstan Respublikasınıñ twñğış prezidenti küni. Meniñ oyımşa bwl jeke twlğağa tabınu. Siz bwnımen kelisesiz be?

– Joq, kelispeymin. Sizder bilesizder me, Şolohov (Mihail Şolohov ) «Jeke twlğağa tabınu boldı ma?» degen swraqqa jauap bergende, ol: «jeke twlğa boldı» dep jauap bergen. Nwrswltan Äbişwlı Nazarbaev - iri tarihi twlğa. Ol eldiñ negizin qalauşılardıñ biri. Sondıqtan, biz onıñ eñbegine layıqtı, qwrmetpen qarauımız kerek.

– Twñğış prezidentti sınauğa bola ma?

– Qazaqstan azamattarı twñğış prezidentti sınaydı. Mwnı toqtatu mümkin emes, öytkeni äleumettik jeliler men internet jwmıs istep twr. Jalpı ğalamtor bizdiñ ömirimizdi tübegeyli özgertti.

– Bwl jaqsı özgeris pe?

– Meniñ oyımşa, bwl ğılımi-tehnikalıq progress, onı toqtata almaysız.

– Al bwl üşin qandayda bir jaza qoldanılmay ma? Äleumettik jelilerdegi sınğa nemese narazılıq akciyasına qatısqanı üşin, nemese jalğız piketter üşin?

– Qazir elde bir adamdıq piketke şıqqandardı eşkim jazalamaydı. Elde narazılıq şaraları bolğan kezde, nazar audarıñız, policiya arnayı qwraldarmen küş qoldanğan joq. Men olarğa eskerttim. Arandatuşılardı qolımen wstadı. Kerisinşe, policeyler narazılardıñ qolınan zardap şekti. On şaqtı policey auruhanağa tüsti. Europamen salıstırıñız. Onda suatqıştar men qol şoqpar qoldanadı. Barlığın teledidardan körip otırmız.

– Qazaqstan ükimeti Ukrainadağı oqiğalardan, atap aytqanda Qırımdı anneksiyalau men eldiñ şığısındağı soğıstan qorıqpay ma?

– Birinşiden, biz Qırımda bolğan oqiğaları anneksiya dep atamaymız. Bolğan is boldı. Anneksiya – bwl Qırımğa qatıstı tım auır söz. Ekinşiden, siz aytqanday, qorqınış bolmadı, öytkeni biz joğarıda aytqanımday Resey Federaciyasımen senimdi, tatu qarım-qatınastamız. Minsk kelissözderi Nwrswltan Nazarbaevtıñ bastaması boyınşa jüzege asqanın eske salğım keledi. Bügingi tañda Minsk kelisimderi, Ukrainadağı qaqtığıstıñ retteluine kömektesetin jalğız zañdı qwjat bolıp tabıladı.

– Siz jaqında Germaniyağa resmi saparmen kelesiz. Onda Germaniya kancleri Angela Merkel'men kezdesesiz. Äñgimeleriñiz ne turalı bolmaq?

– Germaniya üşin Qazaqstan – Europanıñ negizgi seriktesi. Germaniyanıñ Ortalıq Aziyamen saudasınıñ 86%-ı Qazaqstanğa tiesili. Sapar barısında şamamen eki milliard dollarğa juıq bağalanatın memorandumğa qol qoyılatın boladı.

– Eldiñ Qıtaydıñ Sin'czyan provinciyasımen ortaq şekarası bar. Köptegen aqparat qwraldarı Qıtayda wyğırlar men qazaqtardı sayasi tärbileytin lagerler bar dep jazdı. Bwl mäsele boyınşa Qıtay basşılığımen kelissözder bar ma?

– Birinşiden, Qıtay Halıq Respublikasınıñ azamattarı Şıñjañda twradı. Halıqaralıq qwqıq qorğau wyımdarı wsınğan köptegen habarlamalar şındıqqa janaspaydı. Qalay bolğanda da, etnikalıq qazaqtarğa qatıstı osı taqırıp töñireginde uşığular bar. Biz bwl geosayasattıñ bir böligi ekenin bilemiz. Öytkeni Qıtay men AQŞ saudası arasında qaqtığıs bar. Qıtayğa qarsı sankciyalar joyıla ma, joq pa, uaqıt körsetedi. Biraq Qazaqstan jahandıq antiqıtay maydanınıñ aumağına aynalmauı kerek.

"The Qazaq Times"