Toqaev joldauınıñ 25%-ı (5960 sözdiñ 1497-si) ğana memlekettik tilde jasalğan.

Bügin Qasım-Jomart Toqaev köpten kütken Qazaqstan halqına Joldauın jasap, onda qoğamdağı tüytkildi mäselelerge jauap beruge tırıstı. Keybir wsınıstarı köptiñ köñilinen şığıp, qoldau tauıp jattı. Tamız keñesinen keyingi Ükimettiñ tapsırma astında qalğan küni boldı. İske assa, qwp. Qazaqstan prezidentteriniñ 25-şi Joldauı ädettegidey öziniñ köpmäseleli sipatın saqtay otırıp, prezident pen biliktiñ poziciyasın tanıtuğa bağdarlanğan.

Qazaqstan sayasi sahnasındağı «prezidenttik joldau» janrı äbden qalıptasıp, onıñ tiptik tabiğatı qalıptasqalı 22 jıl ötti. 1997 jılı 16 qazanda N.Nazarbaevtıñ el missiyasın, eñ mañızdı 7 prioritet pen  naqtı 8 qadamdı ayqındağan alğaşqı «Qazaqstan halqına Joldauı» tek orıs tilinde jasalğan edi.

2 qırküyek Mäjilis üyinde aytılğan Joldaudıñ poşım-mazmwnına jiti nazar audarsaq, ättegen-aylap, köñildiñ rayı bwzılıp qoya beredi.

«Qazaq tiliniñ memlekettik til retindegi röli küşeyip, wltaralıq qatınas tiline aynalatın kezeñi keledi dep esepteymin» degen Toqaev «til ülken sayasattıñ qwralı ekenin» wmıtpauğa şaqırdı. Prezidenttiñ Joldauı köpşilik kütkendey tikeley efirde bolmadı. Tüs äletinde Aqorda portalı men BAQ betterinde Joldaudıñ tolıq mätini jariyalandı. Tekstologiyalıq taldau nätijesinde 10 bettik mälimdemeniñ tek 25%-ı ğana memlekettik tilde jazılğanı anıqtaldı. Bayandama mätinindegi 5960 sözdiñ 1497-si qazaq tilinde, al 4463 sözi orıs tilinde. Demek «wltaralıq qatınas tiline» aynaluğa «äleuetti» memlekettik til 4/1 böligin qwraydı. 75%-ı orıs tilinde jasalğan Joldau Qazaqstan halqına arnalğan.

Azamattarınıñ 70%-dan astamın memleket negizin qwrauşı äri jerdiñ bayırğı iesi bolıp sanalatın qazaq wltınıñ basımdılığın eskermeu – wzaq uaqıttan beri til janaşırları men azamattıq qoğam köterip kele jatqan ötkir mäsele. Qazirgi tañda de-fakto (is jüzinde) Qazaqstanda qwddı memlekettik qostildilik ahual ornağanday. Rasın aytıp, şındıqqa riyasız kelgende, Konstituciyada bektiliip, zañdı märtebesi ayqındalğan memlekettik til – qazaq tiliniñ qoldanılısı memlekettik organdar men biznes sektorlarda tınısı tar, öte tar. Osı twsta realdı jağdaydağı memlekettik tilge qatıstı wltaralıq «därejege jetu üşin bärimiz dañğaza jasamay, jwmıla jwmıs jürgizuimiz kerek» degendi qalay tüsinemiz degen saual tuadı. Sol «jwmıla jwmıs jürgizudi» o bastan bastağan jön bolsa kerek-ti. Ötken jıldarı eks-prezident N.Nazarbaevtıñ bir sözimen-aq bükil Parlamenttiñ qos qanatı, Ükimet qwramı, Ministrler kabineti tügel qazaqşa sayrağanı esimizde.

Til janaşırlarınıñ aşınuı orındı. Talay jıldan beri qoğamda «qazaq tili ömirdiñ barlıq salasın qamtuğa qauqarsız» deytin jañsaq pikirdiñ köbesi sögilmey keledi. Teledidarda şendiler kalonnası, tipti prezidenttiñ özi üş söziniñ ekeuin orısşa söyleydi. Mwnı körgen jas öskin wrpaqtıñ tüpsanasında beysanalı türde «qazaq tiline orın joq» degen tüsinik qalıptasarı sözsiz, kez kelgen närse qajettiligimen qadirli. Ana tilin qajetsinbegen ağa wrpaqtı körgen jastarğa ne ökpe, ne kinä artamız? Bäri özimizden.

Osıdan eki apta bwrın, 16 tamız Täuelsizdik sarayında Toqaev el pedagogtarınıñ dästürli Tamız keñesine arnayı qatısıp, kölemdi bayandama oqığan edi. Prezident bayandamasınıñ 29,4%-ı ğana, yağni 2414 sözdiñ (bayandama atauın qospağandağı)  tek 711-i ğana memlekettik tilde jazılğan. Sol kezde de 3/1-ine de jetpeytin böligi qazaq tilinde jariyalağan bayandamasında «Är halıqtıñ ana tili – bilimniñ kilti» – deydi akademik Ahmet Jwbanov. Bwl söz biz üşin negizgi wstanımğa aynaluı tiis» dep şegelep aytqan edi memleket basşısı.

"The Qazaq Times"