Orta aziyalıq liderlerdiñ arab jerinde kezdesui. Foto: vestikavkaza.ru.

Älemniñ birqatar elinde memleket basşılarınıñ otbası müşelerin, tuğan-tuıstarın bilikke tartu ürdisi küşeyip baradı. Bwl ürdiste post-keñestik elder köş bastap keledi. Bwğan deyin Özbekstan prezidenti Şavkat Mirzieevtıñ kişi qızı Şahnozanıñ Bilim beru ministrliginde basqarma törağası bolıp otırğanı belgili edi. Jaqında eldegi oppoziciyalıq basılımdar prezident Mirzieevtiñ ülken qızın Aqparat jäne kommunikaciyalar agenttiginiñ direktorı etip tağayındağanın jazdı.

Mirzieevter. Mirzieevtiñ eki qızı jäne bir wlı bar. Foto: BBC/GETTY IMAGES.

Şavkat Mirzieevke deyin de Özbekstan biligi bir otbasığa täueldi bolıp kelgeni belgili. Memlekettik qızmettegi qanday da bir klannıñ basında nemese qwzireti bar kreslolardı marqwm prezident Islam Karimovtıñ jaqın tuıstarı ielep kelgen. Gülnara Karimova Özbekstannıñ Ispaniyadağı tötenşe äri ökiletti elşisi bolıp twrğan. Prezident Mirzieev kezinde korrupciyağa baylanıstı ayıptaldı. Bügingi tañda Özbekstanda Mirzieev däuiri ornap kele jatqanğa wqsaydı.

Orta Aziya elderinde  

Köptegen elderdiñ Konstituciyası  el basşısınıñ öz tuıstarın joğarı lauazımdı qızmetke tağayındauına mümkindik bermeydi. Alayda, öz jaqındarın joğarı lauazımğa jetkizu üşin ata zañdı aynalıp ötken el basşıları da jeterlik. Bwl jağday älemniñ birqatar elinde bolğanımen, Orta Aziyağa köbirek şoğırlanğan. Orta Aziyadağı bilik ieleriniñ qoğamdıq pikir men eldiñ zañın türli täsilmen aynalıp ötip, dinastiyalıq jolğa bet alğan äreketter köp.

Äzirbayjannıñ qazirgi prezidenti Ilham Aliev bilikke mwragerlik jolmen jetkeni elge mälim. 2016 jılı ol el Konstituciyasına özgerister engizip, Birinşi vice-prezident jäne Vice-prezident lauazımdıların jasadı. Bwnıñ soñınan ol öziniñ jwbayı Mehriban Alievanı vice-prezident etip tağayındağan bolatın.

2016 jılı Täjikstan prezidenti Emomali Rohmon qızı Ozodanı Prezident apparaturasınıñ jetekşisi retinde tağayındadı. Ozoda Rohmon bwğan deyin de lauazımdı qızmetten şet qalğan emes-ti. Ol 2016 jılğa deyin Sırtqı ister ministriniñ orınbasarı qızmetin atqarıp kelgen. Ozoda Rohmonnıñ küyeui Jamoliddin Nuraliev Wlttıq bank jetekşisiniñ orınbasarı. Prezident Rohmonnıñ wlı Rustam bolsa TMD elderindegi eñ jas general bolıp sanaladı. 30 jastağı Rustam Emomali Täjikstan prezidentiniñ eñ ülken wlı. 2017 jılı ortalıq qala Duşanbeniñ qala äkimi bolıp tağayındalsa, qazir Korrupciyağa qarsı agenttikti basqarıp keledi.

Prezidenttiñ öz jaqının bilikke alıp kelu äreketi sätsizdikke wşırağan orta aziyalıq bir el bolsa – Qırğızstan. Qırğızstanda bwnday jağday tek elden quılğan prezidentteri twsında ğana boldı. 2005 jılı prezident Asqar Akaev wlı men qızın parlamentke alıp keldi, alayda köp ötpey otbasımen birge elden şığıp ketuge mäjbür boldı. Qwrmanbek Bakiev twsında jaqındarın bilikke äkelu keñ ete ala bastağan bolatın. Alayda, Bakiev biliginiñ qwlauımen bwl ürdis te toqtap qaldı.

Alıs şetelderde

Atı Respublika bolğanımen dinastiyalıq jolmen basqarılıp kelgen elderdiñ biri – Soltüstik Koreya. Köp jıldan beri Korey Halıqtıq Demokratiyalıq Respublikasın Kim äuleti bilep keledi. Eldiñ eñ negizgi biligin Kim äuletiniñ nemese jekjat-jwratı ieleydi. Bwğan qaramastan eldiñ eñ joğarı basşısı tarabınan jaqın tuıstarın ayausız jazağa kesu isteri de bolıp twradı. 2013 jılı KHDR basşısı Kim Joñ Un jezdesin joğarı lauazımdı qızmetinen alıp tastadı jäne köp ötpey ölim jazasına kesti.

Tramptıñ qızı men küyeu balası. Foto: GETTY IMAGES.

Jaqındarına lauazım wsınudan demokratiyalıq qwndılıqtı wran etken Batıs elderi de şet qalğan joq. Donal'd Tramptıñ AQŞ prezidenti boluı AQŞ biliginiñ tarihındağı birqatar «jañalıqtardı» alıp keldi. Prezident Tramp Aq üydegi orındığına jayğasa salısımen küyeu balası Jared Kuşnerge Aq üydiñ Bas keñesşisi lauazımın wsınğan edi. Bwl AQŞ-ta narazılıq tudırğan isterdiñ biri bolıp qaldı.

Qazaqstanda

Qazaqstandağı jağday közqaraqtı köpşilikke belgili. El basşısınıñ tuğan-tuıstarı joğarı lauazımdı qızmette otıruı zañdılıq qatarlı qabıldanıp bara jatqanday. Bizdiñ elde qızdarın, küyeu balaların özine jaqın mañızdı orındarğa tağayındau şırqau şıñına jetip bolıp, endi kezek nemerelerge kelgendey. Onsız da birqatar batıstıq aqparat qwraldarı Qazaqstandı biligi dinastiyağa aynalıp bara jatqanın aytıp, jazıp jatır. Qadirli Konstituciyamızdıñ özinde twñğış prezidentke, onıñ otbasına qatıstı erejelerimiz bar. Bir sözben aytqanda el biligin bir otbasınıñ qolına tabıstauda qazaq eli älemde aldına qara salmay keledi.

Halıqaralıq qauımdastıqtıñ minberinde jasağan mälimdemesiniñ birinde Qazaqstannıñ twñğış prezidenti N. Nazarbaev: «Men öz halqıma rizamın», – degen edi. 30 jılğa juıq uaqıtta halıq sanınıñ işki ösimi tolıq 5 millionğa da jetpegen, basında 158 mlrd dollardan astam qarızı bar halqı, bileuşi äulettiñ rizalığın alu üşin tağı ne istep bersek eken?!

“The Qazaq Times”