Foto: caa-network.org

Täjikstanda bir jıldan keyin parlament jäne prezident saylau ötedi. Osığan baylanıstı bügin biz eldi wzaq jıldar boyı basqarıp kele jatqan Emomali Rahmonnan keyin bilik basına keletin taq mwragerleri men bilik tranziti kezinde boluı mümkin jağdaylarğa qısqaşa toqtaludı jön kördik.

Damığan, demokratiyalıq elderde qanday da bir saylaudıñ ötuine bir-eki jıl qalağanda atqaruşı biliktiñ oponentteri belsendilik tanıta bastaydı. Biri biliktiñ aşıq sınasa, endi biri saylauğa qatısatın kandidattarınıñ tizimin wsınadı. Biraq bwl joğarıda aytqanımızday damığan, demokaratiyalıq elderde bolatın dünie. Täjikstan siyaqtı Ortalıq Aziyanıñ kezekti bir avtoritarlıq jüyedegi elinde bwnday sayasi qozğalıs bolmaytını aytpasa da tüsinikti. Dese de, Täjikstanda 2020 jılı ötetin parlament jäne prezident saylauı bilik tranzitı kezeñinde ötetindigimen qızıq.

2015 jılı Täjikstan Konstituciyasına kezekti ret özgertuler men tolıqtırular engizilip, ümitkerlerdiñ prezident saylauına qatısuı 35 jastan 30 jasqa tömendegen. Osıdan keyin köptegen sarapşılar «taq mwrageri Duşanbe merı (Emomali Rahmonnıñ wlı) Rustam Emomali. Bilik Ata zañdı özgertu arqılı osınıñ alğışarttarın jasap jatır» degen boljamdar aytqan. Biraq 2016 jılı Rahmonnıñ ülken qızı Ozoda Rahmon prezident  äkimşiligi basşısı bolıp tağayındalıp, bilik tranzitine qatıstı qanday da bir boljam aytu äli erte ekendigine meñzedi.

Biraq bayqasañızdar Täjikstan jwrtşılığı talqılap jatqan «bilik tranziti» mäselesi Qazaqstanmen öte wqsas. Bizdiñ elimizde de sarapşı bitken 2019 jılı merziminen bwrın ötui mümkin prezident saylauın jäne Nazarbaevtan keyin bilik basına kimniñ keletindigin talqılap, türli boljamdar aytuda. Biraq olarda da naqtı jauap joq. Biri «taq mwrageri prezidenttiñ küyeubalası boladı» dese, endi biri «ülken qızı boluı mümkin» deydi.

Jalpı, jahandıq geosayasat sağat sayın qwbılıp, derjavalar teketiresi kün ötken sayın uşığıp bara jatqan uaqıtta Qazaqstan nemese Täjikstanda boluı mümkin «bilik tranziti» men prezident saylauı sırtqı küşterdiñ aralasuınsız ötedi dep aytu qiın. Halıqaralıq sarapşılar pikirinşe, 2020 jılı ötetin prezident saylauı kezinde Täjikstan halqına ädil tañdau jasauğa 100 payız erkindik berilmeydi. Sebebi el ekonomikası Qıtay men Reseyge şamadan tıs täueldi jäne resmi Duşanbege taq mwragerin anıqtauda olarmen sanasuına tura keledi. Biraq soñğı jıldarı Emomali Rahmonnıñ kez kelgen halıqaralıq şarada wlı Rustamdı qasınan tastamay ertip jürgendigin eskersek, Duşanbe qojayını «bilik tranzitine»  dayındıqtı älde qayda erte bastağan tärizdi...

"The Qazaq Times"