Foto: .tengrinews.kz

Jaña jıl bastalğalı beri qazaq qoğamı Qarağandı oqiğasın qızu talqılauda. Biri bwnı wltaralıq qaqtığıs dese, endi biri twrmıstıq jağday deu de. Osığan baylanıstı bügin biz sarapşılar pikirin bilip kördik. 

Foto: sputniknews.kz

Erlan Sairov, sayasattanuşı: Qazir resmi bilik bwnı twrmıstıq jağday dep jatır. Sırt közge qarağanda bwl jaña jıl aldındağı twrmıstıq jağday bolıp körinui ıqtimal. Biraq osı twrmıstıq jağdaydıñ alğışarttarı bar. Oblıstıq deñgeyde basqa wlt ökilderi, Qazaqstannıñ azamatı emes köptegen twlğalar bizdiñ elimizde käsipkerlikpen aynalısıp, qazaqqa qol jetimdi emes är türli memlekettiñ igilikterin körip otır. Mine osı mäselege kelgen kezde bwnıñ ekinşi jağı şığadı. YAğni oblıstıq deñgeyde bwl tek qana Qarağandıda ğana emes, basqa oblıstardıñ barlığında bar närse...  Şının aytu kerek, köptegen qazaq, onıñ işinde jastarımız osı materialdıq igilikterdi köre almay otır. Osı twsqa kelgen kezde, bwl twrmıstıq jağdaydan äleumettik teñsizdik jağdayına köteriledi. Biz mine osı mäseleni qarastıruımız kerek. Osı täuelsizdik alğan 28 jıldıñ işinde materialdıq igilikterge qol jetkize almay jürgen özimizdiñ qazaq jastarı. Mine osı Qarağandıdağı jağdayda da äleumettik teñsizdik mäselesi körinis aladı. Al bwl mäseleni tübegeyli şeşpeytin bolsaq, onda bwnıñ ar jağı elimizdegi köptegen memlekettik qiınşılıqtarğa alıp kelui ıqtimal.

Foto: Ult.kz

Dos Köşim, sayasattanuşı: Bwğan jauap beru üşin mağan sol töbeleske qatısqan adamdardıñ aşıq ekrannıñ aldında, jurnalisterdiñ aldında aytqan sözderi kerek. Qalay bastaldı? Neden bastaldı? Qazaqtı qorlaytın, namısına tietin sözder aytıldı ma? Qazaqtıñ qızdarına qatıstı sözder aytıldı ma? Qısqası biz neden bastalğanın  äli künge deyin bilmeymiz. Segiz kün ötti. Ol turalı ne soğan qatısqan adamdar aytqan joq. Ne sol jerde ayqaylap jürgen jigitter solardı tauıp alıp olardı köpşiliktiñ aldına şığarğan joq. Ne qwqıq qorğau organdarı tarapınan mınaday tüsinikteme berdi degen söz joq. Sondıqtan eşkimge qazir mınau bılay, mınau bılay dep jauap beruge bolmaydı. Mısalı, deputattar aytıp jatır ğoy: «Bwl jay änşeyin twrmıstıq jağday» - dep. Olardıñ olay aytuğa qwqı joq. Sebebi olar onı bilmeydi äli künge deyin... Bwl «muzıkadan» bastaldı ma, joq älde «uaqıt boldı şığıñdar» degennen bastaldı ma? Qısqası onsız biz bwl mäselege eşqanday pikir ayta almaymız. Biraq, nelikten osınday qaqtığıstar bolsa, bwğan wltaralıq qaqtığıs esebindegi körinis beriledi, halıq solay tüsinedi? Osını biz zertteuimiz kerek. Mısalı: Şelektegi oqiğa deyik, Malıbay deyik, Qazatkom deyik, Mayatas deyik, Sarıağaş deyik. Barlıq jerde men boldım. Barlıq jerde biz qatıstıq. «Nelikten halıq osığan osınday bağa beredi?» - degen närsege men biraq närse aytar edim. Qazaqstanda twratın belgili bir basqa wlt ökili nemese orıstanıp ketken özimizdiñ qazaqtar, olar äli künge deyin osı qazaq eli, qazaq memleketi ekendigin moyındağısı kelmeydi. Olardıñ bir de bireui Täuelsizdik üşin küreskende qasımızdan tabılğan joq. Qazaq mäselesin kötergende bir de bireui qasımızda bolğan joq. Sondıqtan «olarğa degen köñil böten» degen közqaras qalıptasa bastadı. Olar qazaqtıñ tilin 30 jılda üyrengen joq. Qısqası olar özin-özi Qazaqstannıñ işinde böten sanaydı jäne olar onı özderi tüsinbeydi, ne tüsingisi kelmeydi. Olar äli künge deyin qazaq memleketiniñ qwrılğanın jäne qazaq öz memleketin qwrğanın iştey moyındağan joq. Osı mäsele qazaqtıñ köñilinde qayau bolıp twr. Sondıqtan kez kelgen Pavlodar, Petropavl degen atau bolsın, ne bolmasa «Drevni Rim» degen atau bolsın, meniñ aşu-ızamdı tuğızatının olar tüsinbeydi. Äñgime bwl jerde osınıñ barlığınıñ jinaluında. Bwlar bizben birge bir memlekette, bir şañıraqtıñ astında twradı, birdey ömir süredi. Biraq söyte otıra bwlar bizdiñ arman-maqsattarımızdı ne tüsingisi kelmeydi, ne keyde qarsı şığadı. Bwğan qazaq iştey qapalanadı deymiz be , joq älde ızalanadı deymiz be bilmeymin. Osınıñ barlığı kez kelgen bir is-äreket bastalğanda şığadı. Jeltoqsanda da qwrdan-qwr şıqqan joq. Bwnıñ barlığın eşkim aldın ala tüsindirgen joq. Bwnıñ barlığı jinalıp qaladı da bir jerde jarıladı. Meniñ oyımşa, bizdiñ memleket osınıñ barlığın äli tüsinbey otır. Ne bolmasa tüsinetin şığar. Olarda aqıldı adamdar ğoy talay jerdiñ universitetin bitirgen. Biraq sonı moyındağısı kelmey otır. Sebebi biliktiñ de negizgi tobı jañağı men aytqan adamdar. Olar qazaqtıñ täuelsizdigi üşin küresken joq. Sondıqtan olar ana jaqta ökinişke oray. Halıq olarğa da senbeydi...

Keşe işki ister ministrliginiñ orınbasarı resmi mälimdeme jasadı ğoy. Ol aytadı, «üşten keyin olar (meyramhanadan qonaqtardı – red) özderi şığardı» - dep. Eş uaqıtta olar özderi şığarmaydı. Olar ol uaqıtta «mınalar ketpey otır» - dep policiya şaqıradı. Olar qoldarına armatura alıp, pışaq alıp jañağı otırğan adamdardı şığara ma? Bwl miğa kirmeytin närse. Sondıqtan bwnıñ işinde de biliktiñ, işki ister ministrliginiñ tığıp otırğan mäseleleri bar... Qolına armatura alıp, pışaq alıp olardı eşkim şığarıp salmaydı. Bwl jabayı dünie emes. Bwl qwqıqtıq memleket. Bwl Qazaqstan memleketi. Demokratiyalıq memleket, biz maqtanatın.

Jeltoqsannıñ 31-inen qañtardıñ 1-ine qarağan tüni Qarağandıda armyan etnos ökilderi men qazaqtar arasında kikiljiñ bolıp, 1 adam köz jwmğan. Osıdan keyin äleumettik jelilerde qazaqtar men armyandar arasında bolğan töbelestiñ beynejazbaları tarap, Qarağandı halqı «Ejelgi Rim» meyramhanası mañına jinalağan. Biraq policiya qızmetkerleri «ejelgi» ädetterine basıp, meyramhana mañın qorşauğa alıp, jinalğan qauımdı oqiğa bolğan jerge ötkizbegen.

6 qañtar küni bir top belsendiler Qarağandınıñ ortalığına jinalıp, qılmıstıñ istiñ jüru barısı jöninde jergilikti bilik ökilderinen tüsinikteme berudi talap etken. Oblıs äkimi Erlan Qoşanov halıq aldına şığıp: «Bireuler "bwlar aqşa berip qwtılıp" ketedi dep aytıp jür. Eşkim de qwtılmaydı! Mınaday qoğamdıq baqılau twr, eñ joğarğı organdar baqılap otır. Bwl tergeu ayağına deyin ädil jetedi, qılmıskerler öz jazasın aladı. Men sizderge oblıs äkimi, elbasınıñ osı jerdegi ökili retinde uäde beremin. Qaşıp jürgen qılmısqa negizgi küdikti eki-üş künniñ işinde wstaladı», - dep mälimdegen.

Qazirgi tañda atalmış oqiğağa baylanıstı 8 adam qamauğa alınıp, negizgi küdikti Guguryan Narekke halıqaralıq izdeu jariyalanğan.

"The Qazaq Times"