AQŞ-Qıtay arasındağı dialog Tayuan mäselesin kötere bastadı

AQŞ-Qıtay qatınası kürdeli sauda qaqtığısında twr. Eki eldiñ wzaqqa jıldarğa sozılatın äri swrapıl strategiyalıq bäsekelestik baylanıs kezeñine ötkenin bwdan bwrın da aytqan edik. Osı aptada AQŞ pen Qıtay arasında diplomatiyalıq qauipsizdik dialogı jürildi. Bwl eki el arasındağı sauda-sattıq kelisimderine eş qatıssız köringenimen, taraptardıñ äskeri kemeleriniñ kezdesip qaluı, Oñtüstik Qıtay teñizindegi daudıñ örşui, Tayuan (Tayvan') mäselesi qabattasqan auqımdı strategiyalıq bäseke oyındarı ekeni añğarıladı.

Osı apta Uaşingtonda AQŞ-Qıtay diplomatiyalıq  qauipsizdik dialogı ötuden bwrın Beyjiñ arnayı mälimdeme arqılı Tayuan mäselesiniñ asa sezimtal ekenin qaytalay eskertip ötti. Al, Uaşingtonğa barğan Qıtay lauazımdısı da bwnı aynıtpay qaytaladı.

Qıtay Kommunistik partiyası sayasi byurosınıñ müşesi, Qıtay Ortalıq komitetiniñ Sırtqı ister jönindegi komitet direktorı YAñ Jieçı Aq üyde AQŞ-tıñ wlttıq qauipsizdik jönindegi keñesşisi Boltonmen kezdesu ötkizdi. Kezdesude YAñ Jieçı Qwrama Ştattar «Bir Qıtay principi» men eki el arasında qol qoyılğan üş negizgi kelisimdi saqtaydı dep ümittenetinin jetkizdi. Ol jäne Tayuan mäselesin dwrıs jağınan retke salu kerektigin, Tayuan taqırıbınıñ «Qıtay-AQŞ arasındağı eñ mañızdı äri sezimtal taqırıp» ekenin Aq üy jağı tolıq sezinui  kerektigin ayttı.

Tramp ükimeti biraz uaqıttan beri Tayuanğa qoldau körsetu şaraların jasap keledi. Aytalıq, AQŞ joğarı lauazımdı twlğalarınıñ Tayuanğa saparlay baruın jolğa qoyu, Tayuanğa jaña äskeri tehnikalardı satu turalı mälimdeme, Tayuan bwğazına äskeri kemelerin jüzdiru jäne t.b.   Al osınıñ bäri Beyjiñniñ küşti reakciyasın tudırdı. QHR biligi birneşe ret AQŞ-Tayuan arasındağı joğarı deñgeydegi almasularğa qarsılıq tanıtıp, Uaşingtondı «Bir Qıtay principin» saqtauğa qayta-qayta şaqırdı.

Degenmen, AQŞ Memlekettik departamenti Tayuanğa qatıstı sayasatınıñ özgertpeytinin añğarttı. Aytalıq, Iran mwnay eksportına bağıttalğan sankciyadan da osını añğaruğa boladı. Tayuan AQŞ sankciyasınan jeñildikke ie bolğan 8 eldiñ biri bolıp qaldı. Äri, Memlekettik departament bwl isterin Qwrama Ştattıñ «Tayuan qatınası jönindegi zañğa» tolıqtay säykes ekenin alğa tarttı.

Ayta keteyik, Iran mwnay eksportına salğan sankciyasında Qwrama Ştat Ündistan, Qıtay, Japoniya, Oñtüstik Koreya, Türkiya, Italiya, Grekiya jäne Tayuan qatarlı elderge «rahımşılıq» jasadı. Osı atalğan elder soñğı altı aydan beri Irannan mwnay satıp aluın aytarlıqtay qısqartıp keldi. Sonıñ işinde ekeui Iran şiki mwnayınan tolığımen bas tarttı jäne sankciya toqtatılğanşa Iran mwnayı turalı «jaq aşpaytın» boldı. Osı mälimetterdi jetkizumen birge, Pompeo aldağı uaqıtta barlıq elderdiñ Iran mwnayın importtau körsetkişin nölge teñestiru üşin kelissözde toqtausız jürgizetinin de aytıp ötken.

Qıtay Sırtqı ister ministrliginiñ resmi saytındağı habarlamada, YAñ Jieçı Boltonmen kezdesu kezinde: «Strategiyalıq özara senim – Qıtay-Amerika qatınasnıñ wzaq merzimdi damuı üşin eñ negizgi mäsele», – dep atap körsetkeni jazılğan. Sonımen birge, YAñ Jieçı Boltonğa Qıtay AQŞ-pen selbesuge wmtılatının, qayşılıqtardı qaqtığısqa aparmay şeşim etuge, özara qwrmet pen tüsinistik arqılı tabısqa jetuge küş salatının da aytıp ötken.

Bolton da öz kezeginde prezident Tramptıñ G20 sammiti qarsañında Qıtay basşısı Şi Jinpiñmen kezdesuge köbirek nazar audarıp otırğanın, al AQŞ-Qıtay diplomatiyalıq qauipsizdik dialogınıñ öz ara senimdi nığaytuğa septigin tigizetinin aytqan. Bwlarmen qatar Qwrama Ştattar da Qıtaymen ekijaqtı qarım-qatınastardı jäne halıqaralıq aymaqtıq mäselelerdi ortaq şeşuge tırısatının jetkizgen.

Al, bügin AQŞ memlekettik hatşısı jäne qorğanıs ministri YAñ Jieçı jäne Qıtay qorğanıs ministrimen kezdesu ötkizip jatır.

Qos taraptıñ kürdeli äri salmaqtı taqırıptarda dialogtardı jiiletuiniñ bir ortaq maqsatı – qaraşanıñ soñındağı Tramp-Şi kelissöziniñ kedergilerin jeñildetu. Eki el basşısı osı kezdesude eki el arasındağı qayşılıqtardı aşıq ortağa saladı dep kütilude. Uaşington men Beyjiñ arasındağı eñ näzik Tayuan taqırıbınıñ da dialogtıñ bastı taqırıbına aynaluı da tegin emes. Bwl öz kezeginde AQŞ-Qıtay qayşılığınıñ şırqau şıñına jaqınday tüskeninen de derek beredi.

“The Qazaq Times”