Ortalıq Aziyadağı elderi. Foto: Central Asia Analytical Network.

Ötken ğasırdıñ 70-şi jıldarındağı sınaqtarda taralğan uran qaldıqtarı eskerusiz qalıp, qorqınıştı apattardıñ qaupimen öñirdi alañdatuda. Halıqaralıq wyım uran qaldıqtarın zalalsızdandıruğa qarajat toptauda. «Europa Rekonstrukciya jäne damıtu banki» London qalasında Ortalıq Aziyadağı uran qaldıqtarınıñ zardaptarın joyudı taqırıp etken arnayı konferenciya wyımdastırdı.

Osığan deyin, yağni 2015 jılı, atalmış bankpen Eurokomissiya arasında Ortalıq Aziyadağı uran qaldıqtarın joyu, zalalsızdandıru boyınşa arnayı fond  qwrılıp, esep aşılğan edi. Joba Ortalıq Aziyanı (Qırğızstan, Özbekstan jäne Täjikstan elderinde) qamtidı jäne 85 mln euro jwmsaladı dep boljanğan. Bwğan EO 16,5 mln, Norvegiya 600 mıñ euro qarajat audardı. Alayda, konferenciya kezinde jobanı jüzege asıru üşin qosımşa 70 mln euro qarjı kerek delingen.

Biıl mamır ayında, Europa parlamentiniñ ökilderi osı mäsele boyınşa, Qırğızstannıñ uran qaldıqtarı saqtalğan aymaqtarına bardı. Osı sapardan keyin olar eñ aldımen isteletin jwmıs, uran qaldıqtarı saqtalğan aymaqta jasaytın adamdardı mälimettermen qamtamasız etu kerek dep şeşken. Bwl mäsele boyınşa qırğız biligi de twraqtı jwmıstar alıp barıp jatqanın aytadı. Eldegi uran qaldıqtarın zalalsızdandıruda Qırğızstan şeteldik qarajatqa köbirek süyenedi.

Onıñ üstine Qırğızstannıñ Maylı-su jeri Ortalıq Aziya elderi arasında uran qaldığı eñ köp taralğan aymaq bolıp sanaladı. «Qırği-qabaq soğıs jıldarında» eki birdey gidrometallurgiyalıq zavod 22 jıl boyı uran öndirgen. Suğa jaqın topıraq qabatına kömilgen uran Ferğana oblısına ürey tudırıp keledi. Mwndağı tuıluı mümkin apattıñ şarpitın aumağı da orasan zor. Bwğan deyin halıqaralıq wyım osı mañda eñ qauipti degen orındarda zalalsızdandıru jwmıstarın da jürgizgen.

“The Qazaq Times”