Foto: BBC.news

Şveycarlıq neyrofiziologtar apattan keyin nemese öte auır derttiñ saldarınan sal bolıp qalğan adamdardıñ oyın oqitın jaña neyroçip oylap taptı. Bwl turalı BBC habarladı.

«Bwl keremet täjiribe boldı. Tolıqtay sal bolıp qalğan adamdardıñ qorşağan ortamen baylanısa almaydı degendi 100 payız joqqa şığaratın nätije aldıq. 4 erikti adam tek qana oy küşin jwmsay otırıp, jeke qoyılğan swraqtardıñ barlığına jauap bere aldı.  Eger qaytara teksergennen keyin däl osı nätijeni ala alsaq, biz qozğalmalı neyrondardıñ disfunkciyasınan zardap şegetine adamdarğa qayta söyleu baqıtın sıylay alamız», – deydi Tyubigen (Germaniya) universitetiniñ professorı Nil's Birbaumer (Niels Bierbaumer).

«Qorşaudağı adam» atalatın sindrom belgili bir neyrodegenerativti aurulardıñ (mısalı, amiotrofikti skleroz nemese «Stiven Hoking derti») damuınıñ soñğı punkti bolıp esepteledi. YAğni, bwnday adamdar qorşağan ortamen qarım-qatınasın birjola üzgendey körinui mümkin. Sebebi bwlşıq etteri jwmıs istemeydi. Jalpı bwl sindrom tereñ wyqığa ketetin essiz küydegi (komadağı) adamdardı eske tüsiredi. Köptegen neyrofiziologtar, onıñ işinde Birbaumer de, sal adamdardı oylana da almaydı dep eseptegen.

Birbaumer men onıñ äriptesteri 4 eriktige jasağan täjiribesinde neyroçip pen komp'yuterlik interfeysterdi qoldana otırıp, sal adamdarmen söylesuge bolatın, bolmaytındığın anıqtağısı keldi.

Ğalımdar 2 qwrılğını qoldandı:  twtas midıñ funciyaların baqılap otıratın magnitti-rezonanstı tomograf jäne infraqızıl spektroskop. Bwl jaña ğılımi qwrılğı jüyke jasuşalarınıñ belsendiligin jäne qanşalıqtı ottegi paydalanatının baqılauda wstap otıruğa mümkindik beredi.

Ğalımdardıñ tüsindiruinşe, adamnıñ terisi 700-900 nanometrde säulelendiru üşin tım möldir keledi, alayda qandağı bastı ottegi tasımaldauşı gemoglobin barlığın siñirip otıradı. Jasuşa qanşalıqtı  köp ottegi paydalanğan sayın, sonşalıq eritrocitter böledi.

Birneşe jıl bwrın ğalımdar tobı öte qızıqtı zertteu jürgizip, däleldep şığarğan. Olar adamdardıñ mi qızmetin baqılauğa alğan. Jeñil swraqtar qoyılğan jağdayda, nauqastıñ gemoglobini özgerip otırğan. YAğni, «iä» dep jauap bergen kezde qan qısım joğarılaydı da, «joq» degeninde, kerisinşe, azayğan. Osı täjiribeni negizge ala otırıp, ğalımdar osınday «iä», «joq» degen jauaptarğa dabıl qağıp twratın jaña  jüye oylap taptı.

Joğarıda atap ötilgen täjiribege qatısqan 4 nauqas, özderiniñ jwbayların, tuıstarın tanığan jäne jeke ömirine qatıstı swraqtarğa jauap bergen. İşindegi bir nauqas, tipti, öziniñ qızına twrmısqa şığuğa qarsılığın bildirgen.

Ğalımdardı tañ qaldırğanı, barlıq qatısuşılar ömir sürip jatqandıqarına quandı. Osıdan şığatın qorıtındı: sal auruına şaldıqqan nauqastardıñ barlığı ömir sürudi jalğastıradı. Osı saladağı zertteudi tereñdete tüsse, bwl adamdardıñ birtindep  qozğalıp, söyley alatın deñgeyge jetui de mümkin.

«The Qazaq Times»