عالىمدار سال ادامنىڭ ويىن انىقتايتىن اپپارات جاسادى

شۆەيتسارلىق نەيروفيزيولوگتار اپاتتان كەيىن نەمەسە وتە اۋىر دەرتتىڭ سالدارىنان سال بولىپ قالعان ادامداردىڭ ويىن وقيتىن جاڭا نەيروچيپ ويلاپ تاپتى. بۇل تۋرالى BBC حابارلادى.

«بۇل كەرەمەت تاجىريبە بولدى. تولىقتاي سال بولىپ قالعان ادامداردىڭ قورشاعان ورتامەن بايلانىسا المايدى دەگەندى 100 پايىز جوققا شىعاراتىن ناتيجە الدىق. 4 ەرىكتى ادام تەك قانا وي كۇشىن جۇمساي وتىرىپ، جەكە قويىلعان سۇراقتاردىڭ بارلىعىنا جاۋاپ بەرە الدى.  ەگەر قايتارا تەكسەرگەننەن كەيىن ءدال وسى ناتيجەنى الا الساق، ءبىز قوزعالمالى نەيرونداردىڭ ديسفۋنكتسياسىنان زارداپ شەگەتىنە ادامدارعا قايتا سويلەۋ باقىتىن سىيلاي الامىز»، – دەيدى تيۋبيگەن (گەرمانيا) ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى نيلس بيرباۋمەر (Niels Bierbaumer).

«قورشاۋداعى ادام» اتالاتىن سيندروم بەلگىلى ءبىر نەيرودەگەنەراتيۆتى اۋرۋلاردىڭ (مىسالى، اميوتروفيكتى سكلەروز نەمەسە «ستيۆەن حوكينگ دەرتى») دامۋىنىڭ سوڭعى پۋنكتى بولىپ ەسەپتەلەدى. ياعني، بۇنداي ادامدار قورشاعان ورتامەن قارىم-قاتىناسىن ءبىرجولا ۇزگەندەي كورىنۋى مۇمكىن. سەبەبى بۇلشىق ەتتەرى جۇمىس ىستەمەيدى. جالپى بۇل سيندروم تەرەڭ ۇيقىعا كەتەتىن ەسسىز كۇيدەگى (كوماداعى) ادامداردى ەسكە تۇسىرەدى. كوپتەگەن نەيروفيزيولوگتار، ونىڭ ىشىندە بيرباۋمەر دە، سال ادامداردى ويلانا دا المايدى دەپ ەسەپتەگەن.

بيرباۋمەر مەن ونىڭ ارىپتەستەرى 4 ەرىكتىگە جاساعان تاجىريبەسىندە نەيروچيپ پەن كومپيۋتەرلىك ينتەرفەيستەردى قولدانا وتىرىپ، سال ادامدارمەن سويلەسۋگە بولاتىن، بولمايتىندىعىن انىقتاعىسى كەلدى.

عالىمدار 2 قۇرىلعىنى قولداندى:  تۇتاس ميدىڭ فۋنتسيالارىن باقىلاپ وتىراتىن ماگنيتتى-رەزونانستى توموگراف جانە ينفراقىزىل سپەكتروسكوپ. بۇل جاڭا عىلىمي قۇرىلعى جۇيكە جاسۋشالارىنىڭ بەلسەندىلىگىن جانە قانشالىقتى وتتەگى پايدالاناتىنىن باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

عالىمداردىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ادامنىڭ تەرىسى 700-900 نانومەتردە ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن تىم ءمولدىر كەلەدى، الايدا قانداعى باستى وتتەگى تاسىمالداۋشى گەموگلوبين بارلىعىن ءسىڭىرىپ وتىرادى. جاسۋشا قانشالىقتى  كوپ وتتەگى پايدالانعان سايىن، سونشالىق ەريتروتسيتتەر بولەدى.

بىرنەشە جىل بۇرىن عالىمدار توبى وتە قىزىقتى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، دالەلدەپ شىعارعان. ولار ادامداردىڭ مي قىزمەتىن باقىلاۋعا العان. جەڭىل سۇراقتار قويىلعان جاعدايدا، ناۋقاستىڭ گەموگلوبينى وزگەرىپ وتىرعان. ياعني، «ءيا» دەپ جاۋاپ بەرگەن كەزدە قان قىسىم جوعارىلايدى دا، «جوق» دەگەنىندە، كەرىسىنشە، ازايعان. وسى تاجىريبەنى نەگىزگە الا وتىرىپ، عالىمدار وسىنداي «ءيا»، «جوق» دەگەن جاۋاپتارعا دابىل قاعىپ تۇراتىن جاڭا  جۇيە ويلاپ تاپتى.

جوعارىدا اتاپ وتىلگەن تاجىريبەگە قاتىسقان 4 ناۋقاس، وزدەرىنىڭ جۇبايلارىن، تۋىستارىن تانىعان جانە جەكە ومىرىنە قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن. ىشىندەگى ءبىر ناۋقاس، ءتىپتى، ءوزىنىڭ قىزىنا تۇرمىسقا شىعۋعا قارسىلىعىن بىلدىرگەن.

عالىمداردى تاڭ قالدىرعانى، بارلىق قاتىسۋشىلار ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىقارىنا قۋاندى. وسىدان شىعاتىن قورىتىندى: سال اۋرۋىنا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ بارلىعى ءومىر ءسۇرۋدى جالعاستىرادى. وسى سالاداعى زەرتتەۋدى تەرەڭدەتە تۇسسە، بۇل ادامداردىڭ بىرتىندەپ  قوزعالىپ، سويلەي الاتىن دەڭگەيگە جەتۋى دە مۇمكىن.

«The Qazaq Times»