Qıtay ükimetiniñ lauazımdıları. Foto: NDTV.com.

Qıtay Kommunistik Partiyası (QKP) eldiñ Konstituciyasına özgeris engizudi wsınıp, qazirgi Qıtay basşısı Şi Jinpiñniñ mäñgilik bilik qwruına jol aştı. QKP-nıñ atalğan şeşimin jeksenbi küni qıtaylıq resmi BAQ közderi mälimdedi. Onda QHR basşısınıñ ökiletti merzimine konstituciyalıq şekteulerdi alıp tastau turalı aytılğan. Bwl Qıtaydıñ bir adamnıñ biligine bağınuğa bir qadam jaqınday tüskenin bildiredi.

QKP-nıñ bwl qadamı 1976 jılı Mau Zıdoñ (Mao Czedun) ölgennen keyin ornatılğan bilikke baqılau teñgerimin bwzatını anıq. Tipti bwdan keyingi bilik almasular kezindegi işki tartıstı küşeytip jiberui de mümkin. Endi bir aptadan keyin ötetin Halıqtıq kongress (halıq qwrıltayı) kezinde Konstituciyağa özgeris engizu wsınısı jüzege asadı dep kütilude. 1976 jıldan qazirge deyin Qıtay basşıları eldi bes jıldan eki kezek basqarıp keldi. Soñğı aylarda Şi Jinpiñ Qıtay işinde teñdessiz bedelge ie boldı. Konstituciyalıq özgeris jasaytın bolsa ekinşi ökiletti merzimi ayaqtalğannan keyin de jalğastı el bileuine boladı.

Şın mäninde qazirgi Qıtay basşısınıñ bwl oyı qazan ayında ötken QKP qwrıltayı kezinde de anıq bayqalğan. Sol kezde dağdı boyınşa ol özinen keyin bilikke kelui mümkin degen adamdardı körsetpedi jäne QKP tarihındağı teoretik retinde bağalanıp, «Şi Jinpiñ ideyası» QKP jarğısına endi. QHR basşısındağı eñ mañızdı bilik tizgini bolsa QKP-nıñ bas hatşılığı. Jetekşi partiyanıñ tizginin wstağanı Qıtay Halıq Respublikasınıñ tizginin wstağanı bolıp sanaladı. Atalğan qadamnan köringendey, Şi partiyanıñ öz işinde de bilikti wzağınan wstauğa niet etkeni bayqaladı. Jeksenbi küni Qıtaydıñ resmi BAQ-tarı bwl wsınıstı Şi Jinpiñ de oñ bağalap otırğanın ayttı. Eldegi telearnalar ol turalı ügit-habarlardı köbirek tarattı.

AQŞ-tağı The Wall Street Journal basılımınıñ habarlauınşa, Qıtay ükimetiniñ resmi ökili jäne bwl wsınıstı jasauşılardıñ biri Şi Jinpiñ Mau Zıdoñğa wqsağısı keledi degen pikirin bildirgen. Sonımen birge, qıtaylıq birqatar sayasattanuşılar bwl qadamnıñ işki kelispeuşilikti küşeytip jiberui mümkin dep esepteytinin aytadı.

Şi Jinpiñ bilik basına kelgennen beri jürgizgen keybir sayasi reformaları men sıbaylas jemqorlıqqa qarsı küreste Qıtay byurokratiyasınıñ narazılığına wşıramay qalmadı. Dese de ol öziniñ sayasi qarsılastarın jemqorlıqqa qarsı küres arqılı jeñip şıqtı.

QKP-nıñ kezekti bastaması Qıtayda auqımdı özgerister jasap, eldegi sayasi jağdaydı osıdan 40 jılday uaqıt bwrınğı Mau däuirine köbirek wqsatıp jiberui mümkin. Qazir Qıtay ekonomikası aytarlıqtay joğarı deñgeydegi damu körsetkişinde twr jäne älemdik ekonomikamen tığız baylanısta. Soğan qosa, Qıtaydıñ işki qoğamında azamattardıñ jeke erkindikke degen wmtılıs belgili bir deñgeyde qalıptasıp keledi.

Bwrınğı vençurlıq kapitalister belsendisiniñ biri Uañ Goñçuan öziniñ Viçat (Wechat jelisinde pikir bildirip, QHR törağası bwl bastamanı keri qaytaradı dep ümittenetinin aytqan. Onıñ oyınşa, el törağasınıñ ökilettilik merziminiñ wzaruı qıtaylıq sayasi mädeniettiñ naşarlauı bolıp sanaladı. Qıtaydağı äleumettik jeli twtınuşıları soñğı kezde paraqşalarına ertedegi Qıtay korol'deriniñ tonın kigen Vinni Puhtıñ (mul'tfil'm keyipkeri) suretterin köptep şığaruda. Sebebi qıtaylıqtar osı bir mul'tfil'm keyipkerin Qıtay basşısı Şi Jinpiñge wqsatadı.

Kezkti wsnıs qabıldansa bwl 1982 jıldan bergi besinşi retki konstituciyalıq özgeris bolmaq. Wsınıs sonday-aq, memlekettik qızmetşilerdi baqılauğa arnalğan ökilettigi zor komissiya qwrudı da alğa tartqan. Ol Jemqorlıqqa qarsı wlttıq agenttik dep ataladı. Sarapşılardıñ payımdauınşa, bwl komissiya Şi Jinpiñniñ sayasi qarsılastarımen jäne ortalıq ükimettiñ sayasatına kedergi keltiretin ükimet qızmetkerlerin tizgindeuge mümkindik bermek eken. Bwl komissiyanıñ qarauılına köbinde kişi deñgeydegi ükimet kadrları ilinui mümkin.

Jaqında, Qıtay basşısı öziniñ senimdi adamı Uañ Çişandı qwziretti bilikke qayta tağayındap, eñ mañızdı sayasi mäselelerdi şeşudi tapsırdı. Qıtay biliginiñ işindegi auqımdı özgerister köp närseden habar beredi. Şi Jinpiñ bilik däuiri Qıtaydı ülken bwrılısqa bastağanı anıq. Degenmen, bwl bwrılıstıñ bolaşağın boljau qiın.

“The Qazaq Times”