Tramp pen Ruhani. Foto: Sparta Report.

Ötken aptanıñ jwma küni AQŞ prezidenti mälimdeme jasap, 2015 jılı jasalğan Iran yadrolıq kelisimine aytarlıqtay özgertuler engizilmeytin bolsa Qwrma Ştattardıñ kelisimnen şığıp ketetinin ayttı. Bwl AQŞ ükimeti men onıñ europalıq odaqtastarı arasındağı kürdeli kelissözderge köp uaqıt qalmağanın tüsindiredi. Bwl turalı «WSJ»  basılımı habarladı.

Tramp öziniñ joğarı därejeli keñesşilerimen kezdesuden keyin, Iran yadrolıq mäselesiniñ aytarlıqtay jaqsarmağanın alğa tarta otırıp, IIR-ğa jaña sankciya jobasın jasauğa şeşim qabıldağan edi. Qazir Tramp ükimeti bwl sankciya jobasın jasauğa kirisip ketti. Jaña sankciya 2015 jılğı kelisimge säykes, Iran yadrolıq bağdarlamasına qatısı joq salalardan saluğa tırısuda. Jaña sankciya soñğı kezdegi Irannıñ ükimetke qarsı narazılıq ereuilşilerine jasağan qısımın negizgi bağıt etip alğan. Tramp bwl jaña sankciya turalı mamır ayında qaytalay şeşim qabıldauı da mümkin.

Tramp şeşiminde eki ıqtimal joldı körsetip otır, onıñ biri – kelisimge mañızdı özgeris engizu, endi biri – Qwrama Ştattardıñ kelisimnen şığuı. Onıñ aytuınşa 2015 jılğı kelisim Irannıñ yadrolıq bağdarlamasına aytarlıqtay deñgeyde şekteu qoymağan jäne sankciyalardan jaltaruğa mümkindik qaldırğan. Alayda, kelisimge qol qoyğan europalıq elderdiñ basşıları kelisimdi özgertuge qarsı. Olardıñ alañdaytını – bwl jağday  Irannıñ yadrolıq kelisiminen tolıq bas tartuına jäne  yadrolıq qarudı damıtu procesin tezdetuine sebepşi boluı mümkin.

EO-nıñ diplomatiyalıq departamenti jwma küni mälimdemesinde,  Euroodaqtıñ Tramp şeşimin talqılaytını aytıldı. Sonımen birge, EO Iran yadrolıq kelisimin tolıq jäne tabandı iske asıruğa bel baylap otırğanın da bildirdi.

Tramp şeşimin jariyalağannan keyin Irannıñ SİM basşısı Javat Zarit Tvitter paraqşasına, Tramp ükimeti Iranmen jasasqan osı bir kelisimdi bwzuğa ärekettenip keledi dep ayıptadı. Ol sözinde: «AQŞ-tıñ bwl şeşimi üşin kelissözge orın berilmeydi. Qwrama Ştat öziniñ eski ädetin qaytalamauı kerek. Kerisinşe Iran sekildi kelisimdi tolıq saqtauı tiis», – dedi.

2015 jılğı kelisimge qol qoyğan elderdiñ arasında Resey men Qıtay da bar. Olar da kelisimniñ özgertiluin qoldamaydı.

AQŞ ükimetiniñ joğarı ökili mälimdemesinde, AQŞ Iran kelisimine qol qoyuşı el retinde kelisimdi jalğastıradı, biraq bwl kelisim özgertilui kerek ekenin alğa tarttı. Ol özgertu talabında: «Kez-kelgen jaña kelisim Irannıñ yadrolıq belsendiligi arta tüsken jağdayda, Amerika Qwrama Ştattarı men onıñ europalıq seriktesteri tez arada qatañ sankciyalardı qalpına keltire alatın boluı tiis. Bwl qauip eşqaşan ayaqtalmaydı», – dedi.

Tramp kelisimge özgeris engizu turalı: «Jaña kelisim boyınşa halıqaralıq inspektorlarğa qosımşa ökilettik berilui tiis. Aytalıq olar qajetti tekseru jürgize alatın boluı kerek. Irannıñ wzaq merzimdi zımıran jobasın qamtitın, yadrolıq qarudıñ belgili bir türine jaqınday tüskeni bayqalsa jazalau şaraların küşeytuge jol berui tiis», – degen.

BWW agenttiginiñ körsetken aqparatına qarağanda, inspektorlar Irannıñ barlıq jerlerinde tekseru jürgize aladı, biraq, Tehran (Tegeran) biligi halıqaralıq inspektorlardı sezimtal äskeri nısandarğa tekseruine jol bermegen. Al AQŞ bolsa, BWW inspektorları küdikti aumaqtardı baqılau üşin mümkindikter aluı tiis degendi quattap otır.

Qwrama Ştat şendileriniñ de pikir ayırmaşılığın bayqay alamız. Aytalıq, AQŞ memlekettik hatşısı Reks Tillerson da Irannıñ kelisimge säykestigi mäselesinde EO men BWW ökilderiniñ pikirin qoldap otır.

Tramptıñ alğa qoyğan sayasatı Irannıñ yadrolıq bağdarlamasın aldağı on jılğa emes, bir jolata qısqartuğa bağıttalğan. Bwğan qosa, Iran osı kelisimdi atqarmasa AQŞ-tıñ yadrolıq sankciyaları birden qalpına keltiriletin boladı.

Iran SİM-i ötken jwma küni «Islam aqparattıq agenttigi» (Islamic Republic News Agency) arqılı taratqan mälimdemesinde, AQŞ-tıñ jaña sayasatın ayıptadı jäne kelisim turalı kelissözderdi qabıldamaytının, bwrınğı kelisimge özgeris engizuge qarsı ekenin bildirdi. Mälimdemede, Irannıñ Bas prokuraturasına bağıttalğan şekteu şaraları zañsız, ol barlıq halıqaralıq qwqıqtardı belden basu dep sınğa aldı.

AQŞ-tıñ jaña sankciyasında eki qıtaylıq azamat ta tirkelgen. Olar Irannıñ qaru-jaraq jäne yadrolıq bağdarlamasına qoldau bildirgen degen ayıptar arqaladı.

“The Qazaq Times”