Osı ğasırdıñ bastı taqırıbınıñ biri qarttıqqa qarsı küres. Foto: Daily Mail.

Adamdardıñ köbi wzaq ömir sürip, dünieniñ, wrpaqtarınıñ, eldiñ qızığın wzağıraq körgisi keledi. Alayda, qartayğan kezde densaulıqtıñ aqausız boluı tım qiın. Jas kezinen sporttıq jattığularmen aynalısqan adamdar da jas egdelegen sayın denesiniñ qauqarsız tartıp, auıruğa qarsılıq quatı kemip, käriliktiñ jeñe bastaytının moyındaydı. Qazirgi tañda ğılım-tehnika adamzattıñ ömirine, twrmısına, tipti adamnıñ tağdırına da ülken özgeristerdi alıp keldi. Adamdı qartaytpay, wzaq jasatuğa mümkindik qarastırğan ğılımi zertteuler är elde jürilip jatır.

Qazir Japoniya, Oñtüstik Koreya, Italiya jäne birqatar elderde adamdardıñ ortaşa jası eñ joğarı. Osı «wzaq jasaudıñ qwpiyasın tapqan» elder turalı egjey-tegjeyli material jariyalağan edik. Al jaqında Qwrama Ştattağı ğalımdar qartayğan kezde payda bolatın auırulardı joq qılatın preparattar jasauğa boladı degen jañalıq jariya etti. Tipti olar bolaşaqta adam jasın 150 jastan asıruğa bolatının aytadı. Jalpı qartayumen küresu adamzattıq problema bolıp keledi.

Adamzattıñ käriligine qarsı küresken halıqtıñ biri biz, qazaq halqı desek te boladı. Arıda jıraulardan tartıp, sal-seriler şığarmalarında da, Maylıqoja, Süyinbay, Jambıl, Kenenniñ terme-jırlarında bwl taqırıp köp qauzalğan. Tipti, Kökşe äulie, Mayqı bi, Asan-Qayğı babalar 150 jas jasağan degen añızdarı da bar. Bwhar jıraudıñ da jüzden asa jasağanı turalı anıq derekter de bar. Bwrın köşpeli qazaqtıñ twtınğan tağamdarı derlik därilik qasietke ie boldı deuge boladı. Et-süt önimderiniñ azıqtıñ quatımen därumendik önimi, emdik qasieti boldı. Qwrt-irimşigi as qorıtu jolın dertten qorğasa, sarı mayı qannıñ qoyulığın boldırmauğa payda bergen, şübäti tınıs jolın tazalasa, qımızı bauır men büyrek, nesep jolındağı tastı eritip, uıttı joğaltqan da, ayranı asqazannıñ qızmetin jaqsarttı. Osılardı qalay twtınudı, qaşan twtınudı bilgen qazaq kärilikpen kürespedi dep ayta almaspız.  Bwl turalı Talasbek Äsemqwlov öziniñ bir maqalasında aytadı.

Adam balasın kärilikten qwtqaru üşin älemde jeke zertteuşiler, birikken zertteu tobı, arnayı qwrılğan ortalıqtar jwmıs istep keledi. Biomedicina boyınşa gerontolog Obri de Grey solardıñ biri. Ol qartayu procesin zertteuge öz qaltasınan milliardtağan qarjı jwmsağan. bwl buralı: «Qartayğan kezdegi densaulıqtıñ naraşlığı, şın mänisinde, adamdardıñ eñ bastı mäselesiniñ biri. Biraq, dau joq, köp wzamay medicinalıq jetistikter adamdardıñ wzaq jasauına mümkindik beretin boladı», – dep senedi.

Al, 2013 jılı Google kompaniyası Calico (California Life Company / Kaliforniya Ömir Kompaniyası) dep atalatın bir kompaniyanı jasaqtadı. Firmanıñ bastı maqsatı adamdardıñ wzaq äri baquattı jasauınıñ mümkindikterin qarastıru. Ötken jılı Facebook qwruşısı Mark Cukerberg XXI ğasırdıñ soñına deyin ğılım-tehnika jetistikteri barlıq aurularğa qarsı em taba aladı dep uäde bergen edi.

Barlıq tiri organizm ömirdi wzartuğa qaray tırısadı. Tirşiligin toqtatuğa wmtılıs jasaytın organizm joq. Sondıqtan evolyuciyanıñ joğarı satılarına qaray örlegen sayın, bwl process te küşeye tüsedi. Kärilikti zertteu institutınıñ ğalımdarı qarapayım organizmder aytalıq bir kletkalılar ömirdi wzartuğa kömektese aluı mümkin dep tapqan. Atalğan instituttıñ zertteu tobı bir kletkalı qarapayım organizmderdiñ ömirin 500 payızğa wzartuğa bolatının, şağın köp kletkalı januarlardı, mısal retinde tışqannıñ ömirin  20-30 payızğa deyin wzara alğan. Tek bwl jañalıqtı adamdarğa qoldanuğa bolatın, bolmaytını zerttelip qaraluda.

Degenmen, ğalımdardıñ tobı bizdiñ densaulıq mäselemizdi qaşan şeşip beredi dep kütip otıra bermeu kerektigin, kerisinşe jası wlğayğan adamdardıñ da fizikalıq jattığular jasap, jaqsı orta, jaqsı twtınu, jaqsı twrmıs dağdısı arqılı öz ömirin wzarta tüsui kerek dep keñes beredi.

“The Qazaq Times”